در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
این کتاب دوره بیست ساله تحولات معماری و شهرسازی معاصر ایران را در حد فاصل سال‌های (1299-1320) مورد بررسی قرار می‌دهد؛ دوره‌ای که هر چند کوتاه، اما شروع دوره نوینی در معماری ایران است که تاثیر حداکثری آن بر تمام تار و پود معماری پس از خود تا به امروز مشهود بوده است.
مصطفی کیانی مطالب این کتاب را در 10 فصل تدوین کرده که 9 فصل آن به بررسی معماری ایران در دوران انتقال از قاجار به پهلوی و علل و چگونگی تغییرات این دوره می‌پردازد که این موضوعات با نتیجه گیری نهایی در فصل دهم خاتمه می یابد. هر یک از فصل های دهگانه، با مقدمه ای شروع و پس از پژوهش همه جانبه که به فراخور مطلب و شامل چندین زیر فصل و بخش است با یک نتیجه گیری در همان فصل جمع‌بندی می‌شوند.
در فصل اول زمینه برای ورود به مباحث اصلی در فصل های دوم تا نهم آماده می شود. با نگرشی کوتاه و مفید به دوره‌ی قاجار، زمینه‌های انتقال و دوران گذر از قاجار به پهلوی در سه زمینه سیاسی و اقتصادی، اجتماعی – فرهنگی و معماری می‌پردازد.
فصل دوم به «تأثیرات باستان شناسی» که نگاه تازه این دوره به این موضوع و اوج فعالیت های آن در دوره معاصر است می‌پردازد. پیوند این فصل با فصل سوم یعنی «تأثیرات باستان گرایی» که حرکت کلی ناسیونالیسم نوین حکومت در همه زمینه هاست در جمع گرایش فکری را در این راستا نشان می دهد. هدف این دو فصل در نهایت چگونگی احیاء و زنده سازی معماری باستانی در دوره معاصر است.
در فصل چهارم به بررسی «تأثیرات نظامی گرایی»، پدیده ای تازه در عصر پهلوی و به کارگیری آن در ساخت حکومت پرداخته می شود. این فصل بر این نکته تکیه دارد که نظامی گرایی که پیش از این اهرمی برای دفاع و یا جنگ بوده است در این زمان به دستاویزی اجرایی با پشتوانه تئوریک و ایدئولوژیک تبدیل می شود که تأثیرات آن در لایه های مختلف و از جمله معماری و شهرسازی سریع و عمیق است.
بروز عملکردهای جدید و تأثیرات آن بر ایجاد یک معماری تازه در فصل پنجم با عنوان «تأثیرات عملکردهای جدید» مورد کنکاش قرار می گیرد. این پدیده که ناشی از توسعه، تغییرات و نوسازی و دارای منشأ جهانی است به طرز برخورد دوره معاصر با آن می نگرد و متوجه این هدف است که حاصل این نگرش در معماری جدید چه می شود.
فصل ششم که ارتباط نزدیکی با فصل قبلی دارد، با عنوان «تأثیرات مدرن گرایی» نخست با تعریف و تشخیص مدرنیته و مدرنیسم، به جایگاه نهضت معماری مدرن در ایران و ره آوردهای آن می پردازد، ضمن آن‌که پیش از آن، معماری بر گرفته از غرب را نیز مدنظر دارد.
«تأثیرات شهرسازی جدید»، فصل هفتم، علاوه بر اینکه به مهم ترین موضوع مرتبط با معماری می پردازد تأثیر متقابل این دو و ارائه تصویری جدید از شهرسازی و نیز پدیده معماری به وجود آمده در خیابان‌های تازه احداث را مورد پژوهش قرار می‌دهد. این فصل بیشترین اسناد و مدارک تاریخی را به خود اختصاص می دهد و در آخر با بررسی آیین نامه‌ها، دستور العمل‌ها و ضوابط تازه وضع شده به نقش مهم بلدیه ( شهرداری) در روند شهرسازی نوین می پردازد.
تحقیق در فصل هشتم با معماران به عنوان «آخرین اندیشه اثر گذار و یا تمام کننده» در معماری این دوره است. تقسیم بندی جدید برای معماران این دوره منطبق بر نگرش های فصل های قبلی است تا به این نتیجه دست یابد رونق و برتری یابد. ضمن اینکه قبل از این گروه بندی، اندیشه و اجرای شیوه‌های آموزش معماران – قدیم و جدید – را مورد تفحص قرار می دهد.
فصل نهم به نکات، برجستگی ها و ویژگی های فصول گذشته از منظری تازه نگاه دارد. این ویژگی ها با برجسته کردن عناصر محتوایی و شکلی، مصداق‌های معماری این دوره را به نمایش می گذارد. علاوه بر این فصل در فصل نهم این تصویر بناها هستند که به کمک می آیند تا مصداق این دگرگرونی‌ها باشند. و نهایتا این کتاب با فصل دهم که نتیجه گیری نهایی است پایان می پذیرد.
چاپ سوم کتاب «معماری دوره پهلوی اول» نوشته مصطفی کیانی در 525 صفحه و با شمارگان دوهزار نسخه و به قیمت 35 هزار تومان از سوی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران روانه بازار کتاب شده است.
منبع : ایبنا
