تلاش عربستان برای احیای آبروی از‌دست رفته

در حالی که سعودی‌ها از این تحرکات به عنوان پیروزی‌های جدید دیپلماتیک خود یاد می‌کنند، برخی از ناظران این تحرکات را صرفا تلاشی نومیدانه برای خروج ریاض از یک انزوای منطقه‌ای و بین‌المللی توصیف می‌کنند.

ترمیم روابط با قطر

یکی از ابتکار عمل‌های جدید عربستان سعودی احیای دوباره روابط با کشور قطر بود که با سفر شیخ تمیم بن حمد آل‌ثانی پادشاه جوان این کشور تحقق یافت. اختلاف کشورهای محافظه‌کار عرب به رهبری عربستان سعودی با قطر سال گذشته تشدید شد، زیرا قطر از اخوان‌المسلمین مصر و بویژه ریاست جمهوری محمد مرسی بر این کشور حمایت می‌کرد حال آن‌که ریاض پشتیبان عبدالفتاح السیسی رهبر جریان کودتای نظامی علیه مرسی بود.

از سوی دیگر شبکه الجزیره به تریبونی برای اخوانی‌ها تبدیل شده بود که برای مقامات عرب منطقه حوزه خلیج‌فارس از جمله کشورهای کویت، امارات و بحرین نگران‌کننده بود. این اختلافات به قطع روابط و احضار سفرای کشورهای عرب منطقه از دوحه در هشت ماه پیش ختم شد، اما پس از ماه‌ها کش و قوس‌ فراوان اخیرا قطر با اخراج رهبران اخوان از دوحه، دوباره به آغوش سعودی‌ها بازگشت.

به دنبال این اتفاق بود که اعلام شد سفرای عربستان سعودی، امارات و بحرین به دوحه بازگشته‌اند. ترمیم روابط با قطر می‌تواند به «شورای همکاری خلیج‌فارس» که در معرض فروپاشی قرار گرفته بود، جانی دوباره بدهد.

به دنبال این عادی‌سازی روابط با قطر بود که پادشاه عربستان از مقامات مصری نیز خواست تا روابط خود را با قطر بهبود بخشند. مقامات مصری ضمن پذیرش توصیه پادشاه ریاض گفتند این موضوع را به صورت جدی در دستور کار قرار خواهند داد.

عربستان همچنین می‌کوشد روابط خود را با عراق ترمیم کند. بر همین اساس اخیرا مقامات عراقی از نخست‌وزیر گرفته تا فواد معصوم رئیس‌جمهور و به دنبال او سلیم الجبوری رئیس پارلمان عراق از عربستان سعودی دیدار داشتند و مقامات سعودی نیز قول دادند بزودی سفارتخانه خود را در بغداد بازگشایی کنند.

روز گذشته در خبرها آمده بود یک هیات امنیتی عربستانی قرار است هفته آینده برای همکاری در زمینه مبارزه با تروریسم و آمادگی برای افتتاح سفارت عربستان در عراق به این کشور سفر کند. عربستان به عراق قول همکاری در مبارزه با تروریسم را هم داده است که می‌تواند واکنشی از سوی این کشور به تهدید‌های اخیر ابوبکر البغدادی رهبر داعش باشد؛ زیرا او در یک ویدئوی صوتی سران عربستان را به حملات جدید و گسترده‌ای در آینده تهدید کرد. تحرکات دیپلماتیک عربستان در رابطه با ایران اما همچنان در جهتی معکوس حرکت می‌کند و به جای تلاش برای بهبود روابط به دنبال اختلافات‌افکنی‌های بیشتر و مانع‌تراشی متعدد است. چنان که دو روز پیش عربستان یکی از اعضای 1+5 یعنی فرانسه را تهدید کرد در صورت امضای توافق هسته‌ای با ایران، قراردادهای هنگفت خرید تسلیحات را لغو خواهد کرد.

بهبود روابط با مسکو

عربستان و روسیه دست‌کم در دو حوزه نفت و سوریه رقابت‌ها و اختلافاتی جدی با یکدیگر دارند. کشمکش‌هایی که از یک‌سو مانع کاهش تولید نفت از سوی ریاض شده و از سوی دیگر به دلیل حمایت مسکو از نظام حاکم بر سوریه تا تهدیدهای شدید و غلیظ طرفین پیش رفت.

همین یکی دو سال گذشته بود که مقامات سعودی روسیه را به «تحریم» تهدید کردند و در یک اظهارنظر ولادیمیر پوتین نیز عربستان را تهدید به «حمله با بمب‌افکن‌ها» کرد.

با این حال روز جمعه شاهزاده سعود الفیصل، وزیر خارجه عربستان به مسکو سفر کرد. این در حالی بود که زمزمه‌های پیشنهاد یک طرح جدید برای حل بحران سوریه با همکاری مسکو و ریاض نیز به گوش می‌رسید. براساس گزارش خبرگزاری فرانسه، دیدار فیصل با سرگئی لاوروف، از پیش برنامه‌ریزی نشده بود و در بیانیه‌های وزارت خارجه روسیه هم اشاره‌ای به محتوای مذاکرات نشد و طرفین حاضر به برگزاری یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک هم نشدند. با این حال گفته شد ریاض و مسکو بر از سرگیری تلاش‌ها برای حل بحران سوریه بر مبنای توافق‌نامه ژنو 1 اتفاق نظر دارند. توافق‌نامه ژنو 1 (اردیبهشت 92) مقرر می‌کرد یک دولت انتقالی در سوریه با مشارکت نظام فعلی و بخش‌هایی از مخالفان تشکیل شود. این طرح سال گذشته در کنفرانس ژنو 2 نیز بحث و بررسی شد، اما به هیچ نتیجه‌ای نرسید. در واکنش به این تحرک عربستان شادی احمد، مدیر مرکز مطالعات و تحقیقات دمشق گفته است ریاض در نقشه خود برای پایین نگه‌داشتن قیمت نفت به منظور امتیازگیری از ایران و روسیه و همراه کردن آنها با خود در پرونده سوریه ناکام خواهد ماند. به گزارش فارس، وی معتقد است عربستان در این گونه تلاش‌ها و تحرکات در پی نجات خود از بحرانی است که در داخل و خارج به آن گرفتار شده است.

گسترش همکاری‌ها با آمریکا

همه این تحرکات در شرایطی روی می‌دهد که عربستان با فرستادن متعب بن عبدالله بن عبدالعزیز، وزیر گارد ملی این کشور به آمریکا و دیدار با چاک هیگل، وزیر دفاع آمریکا می‌کوشد همکاری‌های خود را با آمریکا نیز گسترش دهد.

به گزارش ایسنا، وزیر گارد ملی عربستان در سفرش با بیان این‌که ریاض به دوستان خود در آمریکا می‌بالد، خاطرنشان کرد: ریاض به تعهدات خود مبنی بر آموزش مخالفان سوری در عربستان پایبند است و عملیات آموزش در آینده‌ای نزدیک آغاز خواهد شد. این اظهارات کاملا آشکار می‌‌کند که عربستان نه‌تنها صادرکننده تروریسم به کشورهای منطقه و از جمله سوریه بوده است؛ بلکه می‌کوشد اکنون با آموزش نیروهای مخالف دولت سوریه به این برنامه خود رسمیت بخشیده و آن را از نظر بین‌المللی مقبول جلوه دهد. گفته می‌شود شاهزاده سعودی علاوه بر دیدار با هیگل و باراک اوباما با شخصیت‌هایی در کنگره و سنا نیز نشست‌های متعددی داشته و با بیش از 200 نفر از مقامات آمریکایی ازجمله مارتین دمپسی، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا و جان مک کین، سناتور آمریکایی و اید رویس، رئیس کمیسیون اطلاعات در مجلس نمایندگان آمریکا بحث و گفت‌وگو کرده است.

این حجم از گفت‌وگوها بیانگر هدف درازمدت و مهم‌تری است که در اظهارات وزیر گارد ملی عربستان سعودی نیز به‌روشنی به آن اشاره شده است. به گزارش شبکه تلویزیونی روسیا الیوم، وی گفته است: «مقابله با داعش (در عراق و سوریه) نیازمند حضور نیروهای زمینی است.» به بیان دیگر ریاض تلاش می‌کند نقش پیاده نظام ائتلاف بین‌المللی علیه داعش را نیز به‌عهده گیرد که بر همین اساس به خرید تسلیحات زیادی نیز اقدام کرده است، اما این همه آیا قادر به نجات حکومت فرسوده عربستان و تحقق بلندپروازی‌های منطقه‌ای این کشور برای ایجاد یک هژمونی منطقه‌ای خواهد بود؟