شن​ها از دیوار خانه مردم بالا می رود

استان کرمان در پهنه شمالی و شرقی خود شاهد گستره کویر لوت و کویر مرکزی ایران است، منطقه ای خشک و بی آب و علف که تصور زندگی در آن در نگاه اول بعید به نظر می رسد اما مردمان کویر طی قرنها زندگی در این مناطق راه و روش زیستن در کویر را آموخته اند و در همین عرصه شیرین ترین خرماها و مرکبات را به عمل می آوردند و سالهاست نگهبانان کویر نام گرفته اند.

نگاهی به آمار میزان بارندگی در این بخش از ایران نشان می دهد کمربند خشک در استان کرمان چنان بر برخی از مناطق سایه افکنده که برخی از شهرهای کرمان سالهاست روی باران به خود ندیده اند و همیشه با سختی های کویر دست و پنجه نرم کرده اند.

اجبار طاقت فرسای کویر موجب خلاقیت مردمان کویر و احداث قناتهای متعدد در دل کویر شده است که گاه قدمت آنها به چندین قرن می رسد و سالهاست که تمدن و حیات را در کویر تضمین کرده اند اما طی سالهای اخیر و تغییرات اقلیمی و خشکسالی های متوالی که در شرق استان کرمان روی داده است مردم را با مخاطرات متعدد روبرو کرده است.

بادهای سخت کویر بر تن شهرهای شرق کرمان شلاق می زند

بادهای 120 روزه سیستان که زمانی تنها در سیستان و بلوچستان می وزیدند این روزها از نظر جغرافیایی گسترده تر شده و به برخی از شهرهای شرقی کرمان نیز کشیده شده اند.

از سوی دیگر تعداد روزهایی که این بادها استان کرمان را تحت تاثیر خود قرار می دهند نیز افزوده شده است.

محمد خوارزمی، فعال محیط زیست استان کرمان گفت: کرمان سالانه هزینه های سر سام آوری را به دلیل بروز طوفانهای شن تحمل می کند که شامل صدمه به تاسیسات زیر بنایی از جمله جاده ها، کشاورزی، راه آهن، دامداری و تاسیسات شهری و روستایی می باشد.

وی افزود: اینکه در اندیشه رفع این مشکل باشیم اما دست روی دست بگذاریم امری عاقلانه نیست شاهد هستیم هر روز بر گستره بیابانها در استان کرمان افزوده می شود و کویر به سمت روستاها که خط نخست مقابله با بیابان زایی هستند پیش می رود و مردم هم هر چه در توان داشته اند را گذاشته اند و همین عامل در کنار خشکسالی و بی آب شدن قناتها در اثر شن گرفتگی و کاهش منابع زیر زمینی مردم روستایی شهرستانهای ریگان، نرماشیر، فهرج، بروات و بم را مجبور می کند هر روز یک گام دیگر به سمت عقب بردارند.

جنگل​های عمانی در چنگال بی آبی می خشکند

خوارزمی گفت: مهمترین سد در مقابل بیابانزایی در حال حاضر اجرای طرح توانمند سازی مردم بومی در مقابل این خطر است که از آن به عنوان ترسیب کربن یاد می شود اما باید دید عملا چه اقدامی برای توانمند سازی مردم صورت گرفته است این در حالیست که وقتی روستاییان آب آشامیدنی مورد نیاز را هم نداشته باشند چگونه باید کشاورزی و دامداری کنند.

این فعال محیط زیست افزود: جنگل های کهور و گز در شرق استان کرمان در شهرستانهای ریگان و فهرج به صورت متمرکز قرار دارند و گسترده ترین گونه جنگل های عمانی در این مناطق دیده می شود که در واقع مهمترین عامل مقابل گسترش کویر محسوب می شوند.

وی گفت: این جنگل ها در پست ترین قسمت زمین در این منطقه قرار دارند و آبهای زیر زمینی به این سمت سوق می یابند و درنهایت منجر به تامین آب این جنگلهای می شوند اما خشکسالی و برداشت بی رویه از آبهای زیر زمینی موجب شده است این جنگلها که شامل جنگلهای طبیعی و حتی دست کاشت هستند نیز دچار خسارت شوند.

خوارزمی به انجام طرحهای مالچ پاشی اشاره کرد و افزود: ملچ پاشی در کنار هزینه بر بودن و تخریب محیط زیست امری است که تنها چند سال تاثیر گذار است و باید مجددا تکرار شود از سوی دیگر با توجه به شرایط موجود مالچ لازم نیز برای این امر در دسترس نیست و به همین دلیل از سوی مسئولان کنار گذاشته شده و مسئولان در استان کرمان با همکاری سازمانهای بین المللی در صدد اجرای طرحهای مردم محور و احداث کولنیهای درختهای مقاوم در مقابل بی آبی هستند.

شن های روان مزارع و نخلستانها را در بر گرفته اند

این فعال محیط زیست گفت: به نظر می رسد این طرحها با توجه به شرایط اقتصادی کمی کمرنگ تر از گذشته دنبال می شود و با این اقدام عملا نزاع بین مردم و طبیعت سخت منطقه افزایش می یابد و این امر بر مشکلات کویر نشینی می افزاید.

وی افزود: دهها کانون فرسایش بادی در شرق استان کرمان و حتی در نزدیکی شهر کرمان قرار دارد و باید مسئولان برای حفظ بقاء در کناره های کویر در اجرای این طرحها کوشا باشند و به خصوص مدیریت استان در این زمینه ورود پیدا کند زیرا برای جذب سرمایه گذاری در این مناطق ابتدا باید زمینه سرمایه گذاری را فراهم کرد این درحالی است که در برخی از روستاها عملا مردم در حال ترک روستاها به سمت مناطق دیگر هستند.

شهردار ریگان نیز گفت: در کنار اثرات سوء طوفان​های شن بر کشاورزی این پدیده طبیعی هر ساله خساراتی را نیز به شهرهای بزرگ شرق استان کرمان وارد می کند که برای رفع آنها نیاز به اعتبار و برنامه ریزی مدون داریم.

شن گرفتگی از روستاها به شهرها رسیده است

حسن دهگان افزود: هجوم شن های روان در شهرستان ریگان هم اکنون نه تنها روستاها بلکه شهرهای بزرگ شرق استان را نیز در معرض تهدید قرار داده است و باید جلوی این امر گرفته شود.

وی گفت: از سوی دیگر شاهد کاهش بارندگی و تخریب برخی از جنگل​ها به دلیل بی آبی هستیم و نتیجه این امر گسترش بیابان است بطوریکه هم اکنون در برخی از قسمت های شهر به خصوص قسمت جنوب غربی با مشکل جدی مواجه هستیم.

شهردار ریگان افزود: شنها در حال ورود به معابر و خانه های مردم هستند و زندگی آنها را نیز تهدید می کند و در برخی مناطق این پدیده به عینه قابل مشاهده است.

وی گفت: در گذشته چنین مشکلی بیشتر در روستاها مشخص بود اما هم اکنون مردم شهر نشین نیز شاهد ورود شن به خانه هایشان هستند.

دهگان خسارت سالانه از طوفانهای شن به فضای سبز شهر ریگان را 3 میلیارد ریال برآورد کرد و گفت: باید با گسترش کمربند سبز در اطراف شهر ریگان از هجوم شنهای روان جلوگیری کنیم.

داستان های تلخ کویر نشینان از درگیری با کویر

گفته می شود تنها در ریگان 50 روستا در محاصره شن قرار دارند و در صورت ادامه روند کنونی این روستاها از جمعیت خالی خواهند شد.

محمد قربانی یکی از ساکنان این روستاها که به شهر مهاجرت کرده است، گفت: به دلیل توسعه بیابان باید هر مدتی یک بار کامیونهای شن را از نخلستانها و مزارع و خانه ها خالی کنیم این درحالی است که شنهای روان با ارتفاع چند متر پشت باغها و نخلستانها آمده اند و هزینه ای که باید برای عدم شن گرفتگی بدهیم بسیار بیشتر از سود کشاورزی است.

وی افزود: در واقع مسئولان باید از هجوم شنهای روان جلوگیری کنند اما به نظر می رسد جلوگیری از بیابان زدایی مانند گذشته در دستور کار و اولویت نیست در چنین شرایطی ادامه زندگی در روستاها مشکل می شود چون هر سال برای ادامه جریان آب قناتها و کانالها باید هزینه های سنگینی برای لایروبی و خالی کردن چاههای آب از شن بپردازیم.

قربانی گفت: زمانی که در روستا زندگی جریان دارد که حداقل شرایط اولیه زندگی در روستاهای کویری فراهم باشد.

زهرا کرباسی نیز گفت: شن های روان به پشت خانه هایمان رسیده است حتی مردم شهرهای ریگان و فهرج هم از شن های روان در امان نیستند.

وی افزود: زمانی روستانشینان از شن گرفتگی خانه هایشان نالان بودند اما الان باید در شهرها هر روز شنها را از خانه هایمان بیرون بریزیم و شن از در و دیوار خانه هایمان بالا می رود و حتی رفت و آمد را نیز مختل می کند.

کرباسی از مسئولان خواست طرحهای جلوگیری از گسترش بیابانها را با جدیت بیشتری پیگیری کنند و بدانند در شرق استان کرمان هیچ چیز حیاتی تر از کنترل بیابانها وجود ندارد.(مهر)