مطبوعات محلی در چنبره مشکلات

سخنگوی اتحادیه مطبوعات محلی کشور، چالش‌های این قبیل نشریات را مشکلات اقتصادی، تبعیض، کمبود امکانات، کمیت نشریات، نبود رقابت، آموزش و سازماندهی، عنوان می‌کند و می‌گوید: مهم‌ترین چالش پیش روی مطبوعات محلی نبود توازن میان درآمد و هزینه است. زیرا افزایش هزینه‌های پرسنلی (شامل: حقوق و مزایا و بیمه)، در کنار هزینه‌های لیتوگرافی، چاپ، کاغذ و توزیع در مقایسه با مجاری درآمدزا که عمدتا از طریق انتشار آگهی‌های دولتی تامین می‌شود روز به روز رابطه‌ای نامتوازن یافته و کفه هزینه در برابر تابع درآمد بشدت سنگینی می‌کند.

غلامرضا فروغی‌نیا می‌افزاید: اکنون بسیاری از این نشریات از امکانات محلی نظیر چاپ و انتشار بی‌بهره‌اند و همین مساله طی سال‌های گذشته باعث دیر رسیدن نشریه و از دست رفتن بازار فروش و همزمان بالا رفتن قیمت تمام شده محصول شده است.

وی با بیان این‌که نبود تشکیلات و نداشتن ارتباط سازمانی با مرکز قدرت، شرایط را به گونه‌ای رقم زده که بسیاری از نشریات با توجه به ارتباط ویژه و انفرادی به دنبال یافتن راهی برای بقا خویش باشند، تصریح می‌کند: اتصال به شرکت‌ها، سازمان‌ها و مدیران محلی برای سرپا نگه‌داشتن نشریه از عوارض نبود چنین تشکیلاتی است، به گونه‌ای که برخی از مطبوعات محلی به بلندگوی ادارات و توجیه کننده رفتارهای مدیران تبدیل شده‌اند.

سیدرضاهاشمی‌زاده، روزنامه‌نگار و مدرس دانشگاه نیز عمده‌ترین چالش‌ها و مشکلات مطبوعات محلی را حقوق پایین و دستمزدهای ناچیز، نبود تناسب رشته‌های تحصیلی با فعالیت‌های مطبوعاتی، چالش‌های قومی و طایفه‌ای، عنوان می‌کند.

وی با بیان این‌که کسانی که در نشریات شهرستانی کار می‌کنند از خبرنگار تا کادر فنی، سطح حقوق پایینی دارند، می‌گوید: روزنامه‌های محلی از نظر تامین معیشت خبرنگاران درمضیقه شدید قرار دارند، مگر این که خبرنگاران به صورت درصدی آگهی بگیرند و بازاریاب خبرنگار باشند که خود همین مساله به حرفه روزنامه‌نگاری آسیب می‌زند.

به گفته وی، در یک نگاه کلی می‌توان نتیجه گرفت که مطبوعات محلی بدون در نظر گرفتن منطقه جغرافیایی انتشار، همگی از سلسله رنج‌ها و کمبود‌های مشابه برخوردارند. حضور مدیرانی که مطبوعات را تنها تریبون انعکاس‌دهنده سخنان خود می‌شناسند و در برابر انتقادها و نقدها، شکیبایی ندارند، حیات مستقل مطبوعات محلی را در خطر جدی قرارداده است.

جای خالی حمایت فعالان اقتصادی

سردبیر هفته‌نامه نسیم جنوب بوشهر نیز به عنوان قدیمی‌ترین نشریه در حال انتشار بوشهر در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به نبود زیرساخت‌های فرهنگی مناسب در استان بوشهر می‌گوید: یکی از نیاز‌های مطبوعات محلی بوشهر ایجاد یک چاپخانه مجهز و مدرن در این استان است و به همین دلیل اکثر نشریات محلی بوشهر برای چاپ به تهران فرستاده می‌شوند.

یونس قیصی‌زاده، مشکلات مالی ونبود حمایت فعالان اقتصادی از نشریات محلی را از جمله چالش‌های این نشریات بر می‌شمرد و می‌افزاید: در استان بوشهر حامیان بزرگی همچون شرکت‌های نفتی و گازی وجود دارد که می‌توانند با ارائه گزارش عملکرد، چاپ آگهی و یا خرید و اشتراک نشریات محلی برای ده‌ها هزار نفری که در پروژه‌های عظیم نفتی و گازی مشغول به کار هستند به نوعی از نشریات محلی این استان حمایت کنند، اما این شرکت‌ها هیچ توجهی به مقولات فرهنگی و حمایت از نشریات محلی ندارند.

وی، بی‌توجهی به وضعیت نشریات محلی، نبود شفافیت در دادن یارانه به نشریات و قطع آگهی‌های دولتی نشریات مستقل را از جمله چالش‌هایی برمی‌شمرد که باعث شده مطبوعات مستقل محلی در بوشهر نتوانند روی پای خود بایستند و با انبوهی از مشکلات به حال خود رها شوند.

در استان سیستان و بلوچستان نیز بیش از 70 نشریه محلی مجوز انتشار دارد که از این تعداد فقط سه روزنامه و چند هفته‌نامه با تیراژ بین 1000 تا 7000 نسخه فعال هستند. آماری که به گفته مدیرمسئول هفته‌نامه طلوع زاهدان چندان مطلوب نیست و باید با توجه به وسعت این استان، تعداد نشریات محلی فعال آن نیز افزایش یابد.

علیرضا سنچولی، مدیر مسئول هفته‌نامه طلوع زاهدان در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به موقعیت استراتژیک جغرافیایی استان سیستان و بلوچستان و نقش مهمی که رسانه‌های محلی در ایجاد همدلی و همگرایی در بین اقوام مختلف می‌توانند ایفا کنند می‌گوید: فقر تاریخی باعث شده چهره‌ای غیرواقعی در رابطه با وجود ناامنی، مواد مخدر و اختلاف شیعه و سنی در این استان جلوه داده شود که در این رابطه رسانه‌های محلی می‌توانند چهره واقعی این استان را به همگان بشناسانند.

وی یکی از مشکلات نشریات محلی این استان طی سال‌های گذشته را فعال نبودن خانه مطبوعات استان سیستان و بلوچستان ذکر و ابراز امیدواری می‌کند با رویکرد و اساسنامه جدید معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد اصحاب رسانه این استان شاهد شکوفایی خانه مطبوعات باشند.

وی می‌افزاید: کیفیت پایین چاپ چاپخانه‌های این استان از دیگر مشکلات نشریات محلی سیستان و بلوچستان است که باعث شده نشریات محلی این استان در شهر‌های بیرجند و تهران به چاپ رسند و هزینه‌های جانبی زیادی را بر دوش اهالی مطبوعات تحمیل کنند. انحصاری بودن دادن آگهی‌های دولتی مزایده و مناقصه به برخی از روزنامه‌ها و محروم ماندن هفته‌نامه‌ها، کسر شدن مالیات از رپرتاژآگهی‌ها و نبود دانشکده خبر از دیگر مشکلات و کمبود‌هایی است که این فعال مطبوعاتی زاهدان به آن اشاره می‌کند.

باید به جایی وصل بود

در بین نشریات محلی فعال در استان‌های مختلف کشور، روزنامه‌هایی نیز وجود دارند که در محتوا و جذب مخاطب و البته به دلیل وابستگی به نهادها و رسانه‌های دولتی موفق هستند. روزنامه شهرآرا مشهد وابسته به شهرداری مشهد، یکی از این روزنامه‌هاست که با 15 سال سابقه انتشار، روزانه با ضمائم محله‌ای مختلف انتشار می‌یابد و مخاطبان زیادی را در سطح شهر مشهد و استان خراسان رضوی دارد.

امیر سعادتی، سردبیر روزنامه شهر‌آرا مشهد در گفت‌وگو با جام‌جم از دلایل موفقیت این روزنامه می‌گوید. وی با بیان این‌که ما می‌خواهیم فقط خودمان باشیم و چون خودمان هستیم موفق بوده‌ایم، می‌گوید: وجود کادر تحریریه جوان و در عین حال باتجربه، استفاده از کارتون در صفحات مختلف روزنامه، استفاده خوب از عکس‌ها در کنار فرم و گرافیک خاص روزنامه باعث شده روزنامه شهرآرا مشهد در جذب مخاطب موفق باشد.

وی یکی از مشکلات نشریات محلی را محاسبه نکردن آنها البته در روزنامه‌های کشور عنوان می‌کند و می‌افزاید: متاسفانه حمایت‌هایی که از نشریات کم‌تیراژ تهران می‌شود از روزنامه‌های پرتیراژ شهرستانی نمی‌شود و توزیع یارانه کاغذ در بین این نشریات عادلانه نیست.

وی همچنین بازگشت روزنامه‌نگاران نخبه شهرستانی فعال در روزنامه‌های مطرح کشور به زادگاه خود و فعالیت در روزنامه‌های محلی را باعث توسعه شکوفایی نشریات محلی می‌داند.

خبرنگاران غیرحرفه‌ای

در استان کرمان نیز با وجود حدود 200 نشریه دارای مجوز انتشار، فقط تعداد کمی از نشریات محلی فعال هستند که به صورت چهار یا هشت صفحه‌ای سیاه و سفید یا رنگی به چاپ می‌رسند. اقتصاد ضعیف مطبوعات و رسانه‌های محلی کرمان، نبود دانشکده خبر و حضور افراد غیرمتخصص، سطح کیفی این رسانه‌ها را کاهش داده و بر مشکلات رسانه‌های کرمان افزوده است.

محمد لطیف‌کار، سردبیر هفته‌نامه استقامت کرمان که نشریه‌اش با نگاهی بومی به جامعه و اقتصاد استان کرمان در حال انتشار است و در جذب مخاطب موفق نیز بوده است در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به وضعیت نشریات محلی این استان می‌گوید: استفاده از افراد غیر‌حرفه‌ای در نشریات محلی کرمان یکی از مشکلاتی است که باعث می‌شود نشریاتی با حداقل سرمایه‌گذاری و با هدف جذب آگهی به وجود بیاید که دارای محتوا و مخاطب نباشد.

وی وضعیت نامناسب سیستم توزیع مطبوعات محلی در سطح شهر و استان کرمان را از دیگر چالش‌های نشریات محلی این استان بر می‌شمرد و می‌گوید: تعداد دکه‌های مطبوعاتی در سطح شهر کرمان حدود 15 دکه است که همین تعداد نیز فقط در مرکز شهر مستقر هستند و پراکندگی مناسبی در سطح شهر برای دسترسی مخاطبان نشریات محلی ندارند. رسیدن نشریات محلی به شهرستان‌ها نیز هزینه زیادی دارد و مراکز فروش نشریات در شهرستان‌ها متوقع هستند که نشریات محلی را به صورت رایگان توزیع کنند.

محمد لطیف‌کار، توزیع رایگان نشریات محلی و اتکای دست‌اندرکاران این نشریات به درآمد حاصل از جذب آگهی را عاملی می‌داند که باعث شده تیراژ و کیفیت این نشریات پایین بیاید.

وی با اشاره به فقر آموزش در بین نیروهای شاغل در مطبوعات محلی کرمان تصریح می‌کند: سال‌هاست نیروهای آموزش‌دیده جذب نشریات محلی نشده‌اند و دوره‌های آموزشی روزنامه‌نگاری و خبرنگاری در سطح مقدماتی و تکمیلی در استان کرمان برگزار نمی‌شود.

حکمت قاسم خانی/ روزنامه‌نگار

ویژه نامه جام جم / بیستمین نمایشگاه مطبوعات