سرگرمی یا کلاس آموزشی

یکی از این نمایشگاه‌ها، نمایشگاه مطبوعات بود که چند سالی است به صورت مستقل برگزار می‌شود. درباره کارکردهای مختلف این نمایشگاه بحث‌های گوناگونی مطرح است؛ اما از آنجا که در کنار نمایشگاه، کارگاه‌ها و نشست‌های آموزشی متعددی برگزار می‌شود، یکی از کارکردهای نمایشگاه مطبوعات را بعد آموزشی آن برمی‌شمرند. با وجود این، بر سر این‌که نمایشگاه مطبوعات تا چه اندازه به ارتقای سطح آموزش روزنامه‌نگاران و خبرنگاران کمک می‌کند، اختلاف نظر وجود دارد.

از یک سو، بیشتر شرکت‌کنندگان در نمایشگاه باور دارند که چنین نمایشگاهی در ارتقای دانش شرکت‌کنندگان تأثیرگذار است و نمی‌توان نقش آموزشی آن را انکار کرد. یکی از این افراد مدیرعامل خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) است. سعید پورعلی ویژگی‌های متعددی برای نمایشگاه مطبوعات برمی‌شمرد. او معتقد است نمایشگاه مطبوعات نشان می‌دهد فضای رسانه‌ای کشور دارای چه ظرفیت‌ها و تنوعی است. او با بیان این‌که نمایشگاه مطبوعات می‌تواند نمایانگر جریان‌های فکری موجود در جامعه باشد، می‌افزاید: «این نمایشگاه از مجموعه رسانه‌هایی تشکیل شده که جریان‌های فکری متفاوت را از نظر سیاسی، فرهنگی و اقتصادی نمایندگی می‌کنند.»

از دیگر ویژگی‌هایی که پورعلی برای کارکرد آموزشی نمایشگاه مطبوعات برمی‌شمرد، تبادل تجارب و دیدگاه‌هاست: «نمایشگاه فرصتی خوبی است تا مردم با مدیران مطبوعات، سردبیران، دبیران و دست‌اندرکاران خبر تبادل نظر کنند و هم فرصت مناسبی است برای مسئولانی که از نمایشگاه بازدید می‌کنند تا با جریان‌های فکری رسانه‌ای آشنا شوند.» مدیرعامل ایسنا به حرکت‌های علمی و آموزشی در فضای نمایشگاه اشاره می‌کند و می‌گوید: «کارگاه‌های آموزشی متعددی با حضور شخصیت‌های داخلی و بین‌المللی برگزار می‌شود که نقش دانش‌افزایی را برای اهالی رسانه ایفا می‌کنند.»

از سوی دیگر، سیدفرید قاسمی، پژوهشگر حوزه مطبوعات و نویسنده کتاب «تاریخ مطبوعات ایران» با تأکید بر نقش آموزشی نمایشگاه مطبوعات، بهره بردن از این کارکرد نمایشگاه را وابسته به خود شرکت‌کنندگان و بازدیدکنندگان نمایشگاه می‌داند. به باور او، بسیاری از خبرنگاران جوانی که برای بازدید از نمایشگاه به مصلای امام خمینی تهران می‌آیند، می‌توانند با شرکت در کارگاه‌ها و نشست‌ها بر دانش رسانه‌ای خود بیفزایند. دیدار با روزنامه‌نگاران حرفه‌ای و باتجربه از دیگر مزیت‌های نمایشگاه مطبوعات است که این پژوهشگر باسابقه از آن یاد می‌کند و می‌گوید: «بسیاری از خبرنگاران جوان که در شهرستان‌ها کار می‌کنند در نمایشگاه می‌توانند از تجربه استادان روزنامه‌نگاری و روزنامه‌نگاران پیشکسوت بهره برده و از آنها یاد بگیرند.»

البته قاسمی به این نکته نیز اشاره می‌کند که برخی از بازدیدکنندگان برای سرگرمی و تفریح در نمایشگاه حاضر می‌شوند و اهمیتی به فرصت و امکاناتی که برای آنها فراهم شده، نمی‌دهند. او حتی به برخی شرکت‌کنندگان حاضر در نمایشگاه که مسئولیتی در غرفه‌های نمایشگاه دارند، اشاره و بیان می‌کند: «برخی از این دوستان نیز به نمایشگاه به عنوان سرگرمی نگاه می‌کنند. به این دلیل است که می‌گویم بهره‌گیری آموزشی از چنین نمایشگاهی به خود بازدیدکنندگان بستگی دارد.»

با این همه، برخی شرکت‌کنندگان اعتقادی به کارکرد آموزشی نمایشگاه مطبوعات ندارد یا چنین امری را وظیفه نمایشگاه نمی‌‌دانند.

محمد نوین، سردبیر سایت خبری تحلیلی فردا بر آن است که اساسا نمی‌توان چنین کارکردی برای نمایشگاه مطبوعات قائل شد، چراکه این نمایشگاه بیشتر به یک جشنواره می‌ماند و تا اندازه‌ای دچار بی‌نظمی است. او درباره کارگاه‌ها و نشست‌های آموزشی‌ای که در حاشیه نمایشگاه برگزار می‌شود، معتقد است به جای دعوت از استادان دانشگاه‌ها و طرح مباحث نظری، بهتر است از روزنامه‌نگاران حرفه‌ای دعوت شود تا در کارگاه‌ها به آموزش شیوه‌های تهیه خبر به صورت عملی پرداخت. او می‌گوید: «بسیاری از خبرنگاران ما با روش‌شناسی تهیه یک خبر یا گزارش آشنایی ندارند و صرفا به صورت مکانیکی و تجربه‌ای و مشاهده‌ای داده‌ها را در قالب‌های مشخصی قرار می‌دهند. در صورتی‌که جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها، چگونگی تائید و صحت و سقم آنها، شیوه‌ تحلیل...، ربطی به سبک‌های خبرنویسی که در کارگاه‌‌ها آموزش داده می‌شود، ندارد.»

کمیل انتظاری ‌/‌ روزنامه‌نگار