پاسخ به پرسش‌های شرعی درباره عزاداری

پیرو این فراخوان، حجت‌الاسلام والمسلمین فلاح‌زاده، کارشناس مسائل فقهی به پرتکرارترین پرسش‌ها، مطابق با فتاوای حضرت‌ آیت‌الله‌ العظمی خامنه‌ای پاسخ داده است که بخش ‌هایی از آن در روزهای گذشته منتشر شد.

بخش پایانی این پرسش‌های شرعی و پاسخ‌های حجت‌الاسلام والمسلمین فلاح‌زاده به این شرح است:

40 روز روضه نذر کرده‌ام، اما شرایط خانه‌ام طوری نیست که همه 40 روز را روضه‌خوانی داشته باشم. چه کار کنم؟

در احکام نذر آمده است که اگر نذر با شرایط شرعی باشد عمل به آن الزام‌آور است و واجب است و درصورتی که شخص، دیگر توانایی عمل به نذر را نداشته باشد و نتواند عمل کند، وجوبش ساقط است؛ بنابراین اگر توانایی عمل به نذر را ندارید و نذرتان هم مقید بوده که در خانه باشد و الان هم در خانه نمی‌توانید به آن عمل کنید دیگر واجب نیست. اما اگر نذر مطلق بوده و قبلا در خانه، این مراسم را برگزار می‌کردید و الان اگر جای دیگر بتوانید مراسم را برپا کنید عمل به نذر واجب است. بنابراین خلاصه پاسخ پرسش این است که اگر کسی نذری کرده که با شرایط صحیح بوده و بر او واجب شده و الان دیگر از نظر مالی یا از نظر توانایی بدنی یا از جهات دیگر توانایی عمل به آن نذر را ندارد، الان عمل به نذر ساقط است و دیگر واجب نیست.

آیا تغییر نذر از محلی به محل دیگر یا از نوعی به نوع دیگر به ضرورت جایز است؟ مثلا نذر داشته به عزاداران شربت بدهد و حالا چون هوا سرد شده، شیر گرم بدهد.

اگر نذر واجب شد، دیگر تغییر در آن ممکن نیست. اگر عمل به آن نذر دیگر موضوعیت ندارد، یعنی مثلا نذر کرده بود شربت بدهد و اکنون هوا سرد است، عمل به آن نذر واجب نیست، اما اگر به جایش به مردم و عزاداران شیر گرم داد، اشکال دارد؟ نه اشکال ندارد. ثواب آن را هم می‌برد، اما از نظر حکم شرعی که آیا واجب است یا نه؟ نظر حضرت‌آقا این است که اگر به هر حال موضوع منتفی شد و نمی‌شود به آن عمل کرد و در حقیقت در مورد خودش خرج نمی‌شود، عمل به آن واجب نیست.

آیا گرفتن پول برای روضه‌خوانی اشکال دارد؟

هر چند تعیین نرخ برای این کارها مناسب و شایسته نیست، اما به‌هرحال اگر فردی منبری رفته یا مثلا مداحی داشته و به او مزدی می‌دهند، گرفتن آنها اشکالی ندارد. البته سخنران و روضه‌خوان یا به اصطلاح مداح، غرض اصلی‌اش این چیزها نباید باشد تا آن اجر و ثواب عزاداری اباعبدالله (ع) که به تعبیر حضرت‌آقا و امام راحل از افضل قربات است و آدم‌ساز است، ان‌شاءالله محفوظ بماند و بهره‌مند باشند.

اگر منبری خلاف وحدت تشیع و تسنن صحبت کند، ما در آن مجلس چه وظیفه‌ای داریم؟

بارها این توصیه رهبر معظم انقلاب اسلامی و در گذشته امام راحل را شنیده‌اید و به یاد دارید که چقدر بر وحدت مسلمانان تاکید داشتند. چون امروزه ما دشمنان مشترکی داریم: استکبار جهانی و صهیونیسم بین‌المللی؛ که آنها نه فکر شیعه هستند نه سنی؛ با دیانت شما مخالف هستند. بنابراین توصیه موکد شده است و از نظر حکم شرعی هم به نظر حضرت‌آقا چه در سخنرانی‌ها و چه در مداحی‌ها و چه در کارهای دیگر اعمالی که امروزه موجب تفرقه بین مسلمان‌ها شود و این وحدتی که مورد نیاز مسلمانان است برهم‌زده شود و دشمن از آن سوءاستفاده کند، جایز نیست و حرام است و باید از آن پرهیز شود.

گِل‌مال کردن خود به‌عنوان عزادار جایز است؟

بعضی جاها روز عاشورا گلی بر سر یا بدن می‌مالند یا کاه بر سر می‌ریزند که نشان‌دهنده عزادار بودن است. اما اگر به حدی برسد که سخیف باشد یا زشت باشد و طرف انگشت‌نما شود یا این‌که دشمنان از همین اعمال علیه مکتب اهل بیت علیهم‌السلام و پیروان این مکتب سوءاستفاده کنند، موجب وهن باشد بله حرام است. بنابراین اگر در حد ساده‌ای باشد که به آن مراتب نرسد و طرف صرفا خود را عزادار نشان دهد، این اشکالی ندارد، اما اگر در حدی باشد که طرف یا انگشت‌نما می‌شود و زشت و سبک است یا موجب وهن باشد، این جایز نیست.

اگر نامحرم صدای نوحه‌خوانی یا گریه یا ناله زدن زنان را بشنود، اشکال دارد؟

اگر موجب جلب توجه نامحرم باشد یا مفسده‌ای بر آن مترتب باشد، اشکال دارد، اما اگر در آن حد نباشد، به نظر حضرت‌آقا حرام نیست، اما شایسته هم نیست که صدای گریه و ناله و ضجه و عزاداری خانم‌ها را مردان نامحرم بشنوند.

توصیه کلی به عزاداران

در برنامه‌هایی که عزاداران دارند ضمن احترام به همه آنها غالبا یک‌سری کارهایی که انجام می دهند از روی عزاداری است و از روی عشق به اباعبدالله (ع) است و اگر کسانی هم جمله‌ای به آنها بگویند در جواب می‌شنوند که مجلس عزاداری اباعبدالله الحسین علیه‌السلام از روی عشق است نه فقه؛ یعنی اینها فراتر می‌روند و می‌گویند این احکام فقهی، این باید و نبایدهای دینی، آنجا جاری نیست.

گرچه ما قبول داریم که خیلی مقام عزادار بالاست و عزاداری هم به تعبیر حضرت آقا از افضل قربات است و این سنت دیرینه عزاداری با همان روش متداول و سنتی که وجود داشته و به دور از خرافات و کارهای ناشایست، باید محفوظ بماند اما انسانی که می‌خواهد با عزاداری اجر و ثواب ببرد، اول باید بداند که احکام فقهی تعطیل‌بردار نیست بنابراین این حرفی که از روی عشق است و فقه جاری نیست، کاملا باطل است و احکام فقهی همه جا جاری است در همه شرایط.

باید توجه شود مراعات شود که خدای ناکرده عزاداری سبب انجام کارهای حرام مثل اختلاط محرم و نامحرم نباشد، حقوق مردم تضییع نشود و موجب اذیت و آزار عمومی نباشد. به علاوه ترک واجب نباشد، نماز ترک نشود، نماز صبح قضا نشود.

نکته پایانی این است که اگر یک عملی را ما شبهه داشتیم یعنی معلوم نبود ثواب دارد یا ندارد انسان عاقل چنین کاری را کنار می‌گذارد، می‌رود سراغ کاری که قطعا ثواب دارد بنابراین در عزاداری‌های‌تان به طور کلی توصیه مراجع معظم تقلید، توصیه حضرت آقا رهبر معظم انقلاب را بشنوید و از کارهای سخیف سبک و مبتذل و از کارهایی که موجب وهن مذهب است، کارهایی که دشمنان از آن سوءاستفاده می‌کنند، اعمالی که موجب اختلاف و تفرقه بین مسلمانان می‌شود، پرهیز کنید.