پاسخ به پرسش‌های شرعی درباره عزاداری

پیرو این فراخوان، حجت‌الاسلام والمسلمین فلاح‌زاده، کارشناس مسائل فقهی به پرتکرارترین پرسش‌ها، مطابق با فتاوای حضرت‌ آیت‌الله‌ العظمی خامنه‌ای پاسخ داده است که بخش ‌هایی از آن در روزهای گذشته منتشر شد.

بخش دیگری از پرسش‌های شرعی و پاسخ‌های حجت‌الاسلام والمسلمین فلاح‌زاده به این شرح است:

پدرم مبلغی را به عنوان رد مظالم وصیت نموده. نظر مقام معظم رهبری در مورد این‌که این مبلغ صرف امور فرهنگی هیات‌ها و عزاداری امام حسین(ع) و اطعام قرار گیرد، چیست؟

«مظالم عباد» که اصطلاحا از آن به رد مظالم یاد می‌کنند مصرفش فقرا هستند و بنا بر احتیاط باید با اجازه باشد، یعنی با دفتر حضرت آقا تماس بگیرند بعد به مصرف فقرا برسانند. بودجه‌ها در بیت‌المال مصارفش مشخص است. مثلا زکات مصارف خاص خودش را دارد، خمس مصارف خاص خودش را دارد، کفارات مصارفش فقرا هستند و مظالم عباد همچنین. اینها مشخص شده باید نظام‌مند و هدفمند باشد و در جای خودش مصرف شود. مصرف مظالم عباد، فقرا هستند باید هم با اجازه باشد؛ بنابراین نه در عزاداری می‌شود خرج کرد نه در امور فرهنگی عزاداری. در امور اطعام، اگر اجازه گرفته باشید اولا که موافق احتیاط است، ثانیا کسانی که اطعام می‌کنید فقیر باشند اشکالی ندارد. اما اگر عموم عزاداران فقیر نباشند، نمی‌توانید به عنوان مظالم عباد بپردازید؛ حالا طرف وصیت کرده باشد یا خودتان می‌خواهید بپردازید یا در اختیار شما قرار دادند مظالم عباد را به این‌گونه مصارف نمی‌شود رساند و خرج کرد. بلکه باید به فقرا داده شود.

آیا می‌شود اضافه خرج ایام فاطمیه را در محرم خرج کرد؟

آنچه را که مردم برای ایام فاطمیه به دست‌اندرکاران هیات داده‌اند، در محرم نمی‌توان خرج کرد. ولی اگر داده باشند برای عزاداری به طور مطلق، یعنی معلوم باشد برای عزاداری دادند چه ایام فاطمیه چه ایام محرم اشکالی ندارد. یا این‌که افرادی که دریافت کردند این مبالغ را اجازه گرفته‌اند یا وکالت تام گرفته‌اند برای مخارج عمومی عزاداری در ایام مختلف، آن هم اشکالی ندارد. اما اگر مشخص نباشد یعنی اجازه نگرفته باشند یا مردم داده‌اند برای عزاداری ایام فاطمیه، نمی‌شود در ایام محرم خرج کرد و عکس مطلب هم همین است.

با توجه به حکم کلی که پوشیدن لباس سیاه کراهت دارد و در نماز نیز مکروه است، آیا پوشیدن لباس مشکی در ایام عزای سید و سالار شهیدان اباعبدالله حسین(ع) کراهت ندارد؟ و اگر کسی نذر کرده باشد آیا نذر او صحیح است؟

ما یک حکم کلی داریم درباره پوشیدن لباس تیره مشکی که کراهت دارد و نماز خواندن با آن هم ثواب نماز را کم می‌کند؛ این فتوای حضرت آقا هم هست. اما تبصره هم دارد نسبت به عبا، عمامه و کفش استثنا شده و اگر مشکی باشد کراهت ندارد و همچنین یک حکم کلی نسبت به عزادار داریم که صاحب عزا خوب است به‌گونه‌ای باشد که معلوم شود عزادار است و این لباس مشکی پوشیدن عزادار هنگام سوگواری امام حسین(ع) و ائمه بزرگوار، امروزه نشانه این است که طرف می‌خواهد نشان دهد من عزادار هستم. بنابراین حکم کراهت را ندارد و اگر کسی نذر کرده باشد با شرایط نذر شرعی، طبق نذرش هم اگر بتواند باید عمل کند.

اما توجه داشته باشید به هر حال عزادار بودن شیوه‌های مختلفی دارد. حالا ممکن است با پوشیدن لباس مشکی باشد یا با پرهیز از افعال و کارهای شاد یا با گریه کردن و گریستن و شیوه‌های مختلف دیگر. به هر حال ما امیدوار هستیم بتوانیم این حالت عزاداری را در این ایام سوگواری مراعات کنیم.

یک مداح باید چگونه باشد و چگونه رفتار کند؟

از سوال فهمیده می‌شود درباره کار مداحی است. درباره یکی از پرسش‌ها ما اشاره کردیم آنچه که در منبرها گفته می‌شود به عنوان موعظه مردم یا نقل تاریخ عاشورا و امثال اینها یا ذکر مصیبت اولا باید دروغ نباشد، ثانیا غلو نسبت به معصومین علیهم‌السلام نباشد، یعنی زیاده از حد. مقام آنها خیلی بالاست، اما به هر حال در مقام عصمت و امامت، یا پیامبر(ص)، در مقام نبوت هستند، دیگر بالاتر از آن نیست، خودشان نهی فرمودند که نسبت به ما غلو نداشته باشید، زیاده‌روی نداشته باشید. همچنین مطالب خلاف و حرام که خدای ناکرده مثل غیبت دیگران، تنقیص مومن، تحقیر مومن و مطالبی که در شأن معصومین علیهم‌السلام نیست، مطالبی که در شأن مومنین نیست چنین مطالبی را نباید بگویند. الفاظ زشت و رکیک را نباید در مداحی‌ها و در مطالبی که ارائه می‌شود بگویند و همچنین از آن طرف ممکن است در مداحی‌ها مطالب بدی نباشد، اما به‌گونه‌ای ارائه شود که دشمنان از آن سوءاستفاده ‌کنند علیه مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام یا پیروان مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام، آن هم باید مراعات شود. ضمن این‌که آن مداح باید کارش خالصا و لله باشد، یعنی برای خدا باشد به دور از ریا و خودنمایی. حالا ممکن است مزدی هم بدهند، مزدی هم بگیرد، اما برای مزد نباشد. به هر حال برای این‌که اجر و ثواب عزاداری را ببرند. همچنین مداحی آموزنده باشد. من به یاد دارم در جایی حضور داشتم که حضرت آقا به دو نفر از مداحان معروف کشور که در دو جلسه جداگانه هم بودند فرمودند این مداحی شما باید منبر آموزنده باشد. بعد توصیه کردند قصیده‌هایی را بگردید پیدا کنید و یادم هست از دیوان صائب هم نام بردند که فرمودند در دیوان صائب هست از این قصیده‌های پرمغز و پرمحتوا می‌توانید استفاده کنید و مداحی شما باید یک منبر آموزنده باشد که مخاطبان شما مطلب یاد بگیرند و بر معرفت‌شان افزوده شود. مطالب تاریخی مربوط به ائمه اطهار علیهم‌السلام، مصائبی که بر آنها وارد شده است، جنایاتی که دشمنان آنها مرتکب شده‌اند، اینها در مداحی باشد ان‌شاءالله.