بیکاری؛ مشکل زنان سرپرست خانوار در شهرستان‌ها

در این مناطق زنان سرپرست خانوار که اغلب تحصیلات چندانی هم ندارند نه‌تنها از نبود امکان آموزش برای کسب مهارت محروم هستند، بلکه وجود نگاه سنتی حاکم بر جامعه که زن باید فقط در خانه حضور داشته باشد زندگی را بر آنها سخت کرده است.

در برخی از این فرهنگ‌ها به خانواده‌ها این اجازه را نمی‌دهد که پس از بازگشت دخترشان از زندگی متأهلی بر اثر طلاق یا فوت شوهر، دوباره به او به چشم دختری مجرد و آزاد بنگرند و محدودیت‌های بیشتری را در رفت و آمد و اشتغال به کار برای او قائل می‌شوند. به عنوان مثال در استان سیستان و بلوچستان هر طایفه فرهنگ خاص خود را دارد و بر همین اساس با زنان سرپرست خانوار برخورد‌های متفاوتی می‌شود.

در برخی از طوایف این استان اگر زنی شوهرش را از دست داد دیگر هرگز نمی‌تواند ازدواج مجدد کند و باید برای تامین هزینه‌های زندگی‌اش محتاج کمک‌های برادر یا فرزندانش باشد. در این مناطق سختگیری‌های زیادی برای اشتغال یک زن سرپرست خانوار صورت می‌گیرد و بسیاری از این زنان با توجه به فرهنگ‌های طایفه‌ای اجازه کار خارج از خانه را ندارند و باید از طریق انجام مشاغل خانگی همچون قالیبافی و صنایع دستی کسب درآمد کنند.

در برخی استان‌های کشور همچون کردستان نیز حمایت‌های قانونی از زنان مطلقه یا شوهر از دست داده بسیار ناچیز است؛ به همین دلیل، زنان ترجیح می‌دهند حتی سایه مرد معتادشان بالاسرشان بماند به هر حال مشکلات اقتصادی و مسائل ناشی از برگشت بر سر سفره پدر، طعنه‌های افراد فامیل و خانواده و از همه مهم‌تر بحران تنهایی و نداشتن تکیه‌گاه باعث می‌شود زنان سرپرست خانوار در شهرهای کوچک و محروم یا مجبور به ازدواج مجدد با مردانی مسن شوند یا با امید یافتن کار به شهر‌های بزرگ مهاجرت کنند.

کمک‌های نهادهای حمایتی کافی نیست

طبق گزارش مرکز آمار ایران فقط 46 درصد از زنان سرپرست خانوار کشور تحت پوشش نهادهای حمایتی قرار دارند و مابقی یا مشکلی برای اداره زندگی‌شان نداشته‌اند یا به دلیل موانع و مشکلات مختلف هنوز نتوانسته‌اند، تحت پوشش قرار بگیرند. این در حالی است که کارشناسان امور اجتماعی معتقدند، حمایت‌های سازمان‌های متولی زنان سرپرست خانوار و میزان مستمری ماهانه‌ای که پرداخت می‌کنند پاسخگوی هزینه‌ها و مشکلات زندگی این زنان نیست.

براساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1390، سرپرست ۱۲ درصد خانوارهای ایرانی زن هستند و حدود دو میلیون و ۵۰۰ هزار زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد که فقط ۱۸ درصد از آنها شاغل و ۸۲ درصد بیکار هستند. براساس این آمار استان سیستان و بلوچستان پرجمعیت‌ترین استان دارای زنان سرپرست خانوار است و استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی به ترتیب در رده‌های دوم و سوم قرار دارند. همچنین استان کردستان با 9.5 درصد، کهگیلویه و بویراحمد ۱۰ درصد و قزوین 10.2 درصد کمترین تعداد زنان سرپرست خانوار در سطح کشور را دارا هستند.

فرج‌الله عارفی، نایب‌رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با جام‌جم از اختصاص بودجه 3000 میلیارد تومانی در سال جاری برای اعطای تسهیلات بانکی اشتغالزایی به زنان سرپرست خانوار خبر می‌دهد و می‌گوید: در زمینه قانون‌گذاری بستر‌های حمایتی از زنان سرپرست خانوار فراهم شده ولی در حوزه اجرای این مصوبات،دولت باید متناسب با قانون عمل کند و زمینه ارائه خدمات لازم که توسط قانون گذار مشخص شده است را فراهم کند. به گفته وی، فقط با افزایش مستمری نمی‌توان تمام نیاز‌های این افراد را فراهم کرد و باید زمینه اشتغال آنها نیز فراهم شود.

تسهیلات بانکی اشتغالزایی

مدیرکل دفتر توانمندسازی زنان و خانواده سازمان بهزیستی کشور نیز با بیان این ‌که اکنون 182 هزار زن سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور قرار دارند در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: با وجود تمامی کمبودها، اقدامات خوبی در زمینه اشتغالزایی این زنان انجام شده و زنان سرپرست خانوار بعد از آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و مهارت‌آموزی برای دریافت تسهیلات بانکی و راه‌اندازی شغل به بانک‌ها معرفی می‌شوند، اما چون ضامن و وثیقه ندارند، نمی‌توانند از این تسهیلات استفاده کنند. سازمان بهزیستی نیز برای رفع این مشکل، طرح ارائه خدمات مالی خرد را با مشارکت بانک کشاورزی در کشور اجرا کرده است و تاکنون 1700 گروه در کشور برنامه‌ریزی شده‌اند و زنان سرپرست خانوار 12 استان تحت پوشش این طرح قرار گرفته‌اند. فریبا بریمانی می‌افزاید: براساس این طرح زنان سرپرست خانوار گروه‌های 15 تا 20 نفره تشکیل می‌دهند و پس‌اندازهای خود را در بانک ذخیره می‌کنند، لذا در این شرایط زنان برای دریافت وام نیازی به معرفی ضامن ندارند و بانک پس از بررسی‌های لازم به این افراد وام پرداخت خواهد کرد.

مدیر کل دفتر توانمندسازی خانواده و زنان سازمان بهزیستی ادامه می‌دهد: براساس برنامه پنجم توسعه، سازمان بهزیستی باید سالانه 10 درصد از جمعیت تحت پوشش خود را توانمندسازی کند که در سال گذشته 15هزار نفر زن سرپرست خانوار توانمندسازی شدند. وی ادامه می‌دهد: در این راستا مجلس باید بودجه‌های مورد نیاز ما را تصویب کند تا بتوانیم روند توانمندسازی این خانواده‌ها را شتاب بیشتری ببخشیم.

وی می‌افزاید: براساس قانون، سازمان بهزیستی باید 40 درصد از حداقل حقوق تعیین شده توسط سازمان تامین اجتماعی را به عنوان مستمری به زنان سرپرست خانوار پرداخت کند که با وجود پیگیری‌های ما تاکنون اعتبار مورد نیاز برای اجرای این قانون تامین نشده است.

حکمت قاسم خانی / جام‌جم