اقتصاد فرش دستباف​ روی مرز خطر

به گزارش خبرنگار ما، سومین نمایشگاه بین‌المللی فرش دستباف ایران در حالی در حال برگزاری است که فعالان این صنعت از شرایط کسب و کار خود راضی نیستند.

به گفته‌ آنها اقتصاد فرش دستباف چه در بخش تولید و چه در بخش صادرات با چالش کسادی مواجه بوده و این چالش می‌رود که حیات این صنعت را با خطر مواجه سازد.

به گفته این فعالان، در بخش تولید به خاطر افزایش نرخ تورم و رکود و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان، فروش داخلی فرش بشدت کاهش یافته است که این امر تولید را نیز با کسادی و کاهش مشتری روبه‌رو کرده است.

به عبارت دیگر در حالی که هزینه‌های تولید فرش همراه با دشواری‌های تولید آن رو به افزایش است؛ مصرف‌کننده ایرانی شاید بیش از گذشته قدرت خرید خود را از دست داده و ترجیح می‌دهد به جای فرش دستباف ایرانی از فرش‌های ماشینی و انواع کفپوش‌های وارداتی بخصوص چینی که قیمت به مراتب پایین‌تری دارند، استفاده کند.

این گزارش می‌افزاید: بخش دوم معضل فرش به صادرات بازمی‌گردد. به گفته فعالان این صنعت، تحریم‌ها باعث از دست رفتن بخش بزرگی از بازارهای صادراتی فرش دستباف ایرانی شده است.

به عنوان مثال در یک قلم بازار آمریکا که تا پیش از تحریم‌ها 25 درصد فرش دستباف ایرانی را به خود جذب می‌کرد، اکنون از دست رفته است.

در همین حال بازارهای فرش ایران در اروپا در کشورهایی مانند آلمان و سوئیس نیز به دلیل مشکلات ناشی از تحریم مانند حمل و نقل و بخصوص انتقال ارز با چالش مواجه شده و تجار ایرانی براحتی نمی‌توانند از ظرفیت این بازارها استفاده کنند.البته به تمام این معضلات باید مسائل دیگری را نیز افزود.

کپی‌برداری ناجوانمردانه و ناشیانه چینی‌ها از نقشه‌های فرش دستباف ایران، ورود رقبای در حال قدرت گرفتن چون افغانستان به بازار فرش دستباف و سرانجام به‌روز نشدن فرآیند تولید و صادرات فرش مطابق با سلیقه‌های نوین جهان و جا ماندن آن در فضاهای قدیمی از جمله این معضلات است.

تولیدکنندگان و صادرکنندگان دانه‌درشت فرش دستباف که خبرنگار ما در محل نمایشگاه فرش با آنان گفت‌وگو کرد، جملگی از دولت ‌خواستند که به داد فرش دستباف ایران برسد؛ زیرا حجم معضلات در این صنعت آن‌قدر زیاد است که اگر به دادش نرسید، سراغش را باید در کتاب‌های تاریخ گرفت.

مشکلات داخلی و خارجی

حمیدرضا کارگر، سرپرست مرکز ملی فرش ایران درباره وضع این روزهای فرش دستباف ایران به خبرنگار ما گفت: با وجود چالش‌های فراوان در صنعت فرش، فرش دستباف ایرانی همچنان بالاترین سهم و خوشنام‌ترین برند جهان است، اما مشخصا در سال‌های اخیر مشکلات این صنعت افزایش یافته است.

وی افزود: بخشی از این چالش‌ها به‌دلیل اتفاقات و فشارهای برون‌مرزی بوده و بخشی هم به‌دلیل برخی سوءمدیریت‌های داخلی.

وی درباره صادرات فرش دستباف افزود: به‌طور مشخص صادرات فرش دستباف ایران در چهار سال گذشته به آمریکا ممنوع شده است. این موضوع به معنای از دست رفتن یک‌چهارم بازار صادراتی ما بود؛ چون 25 درصد از فرش‌های تولیدی ما به آمریکا صادر می‌شد.

کارگر اضافه کرد: تحریم‌های عمومی که علیه کشور ایجاد شد باعث بالا رفتن بخشی از هزینه‌های صادرات مانند هزینه‌های حمل و نقل شد و همین امر باعث شد تا قیمت تمام شده فرش افزایش یافته و هزینه‌های صادرات رشد کند.

مقصر اصلی، قبلی‌ها هستند

در همین حال تنی چند از تجار و تولیدکنندگان دانه‌درشت فرش کشور از وضع جاری این صنعت گلایه‌ها داشتند.

داریوش سبحه یکی از فعالان حوزه فرش به خبرنگار ما گفت: کار ما در صنعت فرش طوری است که 100 درصد محصولات شرکت ما صادر می‌شود، اما در چند سال اخیر با مشکلات زیادی روبه‌رو شده‌ایم و صادراتمان با چالش مواجه شده است.

وی افزود: این شجاعت نیست که روبه‌روی همه جهان بایستیم و بگوییم که ما به شما نیازی نداریم. دنیای امروز دنیای روابط و تکنولوژی است.

وی اظهار کرد: اقدامات دولت یازدهم درخصوص دیپلماسی خارجی تاکنون بسیار خوب بوده و ما صادرکنندگان را به افزایش فعالیت امیدوار کرده است؛ اما متاسفانه دولت‌های قبلی هیچ کاری برای اقتصاد کشور نکردند و بیشتر فعالان اقتصادی این دولت‌ها را مقصر می‌دانند.

وی اضافه کرد: در هشت سال گذشته بخش بزرگی از تجار و تولیدکنندگان فرش از نظر اقتصادی آسیب دیدند. به عنوان مثال یک شرکت بازرگانی تنها به آمریکا صادرات داشته و اکنون به خاطر تحریم‌ها نمی‌تواند هیچ صادراتی داشته باشد. او چه کند؟

احد عظیم‌زاده، صادرکننده فرش دستباف نیز به خبرنگار ما گفت: صادرات فرش ایرانی نسبت به گذشته کاهش یافته، به‌طوری که قبلا دو برابر میزان فعلی صادرات داشتیم.

وی افزود: تحریم‌ها نقل و انتقال ارز را با دشواری مواجه کرده و هزینه‌ها را افزایش داده است؛ برخی از بازارها نیز به این ترتیب از دست رفته یا حضور ما در آن کمرنگ شده است.این وضعی بوده که تاکنون داشته‌ایم؛ اما اگر دیپلماسی دولت یازدهم برای رفع تحریم‌ها موثر واقع شود، می‌توان به بهبود وضع امیدوار بود.

علی مباشری، تولیدکننده فرش نیز با اشاره به وضع رکود تورمی موجود در اقتصاد کشور گفت: ورود فرش‌ها و کفپوش‌های خارجی، صنعت فرش ایران را تهدید می‌کند، زیرا مردم به‌خاطر قیمت ارزان، رو به مصرف آنها آورده و مشتری فرش دستباف کمتر و مختص افراد مرفه می‌شود.

وی تصریح کرد: فرش دستباف ایران اول باید مال ایرانی و خانه ایرانی باشد و ما این هنر ـ صنعت را اول باید در خانه‌های خودمان پاس بداریم؛ اما تورم و افزایش هزینه‌ها این امکان را محدود کرده است. از سوی دیگر وقتی مشتری کافی نباشد تولید نیز رونق و شکوفایی ندارد، بنابراین دولت باید برای تولید و صادرات فرش دستباف مشوق باشد و یارانه بدهد؛ چون با این وضع بسیاری از فعالان از این بازارخارج می‌شوند.

تهدید رقبای نوظهور

از سوی دیگر سیدغلامحسین ناهیدی، نایب رئیس اتحادیه صنف فروشندگان فرش دستباف تهران درباره تهدید فرش دستباف ایرانی از سوی رقبای نوظهور به خبرنگار ما گفت: کشورهای چین، هند، ترکیه، منطقه تبت و پاکستان رقبای اصلی فرش دستباف ایرانی بوده و باعث شده‌اند تا فرش دستباف ایرانی کم‌ارزش شود.

وی افزود: هیچ شکی نیست که فرش ایرانی کیفیت بالایی دارد، اما زمانی که این کشورها قبل از بافت فرش، سفارشات طرح و مدل را از آنها دریافت می‌کنند و بعد به بافت آن می‌پردازند باعث می‌شود که کشورهای اروپایی و آمریکایی کمتر به فرش ایرانی توجه کنند.

وی تصریح کرد: البته هنوز هم صادرات فرش ایران به اروپا انجام می‌شود، اما مقدار آن بسیار کاهش یافته است.ناهیدی درباره وضع تولید و عرضه فرش دستباف در کشور گفت: اکنون تولید فرش در کشور بسیار مطلوب است، اما عرضه آن تعریف چندانی ندارد.

نایب رئیس اتحادیه صنف فروشندگان فرش دستباف تهران درباره خریداران خارجی فرش دستباف نیز تصریح کرد: در این نمایشگاه خریداران خارجی زیادی نمی‌بینیم، به این دلیل که شرایط برای ورود این افراد به کشور آسان نیست.

وی ادامه داد: حالا مقایسه کنید که کمتر از یک ماه دیگر نمایشگاه فرش در پاکستان برگزار می‌شود و برای ما دعوتنامه آمده، اگر قصد شرکت کردن در این نمایشگاه را دارید، اعلام کنید تا برایتان بلیت فرستاده شود. در شرایط حضور در این نمایشگاه ذکر شده که سه روز گردش و هتل رایگان در اختیار شرکت‌کنندگان قرار می‌دهند و این قوانین برای تجار خارجی هم در نظر گرفته شده است.

ناهیدی اضافه کرد: این موضوع نشان می‌دهد که آنها برای چرخیدن اقتصاد خود برای مشتریان خارجی هزینه می‌کنند که این اقدامات از سوی دولت ما انجام نمی‌شود.

وی اظهار کرد: اگر یک تاجر خارجی بخواهد در ایران حضور داشته باشد از لحظه ورود تا خروج از کشور با مشکل روبه‌روست. از هتل گرفته تا وسیله نقلیه‌ای که خود باید تهیه کند، اما در کشورهای دیگر این‌گونه نیست.

محمدحسین علی‌اکبری - گروه اقتصاد