فلسفه ترس

دامنه و گستره ترس و وحشت در دوران کنونی بیش از گذشته است. خطراتی که امروزه متوجه بشر است در مقایسه با گذشته بیشتر شده است. این اثر به انگیزه‌ها و عواملی که پشت‌سر ترس و خوف قرار دارد، می‌پردازد. ادعای نویسنده این است که ترس و خوف در همه ابعاد زندگی مدرن وارد شده است. ترس از حملات تروریستی، انواع خطراتی که انسان مدرن را تهدید می‌کند و دیگر عوامل تهدیدزا امروزه پیرامون هر شخصی را در بر گرفته است. برای بررسی این ترس و هراس نویسنده‌ گریزی به حوزه‌هایی چون علم، سیاست، جامعه‌شناسی و ادبیات می‌زند تا این مفهوم را در آن حوزه‌ها بررسی کند.

بررسی زیست‌شناسانه عواملی که پشت ترس و هراس قرار دارد و احساساتی که به ترس منجر می‌شود مورد توجه نویسنده است. یکی از این عوامل مسائل مربوط به اعصاب است. فعل و انفعالاتی که هنگام احساس ترس در بدن رخ می‌دهد، فرد را به اقداماتی وامی‌دارد که بتواند خطر و ریسک را به حداقل برساند.

ترس می‌تواند ناشی از شرایط اجتماعی و سیاسی نیز باشد. برای نمونه ترسی که ماکیاولی و هابز به آن دچار بودند ناشی از شرایط اجتماعی و سیاسی زمان و جامعه خود بود که در آثار آنها منعکس شده است. برای مثال توجه و تأکید هابز بر امنیت است و این مفهوم، محور اندیشه سیاسی هابز است.

در فصل «فرهنگ ترس» این کتاب می‌خوانیم: لودویک ویتگنشتاین می‌نویسد: «جهان انسان خوشبخت با جهان انسان بدبخت فرق دارد.» اگر در این صورت‌بندی ویتگنشتاین اندکی دست ببریم، می‌توانیم بنویسیم: جهان انسان ایمن با جهان انسان ترس خورده فرق دارد. ژان پل سارتر بر این نکته تاکید می‌ورزد: «یک احساس به‌کلی جهان را دگرگون می‌کند.» شخص ایمن در جهانی قابل اتکا زندگی می‌کند. واژه «ایمن» به معنای «برنیاشفته از ترس، تردید یا آسیب‌پذیری» است، اما شخص غیرایمن در جهانی زندگی می‌‌کند که هر لحظه می‌تواند علیه او باشد و در هر زمانی پایه‌هایی که زندگی‌اش بر آن استوار است می‌تواند از زیر پایش کشیده شود. ... هنگام ترس با چیزی بیرون از خودمان مواجه هستیم، چیزی که خواسته ما را نفی می‌کند. ما در زندگی‌مان از این هراس داریم که چیزهای مهمی ویران یا از ما ستانده شوند، چیزهایی نظیر آزادی، شأن و شرفمان، سلامت‌مان، مقام و مرتبت اجتماعی‌مان ـ و در نهایت ـ خود زندگی‌مان. ما فقط نگران خودمان نیستیم، بلکه نگران دیگران هم هستیم، خصوصا نگران عزیزانمان. وقتی این چیزهای مهم به خطر می‌افتند، ترس واکنشی عادی و طبیعی است.

این اثر از سوی نشر گمان در سال جاری برای نخستین بار با شمارگان 1700 نسخه و بهای 11500 تومان منتشر شد.