«اردی‌بهشت» تلویزیون برای آموزش مهارت‌های زندگی

برنامه اردی‌بهشت با ساختاری ترکیبی به موضوع خانه و خانواده و همچنین اصلاح سبک و فرهنگ زندگی می‌پردازد که مهم‌ترین بخش‌های این برنامه را مباحث کارشناسی، گزارش، مصاحبه و پلاتو تشکیل می‌دهد. امسال تغییراتی در برنامه شکل گرفته که از آن جمله می‌توان به تغییر دکور، بررسی روزانه و انتخاب موضوعات موردنیاز مخاطبان و همچنین بهره‌گیری از کارشناسان خبره اشاره کرد.

گرفتار روزمرگی نمی‌شویم

برنامه اردی‌بهشت قصد دارد مخاطب را در موقعیتی قرار دهد که بتواند با تحلیلی که خود از فضای حاکم بر گفت‌وگو به دست می‌آورد برای مشکلات چالش برانگیز زندگی روزمره‌اش​ راه‌حلی بیابد. محمد اکبرزاده، تهیه‌کننده این برنامه می‌گوید: ما در برنامه اردی‌بهشت به همراه گروه تولید و اتاق فکر تلاش می‌کنیم از شنبه تا پنجشنبه زوایای مختلف موضوعاتی همچون هنر و خانواده، مباحث روان​شناسی و رفتار متقابل، موادمخدر، زبان بدن، سبک زندگی و هویت و آسیب‌های اجتماعی را با حضور کارشناسان و صاحب‌نظران​ مورد بررسی و تحلیل قرار بدهیم. البته در فواصل مباحث کارشناسی از نظرات مردمی در قالب پیامک، گزارش و تلفن استفاده می‌کنیم تا ارتباط به صورت دوسویه باشد و مخاطب بتواند در پایان برنامه راهکاری برای مشکلاتش پیدا کند.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های اردی‌بهشت، تنوع سوژه و موضوعات است ضمن این‌که در پس همه این سوژه‌ها و برنامه‌ها صیانت از خانواده و تلاش برای ارتقای کارکردهای نهاد خانواده مورد توجه قرار می‌گیرد. بنابراین روان‌شناسی خانواده و ارائه سبک زندگی بیشترین حجم و سهم موضوعی را در این برنامه به خود اختصاص داده است. به هر حال زمانی که موضوع یک برنامه تلویزیونی مشخص می‌شود انتخاب کارشناس و نحوه بررسی موضوع نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.‌ اکبرزاده در این باره می‌گوید: ما تلاش می‌کنیم دچار روزمرگی نشویم و سعی می‌کنیم براساس نیاز مخاطب و جامعه برنامه‌سازی کنیم. همه موضوعات و کارشناسان در اتاق فکر برنامه و با همکاری نهادهای مختلف و موثر انتخاب می‌شوند. اولویت ما موضوعات موردنیاز مخاطبان و بیان آن از سوی کارشناسان رسانه‌ای است که بتوانند بخوبی موضوع را مورد بررسی قرار داده و راهکارهای مناسبی برای مشکل ارائه دهند.‌ چنین برنامه‌هایی که معمولا با حضور یک یا چند کارشناس و صاحب‌نظر تولید می‌شود قصد اصلی‌شان در دسترس نشان دادن نظرات مبتنی بر دانش و تجربه است. ضمن این‌که ما با توجه به موضوعاتی که در طول هفته داریم، سعی می‌کنیم مشاوره‌های خوبی به مخاطبان سراسر کشور بدهیم.‌ به عنوان نمونه شاید برای بسیاری از افرادی که در زندگی روزمره خود با مشکلات رفتاری یا خانوادگی مواجه می‌شوند امکان مراجعه به روان‌شناس یا حتی مشاور خانواده وجود نداشته باشد، البته این اتفاق در شهرستان‌ها بیشتر صدق می‌کند، اما با دیدن برنامه‌ ما می‌توانند در حل مشکل خود نه صددرصد، ولی به صورتی قابل توجه پیشرفت داشته باشند.

اکبرزاده معتقد است: ارائه سبک زندگی و نهادینه کردن آن در مدتی کوتاه انجام نمی‌شود و به یک کار فرهنگی رسانه‌ای طولانی مدت نیاز دارد، اما می‌تواند در بلندمدت بر الگوهای ذهنی مردم و در نهایت سبک زندگی آنان تاثیر بگذارد. البته باید همه فعالیت‌ها براساس پژوهش و کاربردی باشد؛ یعنی ما نباید در برنامه سبکی را ارائه کنیم که اجرای آن در خانواده‌ها غیرممکن باشد و اجرای یک سبک و ترویج آن در سطح خانواده‌ها باید از همه جهات مورد بررسی قرار بگیرد و فقط در حد طرح و حرف نماند و قابلیت اجرا هم داشته باشد.

اکبرزاده درباره کارشناسان این برنامه و شیوه انتخاب آنها می‌گوید: بهره‌گیری از کارشناسان زبده می‌تواند جایگاه برنامه را نزد مخاطب ارتقا دهد. تولید برنامه‌های گفت‌وگومحور با موضوع خانواده در تلویزیون مستلزم به کارگیری شیوه‌های جدید است. من معتقدم استفاده از کارشناسان خبره و زبده در کنار عوامل تولید می‌تواند موضوعات برنامه را کاربردی‌تر کند. تهیه و تولید برنامه‌هایی که به سبک زندگی در میان خانواده‌ها می‌پردازد مستلزم به کارگیری شیوه‌ها و ابزارهای از پیش طراحی شده تلویزیونی است. برای تولید و ارائه برنامه‌ای مطلوب و اثربخش و ارتقای سطح معرفت در جامعه، برنامه‌سازان نیازمند به‌کارگیری شیوه‌های نوین هستند که از سوی کارشناسان رسانه ارائه می‌شود.‌ شیوه‌های نوین برنامه‌سازی باید از تنوع برخوردار باشد البته این تنوع باید با در نظر گرفتن شرایط موجود در جامعه تبیین شود. تلویزیون برای ارائه برنامه‌های مطلوب و همچنین تولید برنامه‌هایی به منظور بالا بردن سطح معرفت و ارائه سبک زندگی صحیح جامعه باید به لحاظ روانشناختی پایه‌های ذهنی گروه‌های مختلف را مدنظر قرار دهد و در تولید برنامه‌ها از این راهکار بهره بگیرد که گروه تولید برنامه اردی‌بهشت سعی می‌کند تمام این مولفه‌ها را مورد توجه قرار دهد. واقعیت این است که برنامه اردی‌بهشت تلاش کرده تا به دور از شعارزدگی راهش را ادامه دهد و شاید یکی از دلایل موفقیت‌اش همین روش باشد. این برنامه با آسیب‌شناسی مسائل روز جامعه و خانواده‌ها و همچنین مشاوره و ارائه راهکارهای عملی برای حل و فصل مسائل پیش‌روی خانواده‌ها توانسته ضمن ارتقای سطح دانش و مهارت‌های زندگی در صیانت و شکوفایی نهاد خانواده نیز تاثیر بسزایی داشته باشد.

مجری به تنهایی موثر نیست

انتخاب مجریان برای هدایت مباحث کارشناسی در برنامه‌هایی مانند اردی‌بهشت کار دشواری است. این مجریان علاوه بر تسلط به اجرا در زمینه موضوع برنامه نیز باید شناخت و اطلاعات کافی داشته باشند و به نوعی حتی خودشان در این زمینه کارشناس باشند تا بتوانند همپای مهمان برنامه که کارشناس و صاحب فکر و ایده است، پیش بروند و با آنها وارد بحث شوند تا مهمان برنامه متکلم وحده نشود و برنامه به سمت چالش و پرسش و پاسخ سازنده پیش برود. این‌که مخاطب بخواهد صرفا حرف‌های یک کارشناس را از ابتدا تا انتها دنبال کند، هم او را خسته می‌کند و هم اطلاعات ارائه شده آنقدر جذاب و تاثیرگذار نخواهد بود که شنونده را تحت‌تاثیر قرار دهد و روی شیوه و سبک زندگی او تغییر ایجاد کند.

میلاد اسلام‌زاده، یکی از مجریان برنامه اردی‌بهشت که روزهای یکشنبه و پنجشنبه علاوه بر اجرا به‌عنوان محقق هم با برنامه همکاری می‌کند، معتقد است: برنامه اردی‌بهشت توانسته در میان مخاطبان جایگاه خوبی به ‌دست آورد و این اتفاق به دلیل انتخاب موضوع و چگونگی بررسی آن در طول برنامه است.

وی می‌گوید: خوشبختانه محتوای برنامه به‌گونه‌ای است که باعث جلب مخاطب شده و اکثر موضوعات به‌روز است و حرف‌هایی هم که در برنامه گفته می‌شود تاکنون کمتر شنیده شده است.

وی تصریح می‌کند: موضوعاتی که در برنامه‌هایی مانند اردی‌بهشت مطرح می‌شود، مهم است، چون اگر موضوع براساس نیاز مردم طراحی نشود، مطمئنا با استقبال مواجه نخواهد شد. هر موضوعی که انتخاب می‌شود، جنبه‌های متفاوتی دارد و من در برنامه اردی‌بهشت تلاش می‌کنم از طریق پرسش‌هایی که مطرح می‌کنم همه جوانب موضوع را ببینم و درباره آن با کارشناس صحبت کنم.

برنامه اردی‌بهشت از جهات مختلفی قابل بررسی است و با دیدن چند قسمت از این برنامه می‌توان فهمید ​ پشتوانه تحقیقاتی خوبی دارد، چون همه بخش‌های برنامه همسو هستند و مجری برنامه نیز نسبت به موضوع احاطه کاملی دارد. اسلام‌زاده درباره جایگاه تحقیق در این برنامه می‌گوید: مطمئنا تحقیقات می‌توا​ند به اجرا و برنامه کمک زیادی کند به همین دلیل ما از ابتدا پژوهش را اصل کارمان قرار دادیم و برای هر موضوعی که می‌خواهیم در برنامه مطرح کنیم ابتدا تحقیقات لازم درخصوص موضوع را انجام می‌دهیم و پس از مطرح شدن در اتاق فکر آن را رسانه‌ای می‌کنیم.

وی می‌افزاید: این روزها برنامه‌های گفت‌وگو محور در تلویزیون زیاد شده، اما باید دید موضوعات برنامه تا چه اندازه براساس نیاز مخاطب طراحی و بازگو می‌شود. ما باید برنامه‌ای تولید کنیم که اثرگذار باشد و برای اثرگذاری فقط مجری موثر نیست، بلکه همه عوامل در برنامه باید وظایف خود را بخوبی انجام دهند تا مخاطبان بتوانند با برنامه ارتباط برقرار کنند.

علیرضا فتحی‌پور، دیگر مجری ـ کارشناس برنامه اردی‌بهشت که روزهای سه‌شنبه در این برنامه حضور دارد، حدود چهار سال است با برنامه اردی‌بهشت همکاری می‌کند و در طول این مدت درباره موضوعات مختلفی با کارشناسان حوزه‌های متفاوت به گفت‌وگو نشسته است.

وی در پاسخ به این پرسش که برخی​کارشناسانی که به برنامه دعوت می‌شوند، پرسش‌هایی را قبل از شروع برنامه آماده می‌کنند و در اختیار مجری می‌گذارند تا او طبق پرسش​ها برنامه را پیش ببرد، می‌گوید: در برنامه‌هایی که چالشی نیست، می‌توان سوال‌ها را با مهمان و مجری برنامه هماهنگ کرد تا کیفیت محتوای برنامه ارتقا پیدا کند و مطالبات مخاطبان برآورده شود، اما اگر برنامه چالشی باشد، نیازی به هماهنگی قبلی نیست. ضمن این‌که من در برنامه اردی‌بهشت خودم را جای مخاطب می‌گذارم و حتی اگر پاسخ کارشناسی مرا متقاعد نکند، دوباره پرسشم را تکرار می‌کنم، چون من باید به عنوان نماینده مردم در برنامه پرسش‌ها را مطرح و بهترین پاسخ‌ها را دریافت کنم. ضمن این‌که همیشه درباره موضوعات برنامه مطالعه می‌کنم تا بتوانم بهترین و کاربردی‌ترین پاسخ را از کارشناسان بگیرم. من حتی اگر پاسخ پرسشی را بدانم، اما احساس کنم مخاطب نیاز دارد آن را از زبان کارشناس برنامه بشنود، آن را طرح می‌کنم و پاسخ کارشناس را می‌گیرم.

در برخی ​ برنامه‌ها دیده می‌شود ​ مجری به‌گونه‌ای موضوع را بیان می‌کند که دیگر حرفی برای کارشناس باقی نمی‌گذارد، یعنی خودش علاوه بر طرح موضوع، نظرات کارشناسی هم ارائه می‌کند. در واقع بیشتر مجریان دوست دارند خودشان بیشتر از کارشناس یا مهمان برنامه صحبت کنند.

فتحی‌پور در این باره می‌گوید: مجری باید قبول کند همیشه زیاد حرف زدن خوب نیست. اتفاقا بعضی اوقات سکوت در مقابل مهمان یا کارشناس بهتر از حرف زدن است. برخی مجریان تصور می‌کنند اگر در برنامه کم صحبت کنند، مردم تصور می‌کنند مجری بی‌سواد است در حالی که واقعا این‌طور نیست و ما باید در مقابل مهمان و کارشناس برنامه علاوه بر احترام گذاشتن به شخصیت او به صحبت‌هایش هم احترام بگذاریم و با این روش به برنامه و مخاطب آرامش بدهیم.

برنامه‌های گفت‌وگومحور تلویزیون در یک دهه گذشته به تناسب تحولات فرهنگی- سیاسی جامعه و ضرورت گفت‌وگو و تبادل‌نظر، نه‌تنها از حیث کمی و تعداد افزایش پیدا کرده بلکه به لحاظ مضمون و موضوع نیز متنوع‌تر شده است.

در بین سوژه‌های مختلف، مباحث و چالش‌های اجتماعی و خانوادگی همواره برای مخاطبان جذابیت داشته و شاید به​جرات بتوان گفت ​ مناقشه بر سر این موضوع نسبت به سوژه‌های دیگر بیشتر است.

گرچه در این یک دهه برنامه‌های گفت‌وگومحور زیادی درباره موضوعات اجتماعی و خانوادگی تهیه و تولید شده است، اما به نظر می‌رسد خانواده‌ها نیاز فراوانی به این‌گونه موضوعات دارند و رسانه ملی باید بیش از پیش در تولید برنامه‌های ترکیبی با موضوع زنان و خانواده و همچنین ارائه روش‌های علمی و عملی سبک زندگی تلاش کند.

فرشید شکیبا‌ /‌ جام‌جم