تشکیل هیات حل اختلاف برای رفع بحران معوقات بانکی

* * *

سال‌هاست که حرف از معوقات بانکی به میان می‌آید اما نه تنها حجم این معوقات کم نشده، بلکه هر سال افزایش هم پیدا می‌کند. به عنوان اولین پرسش بگویید که این بدهکاران با حجم بدهی‌های 82 هزار میلیاردی چه افراد یا نهادهایی هستند؟

بدهکاران بانکی چند دسته‌اند؛ دسته اول وجوه دریافت کرده از بانک را سرمایه‌گذاری کرده‌اند اما به دلایلی همچون تحولات بازار یا اشتباه در ارزیابی برای سرمایه‌گذاری، امکان بازگرداندن سرمایه را ندارند. به‌نظر من با این افراد باید از طریق مذاکره به راه‌حلی منطقی رسید چون بخشی از سرمایه روی زمین است و براساس مقررات موجود، بانک چاره‌ای جز تصاحب طرح را ندارد که این نیز مطلوب نیست، چون کار بانک اصلا این نیست که طرح‌ها را در اختیار گیرد.

دسته دوم وام‌هایی را با سود کم گرفته‌اند و فکر می‌کنند که ممکن است در صورت بازپرداخت سرمایه، بانک خط اعتباری دیگری در اختیارشان قرار ندهد. بنابراین چون قوانین هم توانایی پس گرفتن معوقات از این افراد را ندارد، آنها هم همان سرمایه را اداره می‌کنند. برای رفع مشکلات این دسته از بدهکاران باید مقررات بانکی اصلاح شود و تعهدات بانکی به مشتری به‌گونه‌ای تعریف شود که ایجاد بی‌اعتمادی نکند.

اما دسته سوم آنهایی هستند که از ابتدا با نیت بردن سرمایه دریافتی به بازارهای جانبی، وام گرفته و اصولا روی طرحی سرمایه‌گذاری مشخصی نکرده‌اند. به نظر می‌رسد با این افراد باید برخوردی جدی شود.

دولت اکنون اسامی بدهکاران بزرگ را به قوه قضاییه داده، اما برای پیشگیری از مشکلات مشابه چه باید کرد؟

مشکلی که در سیستم وام‌دهی داریم این است که بانک امکان تامین منابع بلندمدت را ندارد. اکنون سود سپرده‌ها روزشمار است و مردم هر روز می‌توانند منابع خود را از بانک خارج کنند. بنابراین بانک نمی‌تواند جای خالی یک بازار سرمایه قدرتمند را پر کند. در چنین وضعی کسانی که پول گرفته‌اند فکر می‌کنند در صورت بازپرداخت وام دریافتی، دیگر منبع جایگزینی در اختیار نخواهند داشت. به همین دلیل بانک مرکزی باید مساعدت کند تا بازار سرمایه با نرخ سود بهتری شکل گرفته و منابع بلندمدت جایگزین از طریق خرید اوراق از سوی مردم تعریف شود و بانک‌ها صرفا سرمایه در گردش را تامین کنند تا کار روزمره واحدهای تولیدی متوقف نشده و شرایط پرداخت و وصول معوقات هم روشن باشد.

شما فکر می‌کنید که معرفی بدهکاران بانکی می‌تواند مشکلات موجود را حل کند؟

باید تغییراتی اساسی در مقررات صورت گیرد و با اقدامات یک‌سویه نمی‌توان به نتیجه رسید. البته همان‌طور که اشاره کردم، باید با بدحساب‌هایی که از ابتدا با نیت سوء و به قصد پس ندادن سرمایه وام گرفته‌اند برخورد کرد، اما رفع ریشه‌ای این مشکل نیاز به اقداماتی همه‌جانبه دارد.

با توجه به تقسیم‌بندی بدهکاران که اشاره کردید، وزن کدام دسته در میان ابربدهکاران بیشتر است؟

من اطلاعی از جزئیات پرونده‌ها ندارم اما فکر می‌کنم که بیش از 50 درصد معوقات مربوط به بدهی‌های بالای ده میلیارد تومان است. البته برای وصول معوقات تلاش‌هایی صورت گرفته، اما فکر می‌کنم تکرار استمهال بدهی‌ها پیامدهای مطلوبی نداشته و بدهکاران مدام گمان می‌کنند که این استمهال تکرار می‌شود. بنابراین به‌نظر من نظام بانکی باید از درون به یک راهکار مناسب برسد؛ زیرا راه‌حل‌های بیرونی الزاما نتیجه‌بخش نیست. بنابراین به‌نظر من برای رفع مساله بدهی‌ها و معوقات بهتر است یک هیات حل اختلاف با حضور نمایندگان دادستانی، نمایندگان دولت و نمایندگان نظام بانکی از بانک مرکزی و بانک ذی‌نفع تشکیل شده و راهکاری اقتصادی را برای رفع مشکلات طراحی و اجرا کنند.

از سوی دیگر در وضع خود بانک‌ها هم باید بازنگری شود. از آنجا که بانک، مسئول تائید اعتبار مشتری است، باید برای جبران منابع مشکوک‌الوصول خود ذخیره‌ای را پیش‌بینی کند. این امر بانک را تحت فشار قرار داده و باعث شدت گرفتن پیگیری‌ها به‌منظور وصول معوقات می‌شود. اگر این مقررات با دقت برای خود بانک‌ها اعمال شود آنگاه می‌توان امیدوار بود که جنبه بازدارندگی معوقات با تلاش بانک بیشتر شود.