راهنمای والدین: بلوغ و نگرانی‌های جنسی نوجوانی

جام جم سرا به نقل از تبیان: این کنجکاوی گاهی به دلیل نداشتن آگاهی کافی، باعث بروز انحراف جنسی در کودک می‌شود.
دوره نوجوانی از بحرانی‌ترین دوره‌ها است، سن نوجوانی، زمان دلبستگی‌های بزرگ و اندیشه دربارۀ آن‌هاست. دراین دوره تأثیرات نیرومند احساسات مربوط به تمایلات جنسی، جای بسیاری از تصورات و مفاهیم ذهنی را می‌گیرد، آثار دلبستگی جنسی در رفتار آنان آشکارا منعکس می‌شود. معمولاً جوانان مهربان، دلسوز و دقیق که به تأثیرات و اضطرابات جنسی متمایل شده‌اند، در رفتار با اطرافیان، کینه جو، عصبانی و بی‌عاطفه می‌شوند و این تحولات ممکن است در نتیجه عدم ارضای جنسی و فقدان اقدامات لازم از قبیل ورزش، کار، گردش، یا سیری بیش از حد جنسی باشد.
مسلم است که طبیعت نوجوانان دردوره بلوغ جنسی تغییر می‌یابد، آن‌ها بیشتر عصبانی و سرکش می‌شوند و این تغییرات با ظهور میل جنسی اعم از امیال ارضا شده یا نشده در برخی از آن‌ها آشکار است.

متخصصین اطفال آمریکا نوعی طبقه‌بندی کلّی را مطرح می‌کنند که اطلاع از آن در شناخت دوره نوجوانی مفید است. آنها به سنین ۱۰ یا ۱۱ تا ۱۴ سالگی در دختر‌ها و ۱۲ تا ۱۵ سالگی در پسر‌ها «اوائل نوجوانی»، به ۲ سال پس از آن «اواسط نوجوانی» و ادامه این سنین تا زمان شروع بزرگسالی را «اواخر نوجوانی» می‌گویند.

دوران بلوغ که با اوایل نوجوانی آغاز می‌شود، دوران دگرگونی‌های عظیمی ‌است. در این دوران نه تنها تغییرات جسمی ‌مهمی ‌در نوجوان پدید می‌آید، بلکه دگرگونی‌های برجسته اجتماعی و روانی نیز در او ایجاد می‌شود.

نظر به اهمیت حیاتی این دوران در زندگی نوجوان بویژه از نظر جنبه‌های تربیتی، ضروری است که برخی از آگاهی و حقایق خاص این دوران تشریح شود تا هم نوجوان به موقعیت حیاتی خود پی ببرد و به تکالیف و وظایف و مسئولیت‌های شرعی، اجتماعی و اخلاقی که از این پس به او تعلق می‌گیرد، آگاهی یابد و هم اولیاء و مربیان از این طریق به درک روحی نوجوان خود نایل آیند.

بیشتر والدین از آشفتگی دوران بلوغ آگاهند و دوران بلوغ را با احساساتی متناقض به خاطر می‌آورند، مانند بهترین زمان یا بد‌ترین زمان، سن دانایی یا سن نادانی، بهار امید یا زمستان ناامیدی، که این احساسات حاکی ازفراز و نشیب‌های روح یک نوجوان دارد. او گاهی شاداب، خوشحال، سرزنده و گاهی پژمرده، اندوهگین و ساکت است.

نوجوانان و جوانان به دلایل زیر درباره امور جنسی حساسند:

۱- احساس توانایی برای عمل جنسی
۲- تشدید انگیزه‌های جنسی
۳- کنجکاوی د، ر مورد مساَئل جنسی
۴- تلاش برای تعیین نقش جنسی
۵- ترس شدید از نتایج فعالیت جنسی

این حساسیت مفرط که با ترشح هورمون‌های جنسی توأم است، تمایلات جنسی جوان را تشدید می‌کند، اگر طریقه مشروع و قانونی برای درمان امیال جنسی مقدور نباشد، امکان انحراف جوان می‌رود و این انحراف اغلب به صورت کامجویی‌های بدلی (خودارضایی، همجنس‌گرایی، نظرافکنی) تجلی می‌کند برای حل چنین مشکلاتی باید قبل از هر چیز به ارزیابی موضوع پرداخت.

در ارزیابی و شناخت مشکلات جنسی باید ابتدا تاریخچه زندگی فرد را به دست آورد و بر اساس آن روش‌های انتخاب یا تغییر رفتار، شیوه‌های‌ شناختی همچون افزایش بصیرت فرد را در سرلوحه برنامه‌ها قرار داد.

مهم‌ترین نگرانی‌های دوره اول بلوغ عبارتند از:

۱- نگرانی درباره عادی بودن
۲- نگرانی درباره خصایص جنسی
۳- نگرانی درباره اندازه و وزن
۴- نگرانی در باره ناحیه تناسلی
۵- نگرانی درباره خصایص ثانوی جنسی (مثل رشد سینه در دختران، رشد ریش و سبیل در پسران)

در این زمینه والدین و مربیان با دادن آگاهی‌های مناسب باید منشأ این نگرانی‌ها را از نوجوان بزدایند و با توجه به اینکه تربیت نفس در دوران نوجوانی از عوامل سلامت روان و رفتار دوره جوانی است، این موضوع بر بسیاری از جنبه‌های شخصیت جوانان نیز تاثیر می‌گذارد و جوانان امروز باید با درک موضوع و مطالعه، ‌ به تربیت نفس خود بکوشند.

اسلام برای جلوگیری از وقوع مشکلات جوانان، راه‌های زیر را پیشنهاد می‌کند که عمدتاً جنبه پیشگیرانه دارد:

- اصلاح روابط خانوادگی: خانواده مهم‌ترین پناهگاه برای جوانان است.
- جلوگیری از سرزنش بیجا: سرزنش بی‌جا آتش لجاجت وخصومت نوجوان را شعله ور می‌سازد. امام علی (ع) می‌فرمایند: «الافراط کم الملامه یشیب نیران اللجا» یعنی زیاده روی در سرزنش، هر دم و ساعت فرزند خود را ملامت کردن، آتش لجاجت و سرکشی را در آنان شعله ور می‌سازد.
- ایجاد اسوه و الگوی مناسب برای جوانان: رفتار کودکان در اثر رفتار درست والدین محفوظ می‌ماند. وقتی والدین رفتار درستی نداشته باشند نمی‌توان از جوانان انتظار رفتار مناسب را داشت.
- انتخاب دوستان مناسب: افراد تابع عقیده دوست خود هستند پس مواظب باشید با چه کسی دوست می‌شوند.
- اصلاح اجتماعی و ایجاد زمینه مساعد تربیتی: جامعه فاسد باعث تباهی جوانان می‌گردد. اصلاح قانون اجتماعی یکی از طرق پیشگیری از انحرافات جوانان است. جوانان گاهی نمی‌خواهند تشریفات وآداب معمول را دنبال کنند و نباید آنان را به رعایت آداب دست و پاگیر مجبور ساخت.
- تشویق جوانان به بهره وری از دوران جوانی: باید جوانان راتشویق کرد که از این دوره کمال استفاده راببرند و به آن‌ها گوشزد شود که دانشمندان بزرگ، بیشترین موفقیت خودرا بهره گیری صحیح از دوره جوانی خود می‌دانند.
- پرکردن اوقات فراغت: از آنجا که یکی از علل عمده انحراف جوانان، بیکاری است، لازم است اوقات فراغت به شکل مناسب پر شود مثل شرکت کردن در رشته‌های مختلف ورزشی (شنا، ورزش رزمی، تیراندازی و...).
- تربیت برای عزت نفس و تسلط بر خویشتن: در دوره جوانی قوای شهوانی در ‌‌نهایت قدرت خود هستند، اگر جوانان مطیع شهوات خود گردند خود را به هلاکت می‌اندازند.