خانواده‌گریزی؛ از ماندن در اتاق تا فرار از خانه

جالب است بعضی والدین به این شرایط هم رضایت می‌دهند و همین که فرزندشان از خانه گریزان نباشد، برایشان کافی است، اما نمی‌دانند این هم یک نوع خانواده‌ گریزی به حساب می‌آید که اگر توجهی به آن نکنند، ممکن است به وضع بدتری تبدیل شود. بعضی‌ها هم از خانه می‌روند بیرون و خودشان را با کار و فعالیت سرگرم می‌کنند و با این کار می‌خواهند غیبت همیشگی‌شان را توجیه کنند در حالی که خانواده‌گریزی به هر شکلی که باشد، عواقب ناخوشایندی به همراه دارد.

دکتر علیرضا شریفی‌یزدی در گفت‌وگو با جام‌جم در این‌باره توضیح می‌دهد: علل و عوامل مختلفی در ایجاد پدیده خانواده‌گریزی، بخصوص در نسل جدید مطرح می‌شود که شاید بتوان گفت یکی از مهم‌ترین آنها فاصله و گسست میان نسل‌هاست، به این معنی که متاسفانه برخی پدر و مادرها با فرزندانشان هیچ اشتراک فکری، کلامی و نقطه مشترکی که بتواند آنها را به هم نزدیک و متصل کند، ندارند و همین وضع موجب می‌شود پدیده خانواده‌گریزی از طرف جوانان و نوجوانان بیشتر اتفاق بیفتد.

امروزه وجود مشکلاتی مانند فقر، رفتار نامناسب والدین، نابسامانی خانواده، تبعیض، سختگیری یا آزادی بیش از حد پدر و مادر، خشونت و مواردی از این دست می‌تواند جوانان را به سمت گریز از خانواده سوق دهد.

محافظت از جوانان در خانه‌ای دوست‌داشتنی

پدر و مادر می‌گویند هر چیزی که او خواسته، برایش فراهم کرده‌اند. هر طور خواسته با او کنار آمده‌اند، اما هنوز هیچ علاقه‌ای به حضور در خانه ندارد. آنها به اشتباه فکر می‌کنند تامین نیازهای مادی فرزندشان کافی است و دیگر لازم نیست کاری برایش انجام دهند اما علل متعددی وجود دارد که می‌تواند موجب بروز این مشکل شود و بچه‌ها را از محیط خانه و خانواده دور ‌کند.

دکتر شریفی‌یزدی با اشاره به این‌که عوامل متعددی در این زمینه نقش دارد، خاطرنشان می‌کند: شاید بتوان گفت یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث بی‌علاقگی بچه‌ها نسبت به خانه می‌شود، جذاب نبودن محیط خانه و خانواده برای آنهاست.

البته ایجاد جذابیت و علاقه نسبت به فضای خانه، کار چندان سختی هم نیست و اگر پدر و مادر بخواهند، مسلما می‌توانند به این هدف دست یابند. این جامعه‌شناس در این‌باره می‌گوید: اولین و مهم‌ترین نکته‌ای که برای جذاب‌تر کردن محیط خانه باید در نظر داشت، کمک گرفتن از صحبت و مهارت گفت‌وگو در خانه است. البته این گفت‌وگو هم باید به معنای استفاده از مهارت گفت‌وگو باشد، نه فقط حرف زدن که در آن صورت روش بسیار مناسبی است برای نزدیک‌تر کردن تمام اعضای خانواده به یکدیگر و بویژه نزدیک‌تر شدن بزرگ‌ترها و جوانان.

به گفته دکتر شریفی‌یزدی، برنامه‌ریزی برای داشتن تفریحات دسته‌جمعی، یکی از روش‌های موثر برای برطرف کردن فاصله میان جوانان و بزرگ‌ترهاست. بر این اساس اگر خانواده‌ها بتوانند از همان دوران کودکی فرزندان‌شان، تفریحاتی برنامه‌ریزی‌شده و هدف‌دار ـ که متناسب با شرایط اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آنهاست ـ در نظر بگیرند، مانع بروز بسیاری از این مشکلات خواهند شد.

خطراتی که جوانان را تهدید می‌کند

شرایط اجتماعی و خطراتی که ممکن است جوانان را تهدید کند، باعث می‌شود بعضی وقت‌ها پدر و مادر از روش‌هایی کمک بگیرند که شاید از نظر جوانان خیلی مناسب و خوشایند نباشد و نتیجه‌ای برعکس بدهد. به عنوان نمونه نصیحت کردن و پند دادن همیشگی و دائمی می‌تواند جوانان را خسته و بی‌حوصله کند و به همین دلیل دکتر شریفی‌یزدی توصیه می‌کند، این روش را خیلی به کار نگیرید زیرا نصیحت مستمر پس از گذشت مدتی، کارایی‌اش را از دست می‌دهد و از طرف دیگر، این روش موجب می‌شود فرزند از مواجهه با بزرگ‌ترها اجتناب کند. در نتیجه تلاش خواهد کرد تا جایی که برایش ممکن است از ارتباط فیزیکی با اعضای خانواده و حضور داشتن در کنار آنها پرهیز کند و با این کار از اندرزهای تکراری و خسته‌کننده در امان باشد.

نتیجه چنین راهکاری هم می‌تواند به شکل خانواده‌گریزی و فرار از محیط خانه نمایان شود. بر این اساس، این جامعه‌شناس توصیه می‌کند برای بیان نگرانی‌ها و آموزش روش‌های مناسب زندگی، از راهی غیر از نصیحت و اندرز استفاده کنید. بنابراین نباید فراموش کنیم، تربیت غیرمستقیم روشی موثر و کمک‌کننده است که جوانان را به محیط خانه و خانواده نیز علاقه‌مند می‌کند. واگذاری برخی مسئولیت‌های خانه به جوانان هم شیوه مفیدی برای افزایش حضور آنها در خانه است زیرا وقتی فردی از دوران کودکی می‌آموزد، بخشی از مسئولیت خانه برعهده اوست و همراه این مسئولیت اختیاراتی هم دارد، علاقه بیشتری به محیط خانه و موضوعات مربوط به آن پیدا خواهد کرد.

قوانینی به نفع حضور بچه‌ها در خانه

در شرایطی که جوانان و نوجوانان در خانه هستند، اما فکرشان بیرون از خانه است هم می‌توان از روش‌هایی برای بهبود اوضاع کمک گرفت. دکتر شریفی‌یزدی در این موارد توصیه می‌کند از همان سال‌های کودکی، محدودیت‌هایی را برای استفاده از کامپیوتر و اینترنت و موبایل تعیین کنید و قوانین خاصی برای زمان تماشای تلویزیون به تنهایی، ماندن در اتاق شخصی یا نشستن مقابل کامپیوتر و استفاده از موبایل داشته باشید.

امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی، خانواده‌ها بیش از پیش با این مشکل روبه‌رو می‌شوند و با توجه به این‌که حضور فیزیکی در محیط خانه به تنهایی هیچ ارزشی ندارد، باید با در نظر گرفتن چنین قوانین و محدودیت‌های مشخصی، فعالیت و تعامل جوانان را در محیط خانه بیشتر کنید.

فرار از خانه اتفاق نمی‌افتد اگر...

جوانانی که خیلی دوست ندارند در محیط خانه بمانند و ترجیح می‌دهند از خانه فرار کنند، هیچ وقت از همان روز اول به فکر فرار دائمی از خانه نبوده‌اند و شاید تصورش را هم نمی‌کردند که روزی مجبور شوند بیرون از خانه زندگی کنند، اما مراحل خانواده‌گریزی بتدریج پیش می‌رود و بعضی را دچار این مشکل می‌کند.

دکتر شریفی‌یزدی در این‌باره یادآور می‌شود: اگر کودکی به هر دلیل از خانواده‌گریزان باشد و نخواهد در محیط خانه حضور یابد، می‌توان از طریق تغییر نگرش به او کمک کرد تا نگاهش نسبت به والدین، خانواده و خانه تغییر کند و پس از آن هم می‌توان به کمک رفتاردرمانی نوع رفتارش را طوری اصلاح کرد که او بیشتر به خانواده نزدیک شود. در حالی که متاسفانه برخی والدین زمانی که بچه‌ها فقط حضور فیزیکی دارند چندان به این موضوع اهمیت نمی‌دهند و آن را مشکلی جدی به حساب نمی‌آورند. زمانی که جوانی به این مرحله می‌رسد و از خانه فرار می‌کند برخلاف آنچه فکر می‌کرده، نه تنها به جایی بهتر و امن‌تر نمی‌رود که حتی با مشکلاتی بسیار بزرگ‌تر و جدی‌تر روبه‌رو خواهد شد. به همین دلیل متخصصان می‌گویند پدر و مادر باید فضایی امن و دوست‌داشتنی برای فرزندان‌شان فراهم کنند تا آنها نیز از آسیب‌های اجتماعی در امان بمانند.

نیلوفر اسعدی‌بیگی / جام‌جم