نخستین واکنش به «معراجی‌ها»/ ملغمه‌ای از تصاویر بی‌هویت!

آخرین فیلم ده نمکی چنان از هم گسیخته است که حتی طرفداران اخراجی ها را هم ناامید می کند.در «معراجی ها» ده نمکی همچنان به دنبال عشق به دفاع از میهن است و این در حالی است که باید بپرسیم کیست که بر این امر بدیهی شبهه ای داشته باشد؟ کارگردان «معراجی ها» در همان سکانس اول فیلم با گرفتن نماهایی از زیر آب در حوض حیاط خانه پیشاپیش به ما می گوید با چه معجونی روبرو هستیم.

معراجی ها آخرین ساخته ده‌نمکی که هم یک نسخه سینمایی و هم به صورت سریال برای مخاطبان ساخته شده است و از تلویزیون پخش خواهد شد. این فیلم در واقع پنجمین فیلم ده نمکی و دومین سریال او محسوب می شود. همانطور که در دهه چهل گنج قارون، در دهه پنجاه گوزنها، در دهه شصت اجاره نشین ها و در دهه هفتاد مرد عوضی در تاریخ ماندگار شدند، در دهه هشتاد هم ده نمکی با سه گانه اش در تاریخ سینمای ایران ثبت شد. ده نمکی با ساخت سه گانه اخراجی ها سوار بر موجی شتابان خود را به عنوان یک پر فروش در سینمای ایران مطرح کرد.او با استفاده از این تئوری که بالاخره هر آدمی در جنگ حضور داشته ابتدا پای اوباش را به جبهه کشاند و در«معراجی ها» سعی می کند با همان فرمول فیلمش را بسازد. محمد پسر مثبت و شاگرد اول کنکور که علاقه به رفتن جبهه دارد با شرطهای عجیب‌غریب پدرش با بازی مهران رجبی، مواجه می‌شود علی‌رغم اینکه به شرطهای پدرش عمل می‌کند اما راه رفتن او به جبهه همچنان بسته است تا اینکه محمد از خانه فرار می‌کند و پدر به دنبال او راهی جبهه می‌شود.

«معراجی ها» با ساختاری از لحاظ محتوایی بسیار ضعیف و از لحاظ فرم بصری و سینمای در میزانسن، دکوپاژ، قاب بندی و ترکیب بندی به شدت ضعیف و گاهی خنده دار عمل می کند.البته این معجون ده نمکی قرار است با چاشنی طنز به نمایش برای مخاطب در آید و او درساخت طنز فیلم ،دقیقا دست بر نقطه ای می گذارد که خود رسالتش در سینما عنوان می کند و با ادعای دغدغه داشتن در سینمای دفاع مقدس طنز فیلمش را دقیقا در جای بنا می نهد که مخاطب با را تمسخر این عناصر و آرمان ها، ارزشها و مقدسات جنگ به زور می خواهد بخنداند. آیا می توان ارزشها را لگدمال کرد و با تمسخر و توهین به جامعه، ارزشها و مقدسات جنگ را به چنین طنزی سخیف گرفت و از آن به سود رسید؟البته این موضوع از آن لحاظ جای سوال دارد که ده نمکی خود مدعی دغدغه مند بودن در سینمای دفاع مقدس است.

در «معراجی ها» با طنز روبرو نیستیم بلکه با طنازی بازیگرانی روبرو هستیم که دیگر برای مخاطب به شدت تکراری و خسته کننده شده اند. اکبری عبدی با آن گریمش بی شباهت به قاتل زنجیره ای نیست تمام عناصر جبهه و جنگ را به سخره می گیرد و مهران رجبی هم در نقش یک پدر ایرانی نمایشی لوده بازی های یک ذهن منحرف است. با قبول این نظریه که از همه قشر آدم در جنگ بوده اند مگر چند درصد از آنها این آدمها بوده اند که ده نمکی سعی می کند تمام جبهه را به نفع آنها به سخره بکشد و چرا ده نمکی سراغ الگوی دیگر یا قشر دیگری در جبهه نمی رود؟ آیا جز این است که ده نمکی قبلا با این فرمول به فروش خوب رسیده است؟

«معراجی ها»ی ده نمکی سعی می کند با سوء استفاده از احساسات و تصاویری کلیپ وار مخاطب را پای فیلمش بنشاند. فیلم از داخل شهر با سکانس ورود پدر محمد به خانه و خبر قبول شدن او در دانشگاه شروع می شود و دیالوگ های نخ نما شده در این سکانس.در سکانس بعد یک فیلم فارسی کوتاه می بینیم که دانیال عبادی دو مرد را که راه بر دختر جوانی با بازی بهاره افشاری بسته اند کتک می زند. در برخی صحنه ها مانند عزیمت سربازان به جبهه کارگردان سعی می کند با ترفندهای کلیپ وار مانند اسلوموشن و موسیقی صحنه اش را پر از احساس کند .

این که سینمای ایران مرحوم جواد شریفی و همکارانش را به خاطر این چنین فیلمی از دست داد واقعا تاسف بار است.

علی احمدی/ سینماپرس