چشم‌ها هم قوز می‌کنند

انسان از طریق قرنیه قادر به دیدن است. قرنیه در مرکز و سطح جلویی چشم قرار دارد و مسئول شکست نور ورودی به چشم است.

وقتی قرنیه به اندازه کافی برای گرد نگه داشتن سطح آن قدرت ندارد، همانند مخروط به سمت خارج متمایل می‌شود که به آن قوز قرنیه می‌گویند.

این عارضه باعث بروز نقص در بینایی می‌شود. ناهنجاری‌های قرنیه بشدت روی دید انسان و انجام فعالیت‌هایی از قبیل رانندگی، تماشای تلویزیون و حتی کتاب خواندن تأثیر می‌گذارد.

در مراحل اولیه بیماری، تاری دید و وضوح نداشتن تصاویر ایجاد می‌شود و فرد حساسیت زیادی نسبت به نور نشان می‌دهد.

این علائم معمولا اواخر دوره نوجوانی و اوایل بیست سالگی بروز می‌یابد، ولی فرد در هر سنی ممکن است به این عارضه مبتلا شود. علائم بیماری اغلب از طریق عینک قابل اصلاح نیست.

افزایش حساسیت به نور، بسختی رانندگی کردن در طول شب، مشاهده هاله نور و سایه بخصوص شب هنگام، ایجاد فشار در چشم و سردرد و درد عمومی چشم از دیگر نشانه‌های این عارضه به شمار می‌رود. تشخیص قوز قرنیه در مراحل ابتدایی به دلیل اشتراک علائم آن با دیگر ناراحتی‌های چشمی بسیار دشوار است.  

قرنیه چشم افراد مبتلا به قوز قرنیه تغییر شکل می‌دهد و به جای گرد بودن، مخروطی شکل شده، سطح بیرون زده قرنیه نازک و کمی مواج می‌شود که به آن آستیگماتیسم نامنظم می‌گویند.

هر چه بیرون‌زدگی قرنیه بیشتر باشد، فرد بیشتر از نزدیک بینی رنج می‌برد، به‌طوری که تنها اشیای نزدیک را بوضوح مشاهده می‌کند و هر چیزی که در فاصله دور قرار گیرد، تار می‌بیند. 

قوز قرنیه چگونه ایجاد می‌شود

محققان، علت اصلی بروز قوز قرنیه را بدرستی نمی‌دانند؛ ولی این عارضه چشمی، مشکل شایعی نیست و از هر 2000 نفر فقط یک نفر به این بیماری مبتلا می‌شود.

این مشکل ممکن است زمان بلوغ و اواخر نوجوانی شناسایی شود. محققان در بسیاری از نقاط دنیا مواردی از ابتلا به قوز قرنیه را مشاهده کردند و بر این باورند که نمی‌توان به منطقه جغرافیایی خاصی اشاره کرد که آنجا شیوع بیشتر باشد.

فیبرهای نازک پروتئینی در چشم که به کلاژن معروف است، به ثابت باقی ماندن قرنیه در جای خود کمک می‌کند و مانع تورم آن می‌شود. با ضعیف شدن فیبرهای پروتئینی، آنها دیگر قادر به حفظ حالت طبیعی قرنیه نیستند و باعث بیرون زدگی قرنیه و مخروطی شدن آن می‌شود.

بررسی‌های صورت گرفته حاکی است قوز قرنیه ارثی است و ابتلای برخی افراد خانواده به این عارضه چشمی، هشداری برای دیگر اعضا محسوب می‌شود و آنها باید به علائم هشدار دهنده توجه کنند.

والدینی که صاحب فرزند مبتلا به قوز قرنیه هستند فرزندان دیگر خود را نیز باید برای معاینه بیشتر نزد پزشک ببرند. این بیماری در برخی افراد با مشکلات خاص بیشتر مشاهده می‌شود؛ به عنوان مثال، مبتلایان به واکنش‌های حساسیتی بیش از دیگران در معرض ابتلا به قوز قرنیه قرار دارند.

علاوه بر این، برخی عوامل محیطی مانند نور فرابنفش، مالش بیش از حد چشم‌ها، بروز برخی حساسیت‌ها و استفاده غیراصولی از لنزهای تماسی در شمار عوامل بروز این بیماری قرار می‌گیرند.

قوز قرنیه به‌طور معمول، ابتدا در یک چشم و سپس در چشم دیگر ایجاد می‌شود. این بیماری اغلب در یک یا هر دو چشم بروز می‌یابد، ولی احتمال ابتلای هر دو چشم‌ به این عارضه حدود 90 درصد است.

قوز قرنیه امکان تمرکز چشم روی مشاهده اجسام و محیط را بدون استفاده از عینک یا لنزهای تماسی بسیار دشوار کرده، در برخی موارد، بیمار به پیوند قرنیه نیاز پیدا می‌کند.

درمان‌ قوز قرنیه

قوز قرنیه به دلیل ناهنجاری‌ای که برای چشم‌ ایجاد می‌کند، باید بسرعت تحت درمان قرار گیرد، زیرا زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

درمان‌های بالینی این عارضه چشمی بسته به شدت بیماری از سوی پزشک انتخاب می‌شود و موارد متعددی را در برمی گیرد.

درمان این عارضه معمولا با تجویز عینک‌ طبی یا استفاده از لنز تماسی از سوی پزشک آغاز می‌شود که به منظور اصلاح نزدیک‌بینی شدید و آستیگماتیسم در مراحل ابتدایی بیماری به کار می‌رود. در موارد خفیف بیماری، عینک یا لنز تماسی باعث دیدن تصویر واضحی از اشیاء می‌شود.

با پیشرفت بیماری و تداوم نازک شدن و تغییر شکل قرنیه، عینک و لنزهای معمولی اثری روی بهبود دید بیمار ندارد و پزشکان توصیه می‌کنند افراد مبتلا به قوز قرنیه از لنزهای تماسی سخت با قابلیت نفوذ گاز استفاده کنند.

هدف از کاربرد چنین لنزهایی، اصلاح آستیگماتیسم نامنظم ایجاد شده بر اثر قوز قرنیه و برقراری دید مناسب و دقیق است.

این لنزهای سخت، سطح نامنظم قرنیه را پوشش می‌دهند و با تغییر سطح انکساری، عملکرد قرنیه را بهبود می‌بخشند.

در واقع، لنزهای سخت، دید واضحی ایجاد می‌کنند اما استفاده از این لنزها کمی دشوار است و کاربران باید مرتب برای معاینه به پزشک مراجعه کرده، از تغییرات ایجاد شده در لنز مطلع شوند و نقایص آن را برطرف کنند.

از روش‌های دیگر اصلاح قوز قرنیه می‌توان به شیوه جراحی کاشت حلقه‌هایی داخل قرنیه اشاره کرد.

جراحان در عمل جراحی 15 تا 20 دقیقه‌ای اقدام به کاشت حلقه‌های پلاستیکی زیر سطح چشم و اطراف قرنیه می‌کنند.

این عمل به صورت سرپایی و در مطب پزشک انجام می‌شود. بیشتر افرادی که تحت این عمل قرار می‌گیرند، همچنان باید از عینک یا لنز استفاده کنند.

از درمان‌های جدیدی که طی سال‌های اخیر برای درمان قوز قرنیه به کار می‌رود، استفاده از روش پیوند متقاطع بین رشته‌های کلاژن قرنیه با استفاده از اشعه ماوراء‌‌بنفش و دارویی موسوم به ریبوفلاوین است. روش جدید، روند پیشرفت بیماری را کند می‌کند و از سوی دیگر، باعث تقویت بافت قرنیه می‌شود.  

برخی تصور می‌کنند قوز قرنیه را همانند سایر ناراحتی‌های چشمی می‌توان با لیزر اصلاح کرد، در صورتی که محققان اعلام کرده‌اند این کار باعث تشدید بیماری می‌شود و اثر مثبتی به جا نمی‌گذارد.

عده‌ای از پزشکان معتقدند با ابداع روش جدید پیوند متقاطع بین رشته‌های کلاژن قرنیه، می‌توان پس از رفع قوز قرنیه، عیوب انکساری چشم را نیز با عمل لیزر برطرف کرد. 

پیوند، راه نهایی

گاهی قوز قرنیه تا حدی پیشرفت می‌کند که هیچ یک از درمان‌ها  راهکار مفیدی برای بهبود شرایط بیماران نخواهد بود. بررسی‌ها حاکی است بین 15 تا 20 درصد مبتلایان این بیماری در نهایت باید تحت عمل پیوند قرنیه قرار گیرند.

در واقع، پیوند قرنیه زمانی انجام می‌شود که سطح قرنیه بسیار نازک می‌شود و همچنین عیوب انکساری چشم با کمک عینک یا انواع لنزهای تجویزی درمان نمی‌شود.

از سوی دیگر، برخی بیماران چون نمی‌توانند لنزهای تماسی را تحمل کنند و نیز قرنیه‌شان زخم می‌شود، باید تحت عمل پیوند قرار گیرند.

در این عمل، قرنیه‌ای که دچار برآمدگی و به اصطلاح قوز شده، با قرنیه سالم پیوندی از فرد اهداکننده جایگزین می‌شود و فرد پس از بهبود، دید طبیعی خواهد داشت.

منابع: KCglobal, NKCF. WebMD
مترجم:  ندا اظهری - ضمیمه سیب