۵+۱ میانبر برای خلاصی از دعواهای زناشویی

احتمالاً از دوره دبیرستان یادتان مانده است که ساعت و دوچرخه نمونه‌هایی از سیستم هستند. اگر زنجیر دوچرخه خراب شود حرکت دوچرخه دچار مشکل می‌شود. زندگی مشترک هم یک سیستم است؛ سیستمی که تحت تأثیر حالت‌های هیجانی همسران - مثلاً شادی، اندوه، اضطراب، خشم و...، روابط بین آن‌ها، عوامل محیطی مانند بچه‌ها، خانواده‌های پدری دوطرف، دوستان و شغل هر کدام از دو طرف قرار می‌گیرد. در بهترین حالت، سیستم خانواده سعی می‌کند نیازهای هر یک از همسران و همچنین نیازهایی را که محیط بر آن‌ها تحمیل می‌کند برآورده کند، اما همیشه این طور نیست.

تعارضات زناشویی زمانی شکل می‌گیرد که برخی هیجان‌های مخرب، روابط ناسالم بین همسران یا دیگر پدیده‌های بیرون از این سیستم، مخل سلامت و رضایت همسران شود. این روز‌ها نزاع، خشم، خشونت و مشکلات زناشویی دلایل شایع مراجعه زوجین به مراکز مشاوره و روان درمانی است. دکتر جهرمی روان‌شناس و زوج درمانگر بر اساس همین نگاه سیستمی در ماهنامه سپیده دانایی ۱+۵ تکنیک کاربردی معرفی می‌کند که هنگام به وجود آمدن این تعارض‌ها در زندگی مشترک، زوج می‌تواند با استفاده از آن‌ها اختلافات خود را حل و فصل کنند. اگر بین شما و همسرتان هم تعارض‌هایی وجود دارد، با استفاده از این راهکار‌ها می‌توانید آن‌ها را حل و فصل کنید. فقط یادتان باشد اگر این راهکار‌ها زیر نظر یک خانواده درمانگر انجام شود، بسیار موثر‌تر خواهد بود.

گفت‌و‌گوی دوطرفه هدفمند داشته باشید

برای انجام این گفت‌و‌گو، موضوعات مشخصی را انتخاب کنید و با هدف حل مشکل به شیوه‌های مثبت به گفت‌و‌گو بنشینید. در این روش، باید گله‌ها و شکایت‌ها را به خواسته‌ها تغییر دهید، خواسته‌ها را به تکالیف تبدیل کنید و سپس بر سر چگونگی اجرای تکالیف به توافق برسید. برای مثال، ممکن است چنین موضوعی پیش آید: زن از اینکه شوهرش هر شب دیر به خانه می‌آید نگران می‌شود و با شکوه و شکایت به این رفتار شوهر واکنش نشان می‌دهد. موضوع مشخص است. برای حل چنین مشکلی به شیوه گفت‌و‌گوی دوطرفه، لازم است در گام اول زمان بازگشت به خانه مشخص شود، شوهر سعی کند به موقع به خانه بازگردد و در صورت تأخیر، همسرش را از قبل مطلع سازد؛ در مقابل زن هم سعی کند پس از آمدن شوهر از او به گرمی استقبال کند و درباره تأخیر او بحث نکند.

به جای سکوت، رابطه برقرار کنید

به شکلی ساده، مثبت و سازنده با هم ارتباط برقرار کنید و به آنچه دیگری می‌گوید دقیقاً گوش دهید. زمان‌هایی را برای گفت‌و‌گو با یکدیگر تعیین و در خلال آن‌ها تلاش کنید از شیوه‌های ارتباطی نادرست مثل کناره گیری و سکوت استفاده نکنید، بهتر است به بعضی موارد - که مخصوصاً در اوایل زندگی بیشتر شایع است - حواستان باشد: سعی کنید با احساسات خود ارتباط برقرار و عواطف خود را برای همسرتان آشکار کنید، سعی نکنید ذهن همسرتان را بخوانید و واجب‌تر اینکه این ذهن خوانی را به زبان نیاورید، شفاف صحبت کنید، در درون خودتان به دنبال علت و چرایی احساسات، افکار و باور‌هایتان باشید و به جای حدس زدن و پیشداوری درباره احساسات و افکار همسرتان، سوالاتتان را در همین خصوص به صورت مستقیم و صریح از او بپرسید.

عیب ندارد بحث کنید

بعضی از زوج‌ها بیش از اندازه نسبت به هم مودب و رسمی به نظر می‌رسند و گویی نگران این هستند که مبادا با برقراری ارتباطی نزدیک و صمیمانه و غیررسمی، حریمی شکسته شود یا ناراحتی و کدورتی پیش آید. گاهی اوقات نیز ترس زیاد از مطرح کردن موضوعات معینی که باید به موقع به آن‌ها پرداخته شود، کار دست زوج‌های جوان می‌دهد. این ترس‌ها مانع از آن می‌شود که زوج‌ها اطلاعات لازم را درباره یکدیگر یا دیگر موضوعات زندگی مشترک خود کسب کنند یا به یکدیگر انتقال دهند. این در حالی است که در چنین شرایطی بسیاری از موضوعات می‌توانند به راحتی به دلخوری، قهر، واکنش‌های انتقادی، سکوت و کناره گیری منجر شوند. برای داشتن یک زندگی گرم و صمیمی، حذف رعایت کردن‌های بی‌دلیل ضروری است. برای گریز از این اتفاقات یا حل آن‌ها، موضوعی ساده و بی‌خطر از متن زندگی و روابطتان انتخاب و بر سر آن موضوع با یکدیگر بحث کنید. نظم و نظافت مربوط به اتاق پذیرایی، چیدمان آشپزخانه، صدای تلویزیون، صحبت با تلفن و... می‌تواند موضوع بحث باشد. لازم است به طور جدی درباره این موضوعات بحث کنید. این روش، بازداری‌های بی‌مورد را کاهش می‌دهد و برخورد فعال و سازنده همسران در زمینه‌های دیگر روابطشان را افزایش می‌دهد. اما گاهی اوقات نیز به نظر می‌رسد خود برقراری چنین ارتباطی، مشکلی جدی است و همسران نمی‌توانند با یکدیگر بحث کنند؛ در این حالت پیشنهاد می‌شود روش بازی نقش را امتحان کنند.

از تکنیک بازی نقش استفاده کنید

در این روش که عنوان کامل‌تر آن بازی نقش وارونه است، از همسران خواسته می‌شود هر یک نقش دیگری را در بحث بر سر موضوع مورد نظر اجرا کند. برای انجام این کار، خودتان را در جایگاه و موقعیت طرف مقابل بگذارید و از دریچه ذهن و احساس او به موضوعی خاص نگاه کنید تا با حال و هوای هیجانی و فکری او بیشتر آشنا شوید. پس از حدود پنج دقیقه، هر یک به نقش اصلی خود بازگردید و بگویید از منظر طرف مقابلتان چه چیزهایی را دیده و آموخته‌اید.

طرح زوج و فرد را اجرا کنید

تکلیف می‌تواند هر چیزی باشد که همسران بر سر آن اختلاف نظر دارند و هیچ کدام هم کوتاه نمی‌آیند و حق را به خود می‌دهند؛ از رفتن به مکانی برای تفریح و گردش گرفته تا خرید کردن، تغییر مبلمان و اثاثیه منزل، رفتن به مهمانی، کم و کیف ارتباط با دوستان، پریدن وسط حرف طرف مقابل، با لهجه حرف زدن یا نزدن و.... بعضی وقت‌ها موضوعاتی بسیار ساده و پیش پا افتاده نیز می‌تواند دردسرساز شود؛ مانند اینکه زباله‌ها را چه کسی بیرون ببرد یا در فروشگاه چه کسی چانه بزند، در چنین شرایطی بهترین کار، انجام نوبتی آن تکلیف است؛ مثلاً توافق می‌شود برای این آخر هفته زن انتخاب کند کجا بروند و آخر هفته بعد مرد. یا روزهای زوج، روز زن باشد و روزهای فرد، روز مرد؛ که در این حالات، تصمیم برای انجام هر کاری بر عهده فردی است که روز اوست (نگران نباشید. جمعه‌ها را برای دعوا‌هایتان کنار گذاشته‌ایم!) این روش معمولاً تنش برخاسته از موضوعات این چنینی را حذف می‌کند و به شما فرصت می‌دهد در دیگر زمینه‌های زندگی مشترک احساسات بهتری داشته باشید.

دعواهای نیم ساعته منظم داشته باشید

اما بعضی وقت‌ها کار از کار گذشته است. یعنی دو نفر آن قدر در دام یک تعامل خشک و انعطاف ناپذیر گرفتار شده‌اند که تغییر رابطه آن‌ها به وسیله گفت‌و‌گو، ارتباط آموزی، بحث‌ها، بازی نقش و انجام تکالیف بر اساس جدول‌های زمانی امکان پذیر نیست. این جور وقت‌ها می‌شود سراغ یک روش به نام «پارادوکس» رفت. هدف اصلی پارادوکس مبارزه با ترس همسران از تغییر است. در پارادوکس دقیقاً‌‌ همان چیزی که کام همسران را تلخ کرده است برایشان تجویز می‌شود! برای اینکه پارادوکسی عمل کنید، زمان‌های کوتاهی (مثلاً ۳۰ دقیقه) را در طول هفته با توافق خودتان مشخص کنید و طی آن با یکدیگر به گفت‌و‌گو بنشینید. فقط یادتان باشد قرار است گفت‌و‌گویی انتقادی انجام دهید. با این روش، دو طرف جرأت پیدا می‌کنند عواملی را که به دلخوری و ناراحتی منجر شده و ممکن است با گذشت زمان به ظاهر فراموش شده اما در حقیقت در دل آن‌ها باقی مانده باشد بازگو کنند و طرف مقابل را از عمق احساسات خود در خصوص موضوعات معینی باخبر سازند. فقط یادتان باشد نیم ساعت در هفته و نه همه هفته!
>> خراسان