سزارین؛ بدترین راه فرار از درد

کدام بیماران نامزد سزارین هستند؟

سزارین باید آخرین راه چاره در به‌ دنیا آوردن نوزاد باشد، آن هم برای مادری که قادر نیست به روش طبیعی نوزاد خود را به دنیا آورد. مواردی است که ناچاریم این روش را برای حفظ سلامت مادر و نوزاد انجام دهیم.

این موارد کدام است؟

بیشترین علت سزارین به تطابق نداشتن سر جنین با لگن مربوط است. یعنی زایمان پیشرفت می‌کند و دهانه رحم باز می‌شود، ولی سر جنین بزرگ‌تر از دهانه لگن است و نمی‌تواند از این دهانه عبور کند. معیارهای علمی‌ وجود دارد که به ما نشان می‌دهد مشکلی در روند زایمان وجود دارد. موارد دیگری نیز دیده می‌شود؛ مثلا جنین با سر یا شانه وارد لگن می‌شود، زندگی مادر یا جنین در معرض خطر است، مایع حاوی مکونیوم است (جنین داخل رحم مدفوع کرده است)، بندناف تحت فشار است و باعث شده ضربان قلب جنین بشدت افت کند، جفت سرراهی است و دهانه رحم کاملا مسدود شده، خونریزی غیرعادی و زیادی وجود دارد و بعضی از بیماری‌های مادر. همه اینها دلایل علمی است که ما به سزارین رو می‌کنیم.

پس چرا آمار سزارین این همه زیاد است؟

از آنجا که در کشور ما زایمان‌های کم‌درد یا بی‌درد کمتر جاافتاده و مردم آن را نمی‌شناسند و امکانات آن نیز در همه بیمارستان‌ها نیست، خانم‌ها برای فرار از دردهای شدید و طولانی زایمان که در شکم اول گاه ممکن است به 20 ساعت هم برسد، به زایمان از راه سزارین رو می‌آورند.

عوارض سزارین چیست؟

در این روش، حفره شکمی مادر دستکاری می‌شود. دستکاری باعث چسبندگی در برخی لایه‌ها می‌شود و چسبندگی ممکن است موجب چسبندگی لوله‌های رحمی (نازایی) و حتی چسبندگی روده‌ها شود. البته گاه آسیب‌هایی به روده‌ها، احشا و حتی مثانه وارد می‌شود. در کشورهای توسعه‌یافته با محاسبات آماری انجام شده به این نتیجه رسیدند عوارض ناشی از زایمان سزارین سه برابر زایمان طبیعی است و اگر بتوان زایمان طبیعی را به روش بدون درد کنترل کرد، عوارض به حداقل خواهد رسید.

چرا در کشور ما این روش‌های جایگزین همچنان دچار مشکل است؟

روش زایمان بی‌درد گران بوده و دسترسی همه به آن امکان‌پذیر نیست. حتی در سطح شهر تهران فقط هفت هشت بیمارستان است که در آن زایمان بی‌درد یا همان زایمان با روش بی‌حسی اپیدورال انجام می‌شود، چون این تکنیک پیشرفته است و وسایل آن باید از خارج وارد شود. این کار به عهده متخصصان بیهوشی است. متاسفانه چنین آموزشی در دوران رزیدنتی متخصصان بیهوشی وجود ندارد و آنها مجبورند خود این روش را بیاموزند. پس بی‌حسی اپیدورال توسط افراد محدودی صورت می‌گیرد. طبیعی است با همه این مشکلات، خانم‌ها سزارین را در اولویت قرار می‌دهند و ظرف نیم ساعت فرزند خود را تحویل می‌گیرند.

عوارض سزارین همیشه و بلافاصله دیده نمی‌شود، ولی بعدها که مادران به کلینیک‌ها مراجعه می‌کنند، شاهد مشکلات ناشی از سزارین هستیم. ناگفته نماند متخصصان ما هم در افزایش این آمار نقش پررنگی دارند.

چرا این‌چنین است؟

بعضی متخصصان ما در آخرین لحظات سعی می‌کنند مادر را قانع کنند تا سزارین شود، چون این کار بسیار راحت‌تر است. آنها زمانی را برای زایمان تعیین کرده و بموقع و در عرض نیم ساعت زایمان انجام می‌شود. یک زایمان طبیعی باید 14 تا 20 ساعت به طول انجامد. مدام به اتاق پزشک تلفن می‌شود و او نیز باید در اتاق زایمان حضور یابد. در هر صورت کاری وقتگیر و پراسترس است.

آیا همان‌طور که می‌گویند زایمان بی‌درد، واقعا بی‌درد است؟ اگر این‌طور است، کودک چگونه متولد می‌شود؟

بسیاری از مردم فکر می‌کنند بی‌حسی ایپدورال باعث می‌شود انقباضات رحمی قطع شده و زایمان کند شود، ولی اگر بی‌حسی اپیدورال در زمان مناسبی داده شود و دهانه رحم چهار سانتی‌متر باز شده باشد، حتی باعث تسریع نیز می‌شود. همه اینها به تکنیک و مهارت متخصص زنان و متخصص بیهوشی بستگی دارد. تنها مشکلی که پیش می‌آید در مرحله آخر است که بیمار باید زور بزند. اگر مقدار داروی بیهوشی زیاد باشد، تولد نوزاد به تعویق می‌افتد. در این مرحله مقدار داروی بیهوشی باید کمتر شود.

زایمان طبیعی چه خطراتی برای مادر دارد؟

تا وقتی کودک به سلامت از رحم خارج نشده، مادر و پزشک استرس دارند. زایمان طبیعی تنها عارضه‌ای که دارد، این است که بعد از زایمان، مادر دچار افتادگی کف لگن و شلی عضلات می‌شود. البته این خود راه‌حلی دارد. در کشور‌های پیشرفته با گذاشتن ورزش‌های اجباری برای زنان باردار می‌توان با تقویت عضلات کف لگن تا حدود زیادی این شلی و افتادگی را اصلاح کرد. مادران باید هشت تا ده جلسه این ورزش‌ها را به طور جدی انجام دهند (البته این ورزش باید ادامه داشته باشد)، ولی در کشور ما این ورزش‌ها فراموش می‌شود و با زایمان‌های بیشتر احتمال بی‌اختیاری ادرار نیز بالا می‌رود.

آیا خانمی که یک بار سزارین شده، دیگر نمی‌تواند زایمان طبیعی داشته باشد؟

در کشور‌های اروپایی با پایش دقیق مادر می‌توان کودک مادری را که یک بار سزارین شده به روش طبیعی به‌دنیا آورد (البته منوط به این که علت سزارین قبلی تنگی لگن نباشد)، اما در کشور ما این وسایل وجود ندارد و به نظر من نباید این کار انجام شود.

مادرانی که زایمان کرده‌اند به چه نکاتی باید توجه کنند؟

در شش تا هشت هفته اول در هر دو نوع زایمان (طبیعی یا سزارین) مادر نباید خیلی کودک را بغل کند، چون عضلات کف لگن با بالا رفتن فشار داخل شکمی شل شده و افتادگی تشدید می‌شود. مادرانی که سزارین شده‌اند از وارد کردن هر گونه فشار به شکم پرهیز کنند، مصرف آب را بالا ببرند، به بخیه‌ها توجه کنند و با دیدن تورم و ترشح از ناحیه برش نزد پزشک بروند. مادرانی که به روش طبیعی زایمان کرده‌اند و برشی در ناحیه تناسلی دارند (اپی زیاتومی) حتما از مخلوط آب و بتادین برای شست‌وشو استفاده کنند و ناحیه را کاملا تمیز نگه دارند. در زایمان طبیعی معمولا 500 تا هزار سی‌سی خون از دست می‌‌رود، ولی در سزارین این مقدار بیشتر است و به 1500 سی‌سی می‌رسد. مصرف قرص آهن در هر دو گروه از مادران ضروری است. / ضمیمه سیب

پرنیان پناهی