تیغ کشیدن علیه مادر و نوزاد

بیمار این متخصص، اگر نظرش را عوض نمی‌کرد زایمانش جزئی از آمار سزارین های فراوانی می‌شد که امروز ایران را در رتبه دوم سزارین در جهان قرار داده است اما حالا که تغییر رای داده است به آمار زنانی می پیوندد که درد زایمان طبیعی را تحمل می کند تا پس از زایمان، تنی سالم تر و نوزادانی باهوش و سلامت داشته باشند. 

بر اساس آمار جهانی چند درصد از زایمان ها در دنیا به شیوه سزارین انجام می شود؟

به طور متوسط حدود 20 درصد زایمان ها باید به شیوه سزارین انجام شود.

اما  این آمار به گواه وزارت بهداشت در کشور ما 46 درصد است! علاوه بر این اخیراً رئیس انجمن علمی مامایی اخیراً اعلام کرده است کشورمان از نظر تعداد جراحی های سزارین در دنیا رتبه دوم را دارد.  شما هم حتما مراجعانی دارید که جراحی سزارین برای شان ضرورتی ندارد اما اصرار می کنند سزارین شوند. این طور نیست؟

بله متاسفانه درخواست ها برای جراحی سزارین زیاد شده است اما سزارین برای همه آنهایی که درخواست این نوع جراحی را دارند، لازم نیست و گروهی بر اساس باورهای غلط تصمیم می گیرند زیر تیغ جراحی بروند.

باورهای غلطی  که خانم ها مطرح می کنند، معمولا چیست ؟

خیلی های شان می ترسند!

ترس شان از چیست ؟

 برخی از درد زایمان وحشت دارند و به علت همین ترس از چند ساعت درد کشیدن، حاضرند مضرات سزارین را بپذیرند. گروهی هم تصور می کنند زایمان طبیعی ممکن است منجر به آسیب دیدن جنین شان شود مثلا نگرانند که مبادا نوزادی در طول گذراندن مراحل سخت به دنیا آمدن، دچار آسیب مغزی شود. حتی این تصور هم وجود دارد  که بخشی از فلج های مغزی در نوزادان به علت زایمان های طبیعی است.

این تصور درست است؟

نه درست نیست. اگر صحیح بود وقتی آمار سزارین در کشورمان بالا رفت، درصد فلج های مغزی کاهش پیدا می کرد در حالی که چنین اتفاقی نیفتاده است. این نشان می دهد ارتباط معنی داری میان این دو وجود ندارد.

باورهای غلط دیگر جز این چیست؟

متاسفانه گروهی از خانم ها هم صرفا از سر چشم و هم چشمی با خانم های دیگر فامیل می‌خواهند جراحی سزارین داشته باشند. گروهی حتی عنوان می کنند که زایمان طبیعی دور از شان آنهاست.

البته گمان می کنم بخشی از علل افزایش آمار سزارین هم مربوط به پزشکانی است که این نوع جراحی را به مراجعه کنندگان شان پیشنهاد می کنند ؟

بله برخی پزشکان هم این نوع جراحی را ترجیح می دهند. علت اولش این است که زایمان طبیعی وقت نمی شناسد و در هر ساعتی از شبانه روز ممکن است رخ بدهد در حالی که پزشک برای سزارین زمان مشخصی را تعیین می کند و لازم نیست در همه ساعات آماده باشد.

از سوی دیگر برخی پزشکان نگرانند که مبادا در صورت مجبور کردن بیمار به زایمان طبیعی و پیش آمدن حادثه‌ای پیش بینی نشده  برای او، متهم به کوتاهی در حق بیمار شوند و با قانون در بیفتند. در حالی که اگر حمایت قانونی از پزشک وجود داشته باشد او جرات می کند به بیمارش زایمان طبیعی را پیشنهاد کند.

 مساله دیگر هم  این است که زایمان طبیعی زمان بر است در حالی که تعرفه ها با میزان وقتی که پزشک به این نوع جراحی اختصاص می‌‌دهد، متناسب نیست.

در زایمان طبیعی پزشک چند ساعت باید کنار بیمار باشد؟

پزشک برای زایمان طبیعی بیمارش باید حدود 4- 6 ساعت زمان اختصاص بدهد اما در سزارین متوسط وقتی که پزشک صرف بیمار می کند  حدود یک ساعت است. با این حال تعرفه زایمان طبیعی از سزارین کمتر است. معمولا تعرفه بیمارستانی جراحی سزارین  21K  و زایمان طبیعی 15k است. k  ضریبی است که برای تعیین تعرفه جراحی مورد استفاده قرار می گیرد که البته بسته به سطح بیمارستان مقدار تعرفه ای که به ازای k   به جراحی تعلق می گیرد، متفاوت است.

از دیدگاه شما چرا در کشورهای توسعه یافته آمار سزارین کمتر است؟

شاید علتش این باشد که در آن کشورها اگر جراحی سزارین غیر ضروری تشخیص داده شود با پزشک برخورد قانونی می شود. از سوی دیگر خانم های باردار در آن کشورها محاسبه می کنند که اگر زایمان طبیعی داشته باشند دو ساعت پس از زایمان می توانند راه بروند و یک هفته بعد حتی سر کار برگردند در حالی که اگر جراحی سزارین شده باشند تا یک هفته پس از جراحی نمی توانند راه بروند و تا سه چهار هفته نیز نمی توانند به کار مشغول شوند و  از آنجا که در این کشور ها فقط در ازای کار دستمزد مناسب می دهند خانم ها مایلند هرچه زودتر پس از زایمان سرکارشان بروند، پس زایمان طبیعی را ترجیح می دهند. به علاوه در آن کشورها به خانم ها اطلاع رسانی شده است که مضرات سزارین و فواید زایمان طبیعی چیست و بنابر این آنها برای حفظ سلامت خود و نوزادشان زایمان را بیشتر از سزارین می پسندند.  

مگر سزارین چه خطری برای سلامت مادر دارد؟  

در زایمان طبیعی برشی روی شکم مادر ایجاد نمی شود اما در سزارین شکم مادر دستکم 10-11 سانت شکافته می شود و در لایه های مختلف بخیه می خورد. سزارین یک جراحی بزرگ است  و امکان دارد عوارضی مانند خونریزی، عفونت و چسبندگی احشاء داخل لگن ایجاد کند.

خطر چسبندگی جفت هم در زایمان بعدی خانم هایی که سزارین می کنند، زیاد است. ما به این پدیده می گوییم آکرتا که در آن جفت به دیواره رحم می چسبد و در مواردی پزشک ناچار می شود هنگام تولد بچه ، رحم را خارج کند. البته این اتفاق ممکن است در زایمان طبیعی هم بیفتد اما در سزارین امکان آن بیشتر می شود.

میران خونریزی هم در زایمان طبیعی و سزارین متفاوت است به طوری که در زایمان طبیعی ، بدن به طور متوسط 500 سی سی خون ازدست می دهد و در  سزارین 1000 سی سی. همچنین با وجود پیشرفت های علمی، هنوز هم نمی شود از عوارض بیهوشی در سزارین غافل بود.

من شنیده ام که برخی خانم ها پس از سزارین از افتادگی و تغییر شکل شکم شان گله دارند. آیا افتادگی شکم واقعا از عوارض سزارین است؟

چون در سزارین جدار شکم باز می شود دیگرهرگز قوام قبلی اش را به دست نمی آورد. در بدن، پس از پوست و چربی، لایه ای به نام فاشیا قرار دارد که مسئول قوام شکم است. وقتی این لایه شکافته می شود دیگر نمی تواند مانند گذشته شکم را محکم نگه دارد.

آیا حقیقت دارد که خانم های سزارین شده، حتی در میانسالی هم به مشکل بر می‌خورند؟

از هر چهار خانمی که به دهه 50 زندگی می رسند، امکان دارد یکی ناچار شود رحمش را به علت مشکلاتی در آورد. در چنین مواردی خانم هایی که سابقه سزارین داشته اند بیشتر در معرض خطر هستند و امکان دارد به عوارضی همچون پاره شدن مثانه یا مسدود شدن حالب دچار شوند. حالب لوله باریکی است که ادرار را از کلیه‌ به مثانه می‌برد.

نوزادان حاصل از سزارینی هم از نظر سطح سلامت با نوزادان حاصل از زایمان طبیعی فرق دارند؟

بر خلاف تصور عمومی، نوزادان زایمان طبیعی سالم تر از نوزادان سزارینی هستند. در جریان زایمان طبیعی،  فشاری به قفسه سینه نوزاد می آید و باعث می شود مایع رحمی که داخل ریه نوزاد شده راحت تر از آن خارج شود و بچه گریه کند اما در سزارین، خروج این مایع از ریه بیشتر زمان می برد. هرچه بچه زودتر گریه کند، اکسیژن زودتر به مغز او می رسد که باعث افزایش ضریب هوشی اش می شود. علاوه بر یان  گفته می شود که کودکان سزارینی در بزرگسالی دچار مشکلات تنفسی هم می شوند که البته من در این باره مقاله ای نخوانده ام.

زایمان طبیعی هم عوارضی دارد؟

عوارض زایمان طبیعی بسیار ناچیز است. شاید بشود گفت تنها عارضه اش شل شدگی لگن در برخی خانم هاست. البته معنایش این نیست که سزارینی ها به این عارضه دچار نمی شوند اما در خانم هایی که زایمان می کنند این عارضه بیشتر است که با دارو و جراحی می شود آن را درمان کرد. در جراحی هایی که برای درمان این عارضه استفاده می شود نیازی به باز کردن شکم نیست و جزو جراحی های سنگین به حساب نمی اید.

خانم هایی که سزارین می شوند می توانند در دفعات بعدی به شکل طبیعی زایمان کنند؟

متاسفانه کسی که دو بار سزارین شود دیگر نمی تواند زایمان طبیعی داشته باشد.

کدام گروه از مادرها باید حتما سزارین کنند و به هیچ وجه نمی توانند زایمان طبیعی داشته باشند؟

اگر  وضعیت قرارگیری جنین به گونه ای باشد که سرش به سمت پایین نباشد، یعنی عضو نمایش جنین، چیزی غیر از سرش باشد. یا اگر بند ناف جلوتر از سر جنین وارد مجرای زایمانی شود یا اگر وزن نوزاد بالاتر از 4500 گرم باشد یا اگر لگن مادر تنگ باشد یا پیش تر ضربه خورده یا شکسته باشد و ساختار طبیعی اش را از دست داده باشد، حتما باید جراحی سزارین انجام شود.

در مواردی که مادر مبتلا به ایدز یا تبخال فعال دهانه رحم باشد، یا جفت سرراهی داشته باشد یعنی جفت نوزادش در جای مناسبی قرار نگرفته باشد، یا سابقه جراحی رحم داشته باشد هم سزارین ضروری است.

علاوه بر این گاهی ما با پدیده « زجر جنینی» مواجهیم یعنی ضربان قلب جنین در حال افت کردن است، گاهی جنین کونیوم دفع کرده یعنی در بدن مادر مدفوع غلیظ کرده است، گاهی مادر با روش های کمک باروری مانند آی وی اف باردار شده یا توده ای یا ناهنجاری در رحم دارد، در این موارد ما حتما جراحی سزارین را پیشنهاد می کنیم. در پر اکلمپسی یا اکلمپسی ( مسمومیت بارداری ) که همراه با فشار خون بارداری و دفع پروتئین و تشنج است نیز  در صورتی که زایمان مادر نزدیک باشد، ما سزارین انجام می دهیم.  

مریم یوشی زاده - خبرنگار جام جم