نسخه‌ای جدید برای سلامت روان شهروندان

نگرانی از بابت آسیب‌های روانی در کشور آن‌قدر جدی شده که مسئولان را برآن داشته تا کار به جاهای باریک نکشیده برای افزایش سلامت روحی و روانی شهروندان چاره‌ای بیندیشند.

در این میان افزایش مراکز مشاوره نسخه‌ای است که هرچند جدید نیست، اما مسئولان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تصمیم گرفته‌اند فعلا روی این گزینه کار کنند، چون معتقدند مراکز مشاوره می‌تواند تا حد زیادی از روند صعودی آسیب‌های اجتماعی در جامعه را بکاهد.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی روز گذشته از افزایش 30‌درصدی مراکز مشاوره در کشور به عنوان یکی از اولویت‌های امسال خبر داده، با این امید که توسعه این مراکز به ارتقای سلامت روحی و روانی افراد جامعه منجر شود.

به گزارش ایسنا، علی ربیعی در حاشیه اولین همایش ملی نقش مشارکت‌های اجتماعی روان‌شناسان و مشاوران در ارتقای سلامت روان جامعه، با بیان این‌که اکنون بیش از 1071 مرکز مشاوره در کشور فعال است، گفت: تعداد این مراکز امسال 30 درصد افزایش خواهد یافت.

وی سرمایه‌گذاری در بخش سلامت روانی را از شاخص‌های توسعه‌یافتگی دانست و تاکید کرد: از آنجا که زندگی در شهرهای کوچک و بزرگ افراد جامعه را در معرض اختلالات ریز و درشت روانی قرار داده چاره‌ای نیست جز این‌که برای ارتقای سلامت و امنیت روانی ساکنان شهرها و روستاها گام برداریم.

وزیر رفاه در این باره به بررسی‌های آماری که روی مراجعه‌کنندگان به مراکز مشاوره بهزیستی به عمل آمده اشاره کرد و توضیح داد: این بررسی‌ها نشان داده مردم به سازمان بهزیستی اعتماد کرده‌اند و حتی در استان‌هایی مانند یزد مراجعه زوج‌ها به مراکز مشاوره ، آمار طلاق را حدود 60 درصد کاهش داده است.

ربیعی معتقد است: روان‌شناسان نه تنها در حوزه روان اجتماعی، بلکه در حوزه‌های اقتصادی و فرهنگی نیز می‌توانند کمک‌رسان جامعه باشند، چرا که افراد زیادی در شهرهای بزرگ دچار آسیب‌های روانی شده‌اند و دیگر نمی‌توان اختلال‌های روانی را در شهرهای بزرگ کتمان کرد.

مشاوره، از مدرسه تا زندگی

وقوع 50 درصد طلاق‌ها در پنج سال اول زندگی مشترک و 15 تا 20 درصد طلاق‌ها در اولین سال زندگی مشترک، منجر شدن 20 درصد میانگین ازدواج‌های کشور به طلاق، سیر صعودی طلاق در بسیاری از استان‌های کشور از جمله پایتخت و...

اینها خبرهای ناخوشایندی است که شاید در ابتدا کمی اغراق‌آمیز به نظر برسد، اما واقعیت دارد. کارشناسان می‌گویند اگر پای زوج‌های جوان، چه پیش از ازدواج و چه در طول زندگی مشترک به مراکز مشاوره باز می‌شد شاید حالا آمارهای طلاق اینچنین روند رو به افزایش در پیش نمی‌گرفت.

هرچند سال گذشته مرکز امور زنان نهاد ریاست جمهوری، طرحی را با عنوان «مطلع مهر» با هدف ارائه آموزش‌هایی به زوج‌های جوانی که پنج سال از زندگی مشترک‌شان می‌گذرد آغاز کرده است، اما مسئولان وزارت رفاه این طرح را چندان کارشناسی شده نمی‌دانند.

سیدحسن موسوی چلک، مدیرکل دفتر آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در گفت‌وگو با جام‌جم چندان به اجرای چنین طرح‌هایی خوشبین نیست و آن را بیشتر طرحی مقطعی می‌داند که در پیشگیری از وقوع طلاق و کاهش آمار جدایی زوج‌ها در جامعه چندان موثر نیست.

ارائه آموزش‌های ازدواج نه فقط هنگام ازدواج و حتی در طول زندگی زناشویی، بلکه باید از سال‌ها قبل طی دوران تحصیل دختران و پسران و متناسب با سن آنها در مقاطع تحصیلی از سوی مشاوران به جامعه هدف آموزش‌داده شود.

این گفته موسوی چلک است که تاکید می‌کند: صرفا با مشاوره‌های دوره‌ای و مقطعی نمی‌توان به پایدار شدن زندگی مشترک زوج‌های جوان دل بست، بلکه برای این کار باید به طور مستمر و ریشه‌ای کار کرد.

وی دسترسی به خدمات مشاوره‌ای برای همه مردم در تمام سنین و شرایط اجتماعی را ضرورت دانسته و توضیح می‌دهد: خدمات مشاوره‌ای در کشور ما به دو بخش تقسیم می‌شود، اول: خدمات مشاوره‌ای که به افراد کمک می‌کند از زندگی‌شان لذت ببرند و دیگر خدماتی که پس از وقوع مشکل از آن باید بهره‌مند شد و کمک می‌کند تا مشکل پیش آمده به مراحل حاد نرسد و در همان ابتدای راه با تکنیک‌های مشاوره‌ای پیش از رسیدن به مرحله حاد برطرف شود.

این مقام مسئول در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تاکید می‌کند که یکی از اولویت‌های اصلی این وزارتخانه امسال توسعه مراکز مشاوره‌ای در سطح کشور است، با این امید که این تلاش به ارتقای سلامت روحی و روانی افراد جامعه کمک کند.

قبح مراجعه به مشاور شکسته شود

مثل خیلی چیزهای دیگر که هنوز فرهنگ آن در جامعه ما جا نیفتاده است، مشاوره گرفتن و مراجعه به مراکز مشاوره در صورت لزوم، ضرورتی است که فرهنگ آن هنوز در میان ایرانی‌ها جا نیفتاده است.

هنوز هم پا گذاشتن به مطب روان‌شناس برای خیلی‌ها یعنی اختلال روانی و حتی دیوانگی، هنوز هم مراجعه به مرکز مشاوره تابوست و...

دکتر سیدحسن علم‌الهدایی، روان‌شناس و استاد دانشگاه فردوسی مشهد معتقد است هنوز فرهنگ مراجعه به مشاوره در جامعه ما نهادینه نشده و هنوز هم قبح رفتن به مطب روان‌شناس از ترس خوردن برچسب دیوانگی شکسته نشده است.

وی به جام‌جم می‌گوید: در حالی که براساس فرهنگ رایج در بسیاری از کشورهای دنیا، شهروندان به هنگام ضرورت چه برای تصمیم‌گیری‌های فردی و چه گروهی مراجعه به مشاور را ضرورت می‌دانند اما هنوز در جامعه ما افراد بسیاری وجود دارند که با وجود نیاز روحی و روانی برای مشاوره گرفتن از روان‌شناس هنوز از حضور در مراکز مشاوره یا مطب روان‌شناس و روانپزشک خجالت می‌کشند و آن را زشت می‌دانند.

این موضوع بویژه در روابط زناشویی بروشنی دیده می‌شود که همین کوتاهی زوجین در مراجعه به مرکز مشاوره موجب ریشه دار شدن مشکل‌شان شده و گاه به فروپاشی زندگی مشترک می‌انجامد.

علم‌الهدایی با تاکید بر ضرورت ارتقای سطح فرهنگ افراد جامعه نسبت به کارکرد مراکز مشاوره و لزوم مراجعه افراد به آنها با احساس کوچک‌ترین اختلال و مشکلی در زندگی می‌افزاید: شهروندان باید نسبت به کارکردهای مراکز مشاوره آگاه شوند تا بتدریج فرهنگ مراجعه به روان‌شناس و مراکز مشاوره نیز در جامعه نهادینه شود.

جای خالی مشاوره در ادارات

اگر کارمندان یا کارگران مجموعه‌ای انگیزه‌ای برای کار کردن ندارند، اگر کار برایشان خسته‌کننده شده است، اگر جواب ارباب رجوع را سر بالا می‌دهند، اگر دائم با کارمندان دیگر چالش و بگومگو دارند، اگر رئیس حرف کارمند و کارمند حرف رئیس را نمی‌فهمد و... تمام این‌ها از اختلالات رفتاری ریز و درشتی نشات می‌گیرد که امروزه در بسیاری از ادارات، سازمان‌ها و دستگاه‌ها بروشنی میان افراد شاغل دیده می‌شود.

دکتر علم‌الهدایی معتقد است شاید اگر خدمات مشاوره‌ای در میان جمعیت شاغل ادارات و سازمان‌ ها به کارکنان ارائه شود تا حد زیادی از تنش‌های رفتاری موجود کارکنان ادارات که گاه نه فقط دامنگیر ارباب رجوع هم می‌شود، بلکه زندگی خانوادگی کارمندان را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد کاسته شود.

علم‌الهدایی تصریح می‌کند که سرمایه‌گذاری روی سلامت روانی و اخلاقی کارمندان یک مجموعه نه فقط به نفع این قشر، بلکه به نفع ارباب رجوع که شهروندان شهر هستند نیز خواهد بود.

فعلا عملی نیست

چه مراکز مشاوره در ادارات راه‌اندازی شود و چه پای مشاوران به ادارات باز شود، مهم این است که باید روی سلامت روحی و روانی افراد شاغل در هر بخشی که مشغول به کارند فکر اساسی شود؛ اما آیا وزارت رفاه نیز این ضرورت را احساس کرده است؟

هرچند وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این همایش با یادآوری این‌که محیط‌های کاری در شهرهای صنعتی کوچک به اشکال متفاوت با تنش‌های فردی مواجه است، تاکید کرد که اکنون با محیط‌های کاری پرتنش مواجهیم و بخشی از کم‌ کاری در محیط‌های کاری نیز به دلیل وجود همین محیط‌های پرتنش است، بنابراین باید محیط‌های کاریمان را شاداب کنیم، اما به نظر می‌رسد هنوز وزارت رفاه نسخه‌ای برای شاداب‌سازی محیط‌های کاری ارائه نداده واین کار را به مسئولان ادارات و سازمان‌ها سپرده است.

سیدحسن موسوی چلک، مدیرکل دفتر امور آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به جام‌جم می‌گوید تا جایی که او اطلاع دارد برنامه‌ای برای راه‌اندازی مراکز مشاوره در ادارات وجود ندارد بنابراین بهترین کار این است که از ظرفیت‌های موجود استفاده شود تا این‌که از طرح‌هایی که اکنون عملی شدن آنها امکان‌پذیر نیست حرف زد. به این معنی که می‌توان به جای راه اندازی مرکز مشاوره در یک اداره که احتمالا هزینه بر نیز خواهد بود به‌صورت دوره‌ای مشاوران برای ارائه خدمات به کارمندان به ادارات و سازمان‌ها مراجعه کنند که البته اجرایی شدن چنین برنامه‌هایی نیز علاوه بر حمایت وزارت رفاه، به همکاری و احساس نیاز سازمان‌ها و ادارات دولتی به ضرورت توجه به سلامت روحی و روانی کارمندانشان نیز بستگی زیادی‌دارد.

پوران محمدی - گروه جامعه