خونه‌دار و بچه‌دار، زنبیل رو بردار و بیار

این تحرک و برو بیای مردمی تا حدودی هم به فوتبال می‌ماند، فوتبالی که باید در آن برنده شویم و هنوز صفر ـ صفر مساوی هستیم، پس هر چه به دقیقه 90 نزدیک‌تر می‌شویم، هیجان هم فزونی می‌گیرد.

به هر حال ـ چه بخواهیم و چه نخواهیم ـ بوی عید و رسیدن سال نو در محله‌ها، خیابان‌ها و خانه‌ها پیچیده است؛ بهار می‌آید و مردم خودشان را برای استقبال از آن، شروع سال نو و تدارک برنامه‌های عید آماده می‌کنند. یکی از سنت‌های چنین روزهایی که از دوران گذشته وجود داشته و هنوز هم خیلی‌ها به آن پایبندند، خرید شب عید است.

شب عیدی که فقط نامش شب عید است و حالا از یک ماه قبل شروع می‌شود و گشت و گذار در خیابان‌ها، ایستادن جلوی ویترین‌ها، یک نگاه به اجناس و یک نگاه به قیمت‌ها و دودل‌شدن در خریدن یا نخریدن مقدمه آن است.

در این خیابان‌های شلوغ و پرازدحام ـ که هر روز هم شلوغی‌اش بیشتر می‌شود ـ خانم مسنی در حال دیدن ویترین مغازه‌هاست. با این که خیلی راحت نمی‌تواند راه برود، نیمی از مغازه‌ها را می‌بیند و بالاخره وارد یکی از آنها می‌شود.

وقتی از او می‌پرسم چطور با این پادرد و سختی و خستگی به خرید آمده است، می‌گوید: دوست دارم هر سال عید برای نوه‌هایم لباس نو بخرم؛ بدون هیچ کم و کاستی، از جوراب گرفته تا گل‌سرهایشان. برای همین از الان برای خرید لباس‌ها و بقیه لوازم می‌آیم تا وقت کم نیاورم.

او که حدود 60 سال دارد، از دوران کودکی خودش می‌گوید و از وقتی پدر و مادرش هم همین شیوه را داشته‌اند و فکر می‌کند خرید کردن، رسمی قدیمی است که حتما و در هر شرایطی باید آن را حفظ کرد. این را طوری تعریف می‌کند که انگار همه خاطرات خوش جوانیش را در آن می‌بیند.

خانم رضوانی هم یکی دیگر از مشتریان همان فروشگاه است که با شنیدن صحبت‌های ما گفت‌وگوی دو نفره را سه‌نفره می‌کند و ضمن اعلام موافقت با این خانم مسن می‌گوید: از دوران کودکی تا امروز برای من خرید شب عید بهترین و شیرین‌ترین بخش آغاز سال نو بوده است. اگر به هر دلیل یک سال نتوانم مانند گذشته خرید کنم و قادر نباشم اجناس زیادی بخرم، حتما یک کالای نو ـ حتی بسادگی یک گلدان سبز کوچک ـ برای خانه‌ام می‌خرم تا بوی بهار را به خانه ببرم.

خرید شب عید خوب است

بعضی‌ها تصور می‌کنند خریدکردن کار چندان خوبی نیست، سودی در بر ندارد و جیب انسان را هم خالی می‌کند، اما اولا مگر باید فقط کارهایی را انجام داد که سودآور است؟ در ضمن، خریدکردن می‌تواند سود و منفعت زیادی داشته باشد؛ هم برای خریدار، هم فروشنده و هم جامعه.

دکتر امان قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در گفت‌گو با «جام‌جم» ضمن تاکید بر این مطلب که خرید کردن یک حُسن برای جوامع محسوب می‌شود و بسیار هم پسندیده است، توضیح می‌دهد: خرید کردن افراد یک جامعه نشان می‌دهد شاخص اقتصادی آن جامعه بالاست و در واقع از نظر اقتصادی شرایط مناسبی دارد. همچنین خرید کردن افراد می‌تواند به نفع تولید جامعه باشد و موجب افزایش اشتغال و کار شود که این موضوع پیش از هر چیز از بیکاری پیشگیری می‌کند.

به گفته این جامعه‌شناس، این شرایط در نهایت می‌تواند از بروز انواع آسیب‌های اجتماعی نیز جلوگیری کند و به همین دلیل می‌توان گفت خرید کردن در کل رفتاری مثبت ارزیابی می‌شود که نه‌تنها باید انجام شود بلکه به نوعی باید برای انجام آن تشویق نیز صورت گیرد؛ البته خرید صحیح و مناسب و مورد نیاز.

خودتان را از لذت خرید محروم نکنید

خانم سامانی که با دخترهایش به خرید آمده و در حال تماشای ویترین‌های رنگارنگ فروشگاه‌هایی است که کالاهایشان را حراج کرده‌اند، می‌گوید: هر سال عید برای دخترهایم خرید می‌کنم. این کار را خیلی دوست دارم و فکر می‌کنم به اندازه بچه‌ها از آن لذت می‌برم. البته اصلا اصراری به خرید کالاهای خاص و مارک‌دار ندارم و همین که بتوانم کالایی با کیفیت و قیمت مناسب پیدا کنم، کافی است. این را به بچه‌ها هم یاد داده‌ام.

مریم هم یکی از مشتریان است که وقتی با او صحبت می‌کنم، متوجه می‌شوم برای خریدهای عیدش به بازار آمده است. او براین باور است که خرید کردن نه‌تنها روحیه‌اش را بهتر می‌کند، بلکه از نظر روابط اجتماعی هم برایش مفید است.

دکتر مهرنوش دارینی، روان‌شناس و مشاورخانواده ضمن تائید این نظر به «جام‌جم» می‌گوید: خرید کردن یکی از فعالیت‌های اجتماعی است که همه انسان‌ها آن را انجام می‌دهند. این موضوع ارتباطی هم به جنسیت آنها ندارد.

به گفته این روان‌شناس، اغلب افراد زمانی که خرید می‌کنند به دلیل تهیه کالایی جدید، رفع نیاز مادی یا روحی یا حتی فقط به دلیل انجام دادن چنین فعالیتی، حس خوبی را تجربه خواهند کرد. در واقع خرید کردن نه‌تنها در روابط اجتماعی افراد تاثیر می‌گذارد، بلکه موجب تغییر خلق آنها هم می‌شود بنابراین می‌توان گفت خرید کردن یک فعالیت اجتماعی لذتبخش است که این برداشت میان خانم‌ها قوی‌تر به نظر می‌آید.

سعید 37 سال دارد و همراه همسرش به خرید آمده است. او می‌گوید: من خریدکردن را خیلی دوست ندارم، اما همین که با همسرم همراه می‌شوم برایم خوشایند است.

البته تمام آقایان هم مانند یکدیگر فکر نمی‌کنند و خیلی از آنها خریدکردن را دوست دارند. دکتر دارینی در این باره خاطرنشان می‌کند: بعضی از آقایان از خرید کردن لذت می‌برند، اما در مجموع افراد برونگرا بیشتر به این موضوع گرایش دارند. در مقابل کسانی هم هستند که نه‌تنها از آمدن به خیابان صرفا برای خرید لذت نمی‌برند، بلکه احساس کلافگی و خستگی می‌کنند.

به گفته این روان‌شناس، تمایل‌نداشتن به خرید و لذت‌نبردن از این کار، بیشتر به جنبه شخصیتی افراد مربوط می‌شود. البته گاهی بازدارنده‌های خاصی مانند شرایط اقتصادی هم در این مورد مطرح است، اما اگر بدون بروز مسائل خاص باز هم با فردی مواجه شویم که تمایلی به این فعالیت ندارد، باید گفت شاید مشکل چنین شخصی بی‌تمایلی برای حضور در جامعه است.

این افراد معمولا ترجیح می‌دهند کالاهای موردنیازشان را به صورت تلفنی تهیه کنند و تا می‌توانند از خانه خارج نمی‌شوند. البته حضور نداشتن در اجتماع فقط به دلیل تنبلی و بی‌حوصلگی نیست و گروهی از افراد اصلا تمایلی به مراودات اجتماعی ندارند.

وی می‌افزاید: برخی از افراد هم به دلیل ترس‌های اجتماعی از خریدکردن اجتناب می‌کنند. این گروه معمولا احساس ترس و اضطراب دارند و گویا اصلا نمی‌توانند با فروشنده صحبت کرده و ارتباط برقرار کنند. برخی از افراد هم در بسیاری از موارد به تنهایی نمی‌توانند تصمیم بگیرند و در نتیجه همیشه ترجیح می‌دهند با فرد دیگری مشغول خرید شوند.

اما در کل باید در نظر داشت برای تمام افراد عادی، خرید کردن احساسی لذتبخش ایجاد می‌کند که نباید خودمان را از این حس محروم کنیم.

فقط تولیدات داخلی بخریم

دکتر قرایی‌مقدم با تاکید بر اهمیت خرید کالاهای تولید داخل یادآور می‌شود: همه سازمان‌های مسئول باید دست به دست هم دهند و کاری کنند که کیفیت کالاها و تولیدات داخلی افزایش یابد تا اجناس مورد نیاز مردم از کشورهای دیگر وارد نشود. به این معنا که ما باید خریداران را ترغیب کنیم بیشتر از کالاهای تولید داخل استفاده کنند. پیش‌نیاز این کار هم تولید داخلی مرغوب است.

به گفته وی، هدف هر اقتصاد سالمی نیز افزایش مصرف و جذب خریدار است. بنابراین می‌توان گفت هر چه مردم بیشتر خرید کنند، شرایط بهتر است، اما به شرط این که این خریدها از تولیدات داخلی باشد و نه خرید اجناسی که از سایر کشورها وارد می‌شود و تولید داخلی را ضعیف‌تر می‌کند.

این جامعه‌شناس می‌افزاید: زمانی که خریدکردن در جامعه‌ای کاهش یابد و مردم تمایلی به خرید اجناس و کالاهای مختلف نداشته باشند، مشکلاتی مانند بیکاری افزایش می‌یابد و با افزایش میزان بیکاری آسیب‌هایی همچون طلاق و نابسامانی‌های دیگر بیشتر مشاهده می‌شود.

با برنامه خرید کنید

ترافیک خیابان‌ها و ازدحام جمعیت مراکز خرید و فروشگاه‌ها همگی نشان‌دهنده تعداد زیاد افرادی است که برای خریدهای شب عید راهی کوچه و خیابان شده‌اند و در بازارها پرسه می‌زنند.

در این میان خیلی‌ها نمی‌دانند قرار است چه کالاهایی را بخرند و به چه اجناسی نیاز ندارند. دکتر دارینی در مورد این که چطور می‌توان برای خریدها برنامه‌ریزی کرد تا سردرگم نشویم، می‌گوید: توصیه می‌شود افراد هنگام خرید کردن با توجه به شرایط اقتصادی و همچنین شناخت احساسات خود اقدام به خرید کالاهای مورد نیاز کنند. به این معنی که آنها باید بتوانند با شناخت نیازها و کالاهایی که قرار است خریداری شود، فهرستی از اقلام تهیه کرده و براساس آن راهی فروشگاه شوند.

البته بعضی‌ها فقط فهرست را آماده می‌کنند و هر چیزی که خواستند می‌خرند؛ بدون توجه به هزینه‌های آن و همچنین نیاز خودشان. این روان‌شناس می‌گوید: بهتر است برآوردی از میانگین قیمت‌ها و کالاهای مورد نیازتان هم داشته باشید تا سرگردان از این مغازه به آن مغازه نروید یا این که بدون فکر و هدف هر کالایی را که می‌بینید، بخرید و در آخر هم بدون تهیه لوازم مورد نیاز به خانه برگردید.

بنابراین بهتر است این نکته را به خاطر بسپارید که خرید نکردن خوب نیست؛ باید خرید کنید، اما حتما براساس برنامه و فهرست کالاهای موردنیاز که خودتان آن را تهیه کرده‌اید. همچنین یادتان باشد اگر نمی‌توانید کالای خاصی بخرید، از جایگزین‌های آن استفاده کنید تا همان احساس لذت را تجربه نمایید.

نیلوفر اسعدی‌بیگی - جام‌جم