«الف» تا «یای» قلب

بیماری‌های قلبی بخصوص سکته‌های قلبی یکی از علل مهم مرگ، ناتوانی و از کار افتادگی است.

چرا سکته قلبی بروز می‌کند؟

سفت و سخت شدن رگ‌های بدن که به تصلب شرایین شناخته می‌شود، واقعه‌ای است که در تمامی رگ‌های بدن با گذشت زمان بروز می‌کند. چربی مضر در رگ‌های بدن رسوب می‌کند و کم‌کم دیواره رگ را ضخیم و مجرای آن را تنگ می‌کند.

در پاسخ به این سوال که چه عواملی باعث شروع و تشدید سفتی رگ‌ها می‌شود، باید گفته شود که سیگار و قلیان، فشار خون، چربی‌های خون (کلسترول)، چاقی و کاهش فعالیت بدنی، دیابت، سن بالا و سابقه خانوادگی بروز بیماری‌های قلبی زودرس، عوامل اصلی بروز بیماری‌های قلبی هستند.

درد قلبی چگونه دردی است؟

درد یکی از شایع‌ترین نشانه‌های سکته قلبی است. درد قفسه سینه همیشه به معنای مشکل قلبی نیست. آسیب در دستگاه‌های گوارش و تنفس، عضلات و حتی مشکلات اعصاب و روان نیز ایجاد درد در قفسه سینه می‌کند.

از سوی دیگر، نارسایی در خونرسانی به قلب گاهی خود را با درد در جایی فرای قفسه سینه نشان می‌دهد؛ نمونه آن درد در شکم، بازو و حتی فک بیمار است بنابراین نه می‌توان به دردی در قفسه سینه به عنوان مشکل قلبی نگاه کرد و نه می‌توان درد خارج از قفسه سینه را به علل غیرقلبی نسبت داد.

درد قفسه سینه در بیماران قلبی به شکل دردی پخش (نه نقطه‌ای) فشارنده که عمدتا در پشت دیواره قفسه سینه است بروز می‌کند. درد ممکن است به شکم، گردن، فک تحتانی و دست‌ها انتشار یابد.

درد بیماران با فعالیت، هیجان، سرما و حتی خوردن غذای سنگین شروع می‌شود و با استراحت یا مصرف حبه‌های قرمز رنگ زیرزبانی بهبود می‌یابد.

بیماران گاهی دارای علائمی همراه با درد هستند که وجود این علائم احتمال مشکل قلب را دو برابر می‌کند. علائم همراه شامل تنگی نفس، تعریق، تهوع و استفراغ است.

در بیماران دیابتی، افراد مسن و زنان ممکن است درد قفسه سینه وجود نداشته باشد و به جای آن تنها بیمار از تنگی نفس شاکی باشد. وقتی به‌جای درد، تنگی نفس بروز می‌کند هم برای بیمار و هم برای پزشک شک به مشکل قلبی با تاخیر همراه خواهد بود.

چگونه مشکل قلبی را تائید کنیم؟

به دلیل همین تنوع و مشکل در تشخیص، تشخیص قطعی نیاز به انجام نوار قلب، آزمایش، عکس قفسه سینه و حتی تست‌های تکمیلی مانند تست ورزش دارد.

زمانی که برای اولین بار دچار درد قفسه سینه یا تنگی نفس شده و به اورژانس مراجعه می‌کنید از شما نوار قلب گرفته می‌شود.

در این روش جریان الکتریکی که در قلب جریان دارد روی نوار کاغذی ثبت می‌شود. پزشک براساس تفسیری که از نوار انجام می‌دهد به احتمال بیماری‌های قلبی شک می‌کند.

ایراد آن این است که نه‌تنها در مشکلات قلبی بلکه به واسطه مشکلات مغزی، اثرات فشار خون داروهای مصرفی ممکن است تغییراتی در آن بروز کند که شکل و تفسیر آن را به هم بریزد.

زمانی که قلب دچار آسیب می‌شود، موادی از درون قلب به جریان خون سرازیر می‌شود که می‌توان آنها را با بررسی خون شناسایی کرد. به اصطلاح به این مواد آنزیم‌های قلبی گفته می‌شود. زمانی که میزان این مواد یا آنزیم‌ها در خون افزایش یابد، نشان از آسیب قلب است.

مزیت این تست‌های آزمایشگاهی این است که چندان گران نیستند، اما ایراد آنها در این است که ممکن است به دلیل بیماری‌های دیگری هم در خون ظاهر شوند و پزشک را دچار خطای تشخیصی کنند.

گاهی برای بیماران قلبی درخواست تست ورزش می‌شود. در حین انجام تست به صورت مداوم از بیمار نوار قلبی گرفته می‌شود.

اگر بیمار دچار تغییرات ناگواری در نوار قلب یا علائم قلبی و تنفسی شود، تست متوقف می‌شود. پس از اتمام تست ورزش، نوار قلبی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

روشی که با آن می‌توان رگ‌های قلب را دید، آنژیوگرافی است. توسط مواد خاصی عروق قلب را رنگین کرده و عکسبرداری انجام می‌دهند. هر ناحیه‌ای که دچار آسیب و تنگی جدی باشد در این روش مشخص می‌شود.

چگونه بیمار قلبی را به بیمارستان انتقال دهیم؟

یکی از اقدامات اشتباه همراهان، انتقال بیمار با وسیله شخصی است. بیماران قلبی مستعد، ضربان غیرطبیعی قلب هستند؛ تغییری که می‌تواند به توقف ناگهانی قلب و مرگ منجر شود. با توجه به این که آمبولانس‌های اورژانس 115 در ایران مجهز به این دستگاه‌های شوک شده‌اند، لازم است بیمار با آمبولانس و تیم ورزیده امداد به مراکز درمانی منتقل شود.

اولین گام درمانی در بیماران قلبی چیست؟

یکی از داروهایی که در بیماران قلبی تجویز می‌شود، حبه‌‌های قرمز رنگ ژلاتینی نیتروگلیسیرین است که موقع درد باید زیر زبان قرار دهند. اگر با گذاشتن یک عدد از این حبه‌ها درد کاهش نیافت یا حتی تشدید شد، باید بیمار سریع به اورژانس انتقال داده شود البته پاسخ ندادن به یک عدد از این حبه‌ها به معنای قطع مصرف نیست و می‌توان هر پنج دقیقه مصرف یک عدد از آنها را تا سه نوبت ادامه داد. مصرف این حبه‌ها در افرادی که از داروی سیلدنافیلد (ویاگرا) طی 24 ساعت گذشته استفاده کرده‌اند، قدغن است.

یکی از کارهایی که تا رسیدن آمبولانس برای بیمار قلبی می‌توان انجام داد، مصرف دو عدد آسپیرین بچه (80 میلیگرم) است. آسپیرین‌ها برای جذب بهتر باید جویده شوند.

دقت کنید به افرادی که به آسپیرین حساسیت داشته یا سابقه خونریزی گوارشی دارند، نباید آسپیرین داد. 

دکتر بهروز هاشمی - متخصص طب اورژانس