سیستم‌های عامل جیبی

شاید کمتر کسی در آن زمان به این مساله فکر می‌کرد که این پدیده همراه، روزی آنقدر پرکاربرد و پر مصرف شود که زندگی بشر بدون آن تقریبا غیرممکن باشد.

اما پیشرفت و تکامل تلفن‌های همراه در این سال‌ها محدود به کاهش ابعاد، وزن یا حذف آنتن‌شان محدود نشد. در حقیقت سازندگان کوشیدند هرچه بیشتر ابزار و فناوری‌های پیشرفته‌تری را درون جیب من و شما قرار دهند که همین مساله باعث وابستگی بیش از حد انسان امروز به این دستگاه شده است.

پیشرفت گوشی‌های همراه امروزی به حدی شده که بعضا قابلیت برقراری مکالمه میان امکانات مختلفی که این وسیله به صاحبش عرضه می‌کند، رنگ می‌بازد.

ولی در حقیقت این سیر پیشرفت و قابلیت‌های افزوده‌ای که امروزه شاهد آن هستیم فقط در گروی سخت‌افزار و تجمع قطعات کوچک و پیشرفته درون این گوشی‌ها نبوده بلکه پدیده دیگری به نام سیستم عامل نیز نقش بسیار مهم و اساسی در این میان داشته است.

در واقع این سیستم عامل است که همانند راننده‌ای که خودرو را می‌راند، سخت افزار و امکانات موجود را کنترل و هدایت می‌کند تا بهترین و بالاترین بهره موجود را از قسمت‌های مختلف ببرد. بدون پیشرفت و تکامل سیستم عامل نمی‌توانستیم چنین قابلیت‌ها و امکاناتی را که امروزه روی گوشی‌های همراه در اختیار داریم داشته باشیم.

سیستم‌‌های‌عامل‌ نیز همپای سخت‌افزار تلفن‌های همراه مسیر پیشرفت و تکامل را طی کرده‌اند. گوشی‌های اولیه هم دارای نرم‌افزاری بودند که امکان استفاده از امکانات و قابلیت‌های گوشی را ممکن می‌ساخت.

اما آن سلسله نرم‌افزارها را بهتر است رابط کاربری بنامیم، زیرا صرفا قابلیت‌های ساده و پیش پا افتاده‌ای را در اختیار کاربر قرار می‌دادند و به‌طور عام امکان تغییر و دلخواه سازی را نداشتند.

تاریخچه سیستم‌های‌عامل‌ روی تلفن همراه

همانند رایانه‌ها که از سیستم عامل و برنامه‌های مختلف برای عملکرد خود بهره می‌برند، این ایده به ذهن تولیدکنندگان گوشی موبایل خطور کرد تا از سیستمی مشابه برای تلفن‌های همراه استفاده کنند.

از این، ‌رو سال 1372 شرکت IBM نخستین اسمارت‌فون یا همان گوشی هوشمند جهان را با نامSimon وارد بازار کرد. این گوشی قادر بود دورنگار، ایمیل و پیج موبایلی دریافت و ارسال کند.

همچنین این محصول قابلیت‌هایی نظیر دفترچه تلفن، تقویم، تنظیم کننده قرار ملاقات‌ها، ماشین حساب، ساعت جهانی، دفترچه یادداشت الکترونیک و قلم داشت.

از آن زمان تاکنون اگرچه پیشرفت‌های چشمگیری در صنعت موبایل شکل گرفته، اما هنوز هم شاهد گوشی‌هایی هستیم که سیستم عامل ندارند و از الگوی برنامه‌ریزی شده ثابتی توسط سازنده تبعیت می‌کنند که طبعا قیمت و امکانات پایین‌تری دارند.

سیستم‌های عامل‌ موبایلی به دو نوع متن باز و متن بسته تقسیم می‌شوند. سیستم عامل متن باز به این معناست که کدهای منبعش یا اصطلاحا Source Code برنامه در دسترس است و حقوق مشخصی برای صاحبان آن در نظر گرفته نشده است.

لیسانس متن باز به کاربران اجازه مطالعه، تغییر یا ارتقا و بعضا انتشار نرم‌افزارهای جدیدی برپایه نرم‌افزار اصلی می‌دهد.

در آن سو، سیستم عامل متن برخلاف قبلی انحصاری بوده و تمامی حقوقش در اختیار تولیدکننده آن است. به‌این‌سان شخص دیگری اجازه تغییر یا انتشار آن را ندارد.

بادا

بادا (Bada) که در زبان کره‌ای معنای اقیانوس یا دریا را می‌دهد، سیستم عاملی است اختصاصی از شرکت سامسونگ که مختص گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها طراحی شده است.

این سیستم عامل از نوع متن بسته بوده که سال 2010 توسط سازنده کره‌ای معرفی شد. سامسونگ همچنین برای این سیستم عامل یک فروشگاه نیز تاسیس کرده که تا به حال حدود 3000 برنامه مخصوص به خود دارد.

بلک بِری

بلک بِری (BlackBerry) به معنای شاه توت، سیستم عاملی اختصاصی و متن بسته از شرکت RIM است که سال 2002 برای گوشی‌های هوشمند توسط یک شرکت کانادایی به همین نام عرضه شد.

ابتدا این سیستم عامل برای امور کسب و کار با کاربری آسان طراحی شده بود. براساس نتایج اعلام شده در سه ماهه دوم سال جاری میلادی بلک بری 4.8 درصد سهم سیستم‌های‌عامل بازار را در اختیار داشته است.

این در حالی است که یک سال پیش در همین زمان سهم بلک بری از سیستم عامل گوشی‌های هوشمند در حدود 11.5 درصد بوده است که این موضوع کاهش استفاده از آن را نشان می‌دهد.

فروشگاه اختصاصی نرم‌افزاری بلک بری با نام Blackberry App World در حال حاضر 50 هزار اپلیکیشن آماده دانلود دارد.

iOS

آی او اِس، سیستم عاملی متن بسته و انحصاری از شرکت اپل است که سال 2007 میلادی از سوی این شرکت برای گوشی‌های هوشمندش معرفی و عرضه شد.

با توجه به متن بسته بودن این سیستم عامل هیچ شرکتی بجز مالک آی او اس یعنی اپل اجازه نصب و استفاده از آن را ندارد.

تا ماه سپتامبر 2012 فروشگاه اختصاصی اپل با نام App Store بیش از 700 هزار برنامه برای iOS داشته که تا همان تاریخ رقمی بیش از 30 میلیارد بار دانلود از این فروشگاه ثبت شده است.

با این حال براساس آمار منتشر شده برای سه ماهه سوم سال جاری میلادی آی او اس با داشتن سهم 14.9 درصدی بازار سیستم‌های‌عامل‌ گوشی‌های هوشمند در جایگاه دوم پس از اندروید گوگل ایستاده است.

سیمبیان

سیمبیان (Symbian)سیستم عاملی متن باز مختص گوشی‌های هوشمند از شرکتی بریتانیایی با همین نام است که سال 2008 توسط شرکت نوکیا به طور کامل خریداری شد.

تا آخر سال 2010 این سیستم عامل یکی از پرطرفدارترین سیستم‌های‌عامل‌ گوشی‌های هوشمند بود که کاربران بسیاری در اکثر کشورها داشت، اما در حال حاضر اندروید گوی سبقت را از سیمبیان ربوده است.

در حال حاضر سیمبیان توسط نوکیا به شرکت ایرلندی Accenture واگذار شده که این شرکت نیز قول پشتیبانی از آن را تا سال 2016 میلادی داده است.

با توجه به گزارش‌های منتشر شده در سه ماهه دوم سال 2012، سیمبیان 4.4درصد از سهم بازار را در اختیار داشته است.

ویندوزفون

همان‌طور که از نام این محصول هویداست، ویندوزفون (Windows Phone) سیستم عامل متن بسته اختصاصی مایکروسافت بوده که سال 2008 تغییر و تحولات اساسی در ظاهر و هسته آن توسط سازنده اعمال شد.

پس از آن سال 2011 مایکروسافت شراکت و همکاری تنگاتنگش با سازنده فنلاندی یعنی نوکیا را اعلام کرد که بعد از این رویداد در حال حاضر با سرمایه‌گذاری هنگفت مایکروسافت و کمک نوکیا این سیستم عامل تبدیل به یکی از رقبای اصلی اندروید و iOS و یکی از بازیگران سه‌گانه حوزه سیستم‌های عامل‌ موبایل شده است.

در سه ماهه دوم 2012 ویندوزفون توانسته 3.5 درصد از سهم سیستم عامل‌های موبایلی را به خود اختصاص دهد؛ در حالی که در زمان مشابه سال گذشته سهم ویندوزفون 2.3 درصد بوده که این رقم رشد استفاده از آن را خاطرنشان می‌کند.

می‌گو

می‌گو (MeeGo) نام سیستم عامل متن بازی است بر پایه لینوکس که حاصل همکاری مشترک نوکیا و اینتل است.

به‌رغم سادگی و متن باز بودن می‌گو، تنها دو گوشی مجهز به این سیستم عامل به بازار عرضه شد و نوکیا سال 2011 یعنی تنها یک سال پس از معرفی و عرضه این سیستم عامل اعلام کرد دیگر قصد توسعه و پشتیبانی آن را در آینده نخواهد داشت.

اما با این حال شرکتی فنلاندی به نام Jolla در جولای 2012 اعلام کرد قصد توسعه و تولید گوشی‌ای با این سیستم عامل بظاهر شکست‌خورده را سال 2013 دارد.

پیشتازی اندروید

اندروید (Android) با آن شکل ربات آدم‌نما سیستم عاملی متن باز بر پایه لینوکس است که ابتدا برای گوشی‌های موبایل مجهز به صفحه نمایش لمسی طراحی شده بود.

این سیستم عامل در آغاز توسط شرکت اندروید که گوگل از آن پشتیبانی می‌کرد عرضه می‌شد، ولی بعدها و در سال 2005 گوگل آن را به کلی به تملک خود درآورد. در پاییز 2008 میلادی بود که نخستین تلفن همراه مجهز به سیستم عامل اندروید فروخته شد.

با توجه به متن باز بودن اندروید جامعه بزرگی از برنامه نویسان و توسعه دهندگان در سراسر دنیا روی این سیستم عامل فعالیت می‌کنند. این افراد با تولید برنامه‌هایی که اصطلاحا اَپ (app) نامیده می‌شوند، گستره کاربری و قابلیت‌های دستگاه را افزایش داده و از حداکثر امکانات آن بهره می‌برند.

به این ترتیب گوگل فروشگاهی انحصاری با نام گوگل پلی (Google Play) برای عرضه برنامه یا اَپ‌های اندرویدی اختصاص داده که تا ماه اکتبر امسال میزان برنامه‌های بارگذاری شده از آن رقم 25 میلیارد عدد بوده است.

همین ویژگی متن باز بودن در کنار ارزانی و قابلیت دلخواه سازی بالا و سبکی سیستم عامل باعث شده اندروید به یکی از بزرگ‌ترین و پر مصرف‌ترین سیستم‌های عامل موجود در دنیا بدل شود که غیر از تلفن‌های همراه، خیل کثیری از دستگاه‌های دیجیتال از قبیل تبلت‌ها، کنسول‌های بازی، تلویزیون‌ها و سایر لوازم خانگی را تحت سیطره امپراتوری آن قرار بگیرند.

با توجه به آمارهای منتشر شده تا سه ماهه سوم 2012، حدود 75 درصد از سهم بازار سیستم‌های عامل گوشی‌های هوشمند با 500 میلیون دستگاه فعال شده به اندروید اختصاص دارد. همین مساله باعث شده اندروید به رقیبی سرسخت برای دیگر سازندگان تبدیل شود.

رامین فتوّت - جام​جم