بنویسید هنرور، بخوانید سیاهی‌لشکر

خیلی دقیق نمی‌توان گفت اصطلاح هنرور یا همان سیاهی‌لشکر از چه زمان واردسینما و تلویزیون شده است. شاید خیلی واضح بتوان این صنف را تعریف کرد. گروهی که خیلی بودنشان تاثیرگذار نیست، ولی نبودشان خیلی بیشتر از بودنشان به چشم می‌آید.

استفاده از سیاهی‌لشکر این روزها بیشتر در مجموعه‌های جنگی یا سریال‌های تاریخی به چشم می‌خورد. به طور حتم هر سردار در یک مجموعه تاریخی برای خودش جنگجویانی می‌خواهد که سوار بر اسب بتازند و شمشیرهایشان را در هوا بچرخانند. چه‌بسا خیلی اوقات تهیه‌کننده آن اثر مجبور باشد چیزی بیش از صرف هزینه‌ای که برای حضور یک بازیگر چهره و به قولی سوپراستار می‌پردازد برای چهره‌پردازی و طراحی لباس این گروه هنروران صرف کند.

محمود فلاح، تهیه‌کننده مجموعه عظیم و تاریخی «مختارنامه» یکی از کسانی است که بخوبی می‌توانست جوابگوی برخی از سوالات ما باشد؛ چون قطعا مجموعه‌ای که میلیاردها تومان صرف هزینه ساخت خود کرده باشد برای جمع‌آوری گروه هنروران خود نیز حتما تمهیدات خاصی اندیشیده است.

فلاح یکی از مشکلات اساسی گروه هنروران در سینما و تلویزیون را نبود یک گروه آموزش دیده و تربیت شده برای حضور در جلوی دوربین می‌داند. به قول او با وجود هزینه‌های هنگفتی که برای ساخت فیلم‌های تاریخی می‌شود، توقع می‌رود مخاطب با یک مجموعه سیاهی‌لشکر آموزش دیده روبه‌رو باشد. به گفته این تهیه‌کننده تلویزیون باید هزینه‌هایی در اختیار تهیه‌کنندگان قرار گیرد و یادگرفتن حداقل اصول حاضر شدن جلوی دوربین برای گروه هنروران الزامی است. شاید خیلی دور از ذهن باشد که مخاطب در قاب تصویر تلویزیون با عشق سینماهایی روبه‌رو شود که حتی الفبای اولیه برخورد با دوربین را نمی‌دانند.

وی در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: مختارنامه تا حد زیادی با این مساله روبه‌رو بود. به گفته فلاح وقتی قرار است بیش از 14 هزار هنرور در یک سکانس از مجموعه حضور داشته باشند حتما نیاز است از گروهی تعلیم دیده برای این کار استفاده شود.

وی در ادامه می‌افزاید: ارتش در به کارگیری این گروه از هنروران به ما کمک زیادی کرد و تعدادی از سربازان آموزش‌دیده را در اختیار ما گذاشت. از طرفی کسانی هم بودند که همراه با گروه کارگردانی آنها را برای حضور مقابل دوربین یاری می‌دادند.

وقتی از فلاح می‌پرسم از نظر او این گروه علاقه‌مند به حضور در عرصه بازیگری را از چه قشر از مردم جامعه می‌توان به شمار آورد در پاسخ می‌گوید: جواب مطلق و درستی برای پاسخ به این سوال ندارم. چون طی این سال‌هایی که تهیه‌کننده بوده‌ام با اقشار مختلفی از این گروه مواجه شده‌ام؛ کسانی که حاضرند حتی برای حضور در گروه سیاهی‌لشکران در مراکز و آموزشگاه‌های بازیگری هم ثبت‌نام کنند و مبالغ هنگفتی بپردازند.

به گفته فلاح اگرچه در فیلم‌های عظیم و پردردسر این سال‌های سینما و تلویزیون مسوولی برای ساماندهی این هنروران در نظر گرفته شده، اما مساله اصلی اینجاست که بلاتکلیفی این گروه برای رسیدن به آرزوهایشان و نداشتن صنف و مسوول و سخنگویی سبب می‌شود حتی اگر این افراد از اندک استعدادی هم برخوردار باشند حضور در سینما و تلویزیون کم‌کم برایشان رویایی دور و دست‌نیافتنی شود.

علی فاتحی چند سال است در جذب گروه‌های هنرور و سیاهی‌لشکر فعالیت می‌کند. گویا این مساله در یک آموزشگاه بازیگری انجام می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند پس از ثبت‌نام در این مرکز، توسط اعضای این آموزشگاه به پروژه‌های سینمایی و تلویزیونی معرفی شوند. فاتحی یکی از مشکلات این عرصه را انبوه علاقه‌مندان به این حرفه و از طرفی کمبود منبع برای جذب آنها می‌داند. وی معتقد است خیلی از این افراد فقط به‌صرف حضور در گروه‌های هنروری وارد این حرفه نمی‌شوند و خیلی امید دارند بتوانند یکشبه ره صد ساله را بپیمایند و به بازیگری چهره تبدیل شوند. به گفته فاتحی خیلی از این گروه هم استعداد بسیار خوبی دارند و به عقیده او اگر بستری مناسب برایشان فراهم آید می‌توانند بازیگران توانا و با استعدادی شوند.

فاتحی در پاسخ به این پرسش که آیا این افراد خودشان برای ورود به امر هنروری به مراکز مراجعه می‌کنند یا فراخوانی برای حضورشان گذاشته می‌شود، در پاسخ می‌گوید: هر دوی این اتفاقات می‌افتد. خیلی وقت‌ها خودمان مجبور شده‌ایم این گروه را جمع‌آوری کنیم و زمانی هم آنقدر مراجعه‌کننده داشته‌ایم که می‌توانستیم چند گروه را از نظر هنروران تامین کنیم.

قطعا خیلی از این افراد برای امرار معاش روزمره خود تنها حرفه بازیگری را پیشه خود ساخته‌اند و باید منبعی هم برای تامین مالی این گروه از افراد وجود داشته باشد. این را از فاتحی می‌پرسم و او در پاسخ می‌گوید: عموما عرف بر این است که هزینه از طرف تهیه‌کننده در اختیار سرپرست گروه هنروران قرار می‌گیرد و وی هم مسوول است حقوق این دسته از افراد را تمام و کمال بپردازد. به گفته فاتحی این مبالغ از حدود 5 الی 15 هزار تومان آغاز می‌شود که البته هزینه ایاب و ذهاب نیز به عهده مسوول گروه هنروران است.

وی درخصوص برخوردی که با این دسته از افراد در سر صحنه می‌شود، می‌گوید: خیلی وقت‌ها آنقدر تعداد سیاهی‌لشکر‌ها زیاد است که چند نفر مسوول می‌خواهد تا آنها را سازماندهی کند. معمولا روال بر این است که خود مسوول گروه هنروران همراه یکی دو نفر از دستیاران کارگردان این مسوولیت را به عهده می‌گیرند و اگر هم زمانی نیاز باشد گروه، آموزش نظامی یا هرآموزش خاص دیگری ببینند مسوول و ناظر خاصی هم برای این کار ترتیب داده شود.

امرالله احمدجو، کارگردان نامدار سریال‌های تاریخی چون «روزی روزگاری» و «پشت کوه‌های بلند» هم دیگر گزینه‌ای است که برای تکمیل گزارش جامع اهالی سیاهی‌لشکر در سینما و تلویزیون با ما به گفت‌وگو می‌نشیند. به گفته وی، برای ورود به دنیای هنروران هم به متخصص نیاز است و وظیفه تامین این مهارت‌آموزی هم به عهده خود جامعه سینمایی است. همان‌گونه که کارگردانان، فیلمنامه‌نویسان و حتی بازیگران برای خود صنف مجزا و مشخصی دارند این گروه از افراد هم باید تحت حمایت سازمان و مراجع خاص قرار گیرند. احمدجو که همیشه ساخت مجموعه‌های پرلوکیشن و تاریخی را به عهده دارد، می‌گوید: خود من طی‌همه این سال‌هایی که مشغول به کار بوده‌ام با افراد زیادی برخورد داشته‌ام که از ما برای ورود به حرفه بازیگری کمک گرفته‌اند و ما نیز چاره‌ای جز این نداشته‌ایم که از آنها بخواهیم از طریق آموزشگاه‌های بازیگری جذب این حرفه شوند. مشکل خیلی از تهیه‌کنندگان ما این است که برای جلوگیری از بالا رفتن هزینه‌های خود در تولید یک اثر فکر می‌کنند باید از افرادی در این امر استفاده کنند که نه‌تنها لازم نباشد دستمزدی برای حضور آنها پرداخت کنند، بلکه منتی هم بر سر آنها بگذارند که به کارشان می‌گیرند. در حالی که خیلی از آنها نمی‌دانند ناخواسته متحمل هزینه‌هایی خیلی بیشتر از پرداخت دستمزد به این اهالی می‌شوند. چراکه خیلی جاها یک برداشت آنها به چند برداشت تبدیل می‌شود و این اتفاق ناخواسته هزینه‌های تولید یک اثر را بالا می‌برد.

به هر حال مشکل همچنان پابرجاست و این اندیشه سراب سینما چیزی نیست که متعلق به دنیای امروز و دیروز سینما و تلویزیون باشد. باید چاره‌ای اندیشید و از همه کسانی که دستی بر این امر دارند یاری جست تا شاید با سروسامان دادن به این حرفه تکلیف خیلی از جوانان علاقه‌مند نیز روشن شود؛ کسانی که رویای بازیگر شدن را سال‌هاست درسر می‌پرورانند.