این دفعه نوبت مردهاست

تنظیم خانواده در مقیاس خانوادگی، وسیله‌ای برای فاصله‌گذاری بین فرزندان و تعیین تعداد فرزندان است و در مقیاس اجتماعی یکی از راه‌های برقراری تعادل میان توسعه اقتصادی، اجتماعی و میزان رشد جمعیت محسوب می‌شود. البته جلوگیری از زاد و ولد، تنها راه‌حل توسعهیافتگی نیست بلکه یکی از راه‌ها محسوب می‌شود. این شیوه وسیله‌ای ‌است تا بتوان تعادل میان رشد اقتصادی و افزایش جمعیت برقرار کرد.

امروزه هدف اساسی در کلیه برنامه‌های تنظیم خانواده و جمعیت، هماهنگی ساختار جمعیتی با روند توسعه اقتصادی و اجتماعی است. از طرف دیگر هدف اصلی توسعه اقتصادی بر اعتلای کیفیت زندگی مردم معطوف شده و افزایش ناخالص ملی رفاه بیشتر را برای مردم، بخصوص آنها که در پایین‌ترین سطوح درآمد قرار دارند مدنظر قرار می‌دهد.

در این میان نباید فراموش کنیم که برنامه‌های تنظیم خانواده و جمعیت منحصر و محدود به کنترل باروری در زن نمی‌شود. هرچند این تفکر که مردان رفتاری کلیشه‌ای دارند، باعث شده تا همواره قابل اجرا بودن برنامه‌های جلوگیری از بارداری در مردان با شک و تردید مواجه شود. بسیاری از مردم فکر می‌کنند مردها بی‌مسوولیت و غیرقابل اعتمادند و نمی‌توانند در برنامه تنظیم خانواده شرکت کنند. بعضی دیگر فکر می‌کنند مردها از روش‌های ضدبارداری که نیاز به مراجعه به مطب پزشک یا دریافت تزریق داشته باشد، استفاده نمی‌کنند.

در این میان، اشکالات دو روش معمول جلوگیری از بارداری مردان آنقدر زیاد است که ما را به فکر استفاده از روش‌های ضدبارداری جدید بیندازد؛ وازکتومی قابل برگشت نیست و از طرفی دیگر و در ضمن امکان شکست در استفاده از کاندوم‌ها وجود دارد. این در حالی است که مطالعات نشان می‌دهد که مردان خواهان روش‌های ضدبارداری بهتری هستند. در مطالعه‌ای که در سال 1998 روی مردان انگلیسی انجام شد، 80 درصد آنها عنوان کردند که ترجیح می‌دهند روش جلوگیری بارداری در آنها به صورت مصرف قرص باشد. همچنین در مطالعه دیگری در سال 2005 بیش از 60 درصد مردان آلمانی، اسپانیایی، برزیلی و مکزیکی علاقه خود را نسبت به روش‌های جدید ضدبارداری ابراز کردند.

در این مقاله سعی می‌کنیم شما را با روش‌های نوین جلوگیری از بارداری در مردان آشنا کنیم. هرچند که بعضی از این روش‌ها در مراحل آخر آزمایش هستند و بزودی وارد بازار می‌شوند، ولی تاکنون هیچ کدام از آنها به طور رسمی وارد بازار نشده است.

RISUG، آسان، مطمئن و برگشت‌پذیر

RISUGترکیب قابل تزریقی است که باعث انسداد نسبی وازدفران (مجرایی که اسپرم‌ها را حمل می‌کند)‌ می‌شود و هر نوبت تزریق آن اثر ضدبارداری موثری را برای 10 سال ایفا می‌کند. ضمن آن که بسرعت اثر می‌کند و عوارض جانبی اندکی دارد. از همه مهمتر این که در مطالعات اولیه ثابت شده است که اثرRISUG برگشت‌پذیر است. این ماده بدون جراحی به داخل وازدفران تزریق می‌شود و کل فرآیند ظرف 15 دقیقه و به طور سرپایی پایان می‌یابد. پس از تزریق، این ماده ظرف 72 ساعت به چین‌های ریز مجرا متصل می‌شود و باعث انسداد نسبی مجرا می‌شود. این ماده از 2 راه اثر ضدبارداری خود را ایفا می‌کند: انسداد نسبی مجرا و ایجاد اختلال در کار اسپرم‌هایی که از آن عبور می‌کنند با تخریب دیواره سلولی آنها.

البته بعضی از افرادی که به طور آزمایشی از این ماده استفاده کرده‌اند عوارض خیلی کمی را بیان کرده‌اند که بدون هیچ درمانی ظرف 2 هفته برطرف شده است. RISUG عوارض وازکتومی مانند گرانولوم و پاسخ خودایمنی را ندارد. (گرانولوم بافت التهابی است که در بعضی موارد به علت نشت اسپرم از لوله‌های تناسلی پس از وازکتومی رخ می‌دهد. اسپرم‌هایی که از لوله‌های تناسلی خارج می‌شوند توسط بدن به عنوان ماده خارجی شناخته شده و پاسخ خودایمنی را برمی‌انگیزند.)

آمپول‌های تزریقی مسدودکنندهجایگزین وازکتومی

آمپول‌های تزریقی در کشور چین به عنوان چاره‌ای دیگر در مقابل وازکتومی ساخته شده‌اند. این آمپول‌ها به داخل وازدفران تزریق می‌شوند و ماده تزریق شده محل مربوطه را به طور کامل می‌بندد و از عبور اسپرم‌ها جلوگیری می‌کند. تاکنون دو نوع مختلف از این آمپول‌ها به نام‌هایMPU وMSR آزمایش شده است. این آمپول‌ها از ترکیب دو ماده ساخته شده‌اند که در دمای اتاق به حالت مایع هستند، اما پس از تزریق به حالت جامد درمی‌آیند و لوله‌ای را که اسپرم‌ها از آن عبور می‌کنند را می‌بندد. این کار به طور سرپایی با بی‌حسی موضعی قابل انجام است و به 30 دقیقه زمان نیاز دارد.

متاسفانه چند ماه طول می‌کشد تا آمپول‌های MPU به سطح اثربخش خود برسند و این مقدار از یک تا 18 ماه متغیر است. ضمن آن که مطالعات مختلف روی MSR نتایج متغیری را گزارش کرده‌اند و البته جدیدترین مطالعه نشان می‌دهند که MSR نمی‌تواند بخوبی وازدفران را مسدود کند و بهتر است کنار گذاشته شود.

این در حالی است که عوارض جانبی MPU بسیار کمتر از وازکتومی است؛ زیرا در آن هیچ برشی انجام نمی‌شود. فقط در 19/0 درصد درد در محل تزریق و 66/0 درصد تورم اپیدیدیم (مجرای خروجی اسپرم)‌ گزارش شده است.

عبور اسپرم ممنوع

یکی از دیگر راه‌هایی که با بستن مسیر عبور اسپرم‌ها از بارداری جلوگیری می‌کند IVD است.

IVD )Intra Vas Device( وسیله‌ای است که پس از کاشته شدن جلوی جریان اسپرم‌ها را می‌گیرد. IVD از 2 قسمت مسدودکننده تشکیل شده است که وارد وازدفران می‌شوند. این دو قسمت هم‌اندازه با قطر وازدفران هستند و با وارد شدن به آن باعث مسدود شدنش می‌شوند. این دو قسمت در داخل یک وازدفران و با کمی فاصله از یکدیگر قرار می‌گیرند.

در صورتی که اسپرمی از اطراف یکی از مسدودکننده‌ها عبور کند و وارد فضای بین دو مسدودکننده شود، مسدودکننده دیگر سد راه آن می‌شود. برای جلوگیری از جابه‌جا شدن مسدودکننده‌ها در وازدفران، آنها را به دیواره وازدفران متصل می‌کنند.

از زمانی کهIVD قرار داده می‌شود 3 ماه طول می‌کشد تا فرد باروری خود را از دست بدهد. در یک مطالعه گزارش شده است که صددرصد افراد با این روش موفق بوده‌اند و در مطالعه دیگری 90 درصد موفقیت حاصل شده است و 10 درصد دیگر فقط مقدار کمی اسپرم داشته‌اند.

در مقایسه‌ای که بین این تکنیک و وازگتومی صورت گرفته است، 10 درصد افراد احساس درد در محل داشته‌اند که این مقدار در مورد وازکتومی 20 درصد بوده است. تشکیل گرانولوم در این روش 3 درصد در مقابل 10 درصد در وازکتومی بوده است، در حالی که در افرادی که تحت وازکتومی قرار گرفته بودند. 5 درصد التهاب اپیدیدیم و 2 درصد بازگشت خودبه‌خودی را عنوان کرده بودند، هیچ‌کدام از این عوارض در افرادی کهIVD دریافت کرده بودند، مشاهده نشدند. همچنین بد نیست بدانید بازگرداندن این روش نسبت به وازگتومی بسیار ساده‌تر، کم‌هزینه‌تر و با احتمال موفقیت بیشتر است.

راه‌حلی مطمئن برای مردان

محققان در تلاشند تا هورمون‌‌های ضدبارداری را با همان مکانیسمی که قرص‌های ضدبارداری زنانه عمل می‌کنند برای جلوگیری از بارداری در مردان به کار گیرند. هورمون‌های ضدبارداری مردانه )MHC( توسط ایمپلنت یا تزریق وارد بدن می‌شوند و در حال حاضر طی مراحل نهایی تحقیقات را طی می‌کنند و ورود آنها به بازار نزدیک است. محققان در تلاشند تا MHC‌‌ها همانند قرص‌های جلوگیری از بارداری زن‌ها، موثر و ایمن باشند.

هورمون‌های ضدبارداری مردانه تولید اسپرم را متوقف کرده یا کاهش می‌دهند. این کار توسط مهار ترشح هورمون‌های جنسی مردانه در مغز و بیضه‌ها انجام می‌شود. هنگامی که سطوح تستوسترون (هورمون جنسی مردانه)‌ در بیضه‌ها پایین است، تولید اسپرم کاهش می‌یابد و یا متوقف می‌شود. محاسبه شده است که تاثیر این روش می‌تواند تا 99 درصد باشد که این حتی بالاتر از تاثیر قرص‌های ضدبارداری زنان است.

سریع‌ترین زمان ممکن برای شروع اثرMHC ها بین 5/1 تا 5/2 ماه است. از عوارض جانبیMHC ها می‌توان به افزایش وزن، آکنه و تغییرات خلقی اشاره کرد. این عوارض را می‌توان با انتخاب دوز مناسبی از هورمون برای تزریق به کمترین حد رساند.

یکی از عارضه‌های جانبی مهم تغییر متابولیسم اندروژن مردان، کاهش سطح کلسترول با چگالی بالا‌)HDL-C( است، که در کاهش آترواسکلروز (سختی دیواره شریان‌ها)‌ نقش دارد. بنابراین در صورتی که نتوان برای این عارضه چاره‌ای اندیشید مردانی که در خطر بیماری قلبی قرار دارند نباید ازMHC استفاده کنند.

اثر ضدبارداری همه انواعMHC ظرف 5/3 تا 5 ماه پس از قطع مصرف از بین رفته و فرد مجددا بارداری خود را به دست می‌آورد. یکی از سدهایی که بر سر ورود این محصول به بازار وجود دارد این است که بعضی از مردان به هورمون‌های ضدبارداری پاسخ نمی‌دهند. این مقدار از 5 تا 20 درصد متغیر است. تئوری‌های مختلفی برای علت این رویداد عنوان شده اما مکانیسم آن هنوز ناشناخته باقی مانده است. در صورت تکمیل مطالعات و برطرف شدن اشکالات این محصول ورود آن به بازار حتمی خواهد بود.

داروی جدید، خوراکی یا تزریقی

علاوه بر استفاده از وسایل و تکنیک‌های پیشرفته در جلوگیری از بارداری، دانشمندان به ساخت داروهای جدید هم امیدوارند ادجودین داروی جدید و آنالوگ یک داروی قدیمی‌تر به نام لونیدامین می‌باشد لونیدامین یک داروی ضد سرطان است که اثر ضدبارداری آن در سال 1980 کشف شد. البته محققان اثر لونیدامین به عنوان یک داروی ضدبارداری را دنبال نکردند زیرا در مقادیر زیاد باعث آسیب کلیه‌ها می‌شود. پس از آن، گروهی از دانشمندان به دنبال ماده‌ای مشابه بودند که اثرات سمی کمتری داشته باشد. در سال 1990 ترکیبات مشابه مختلفی شناخته شد که یکی از این ترکیبات 2364 AF یا ادجودین نام دارد.

ادجودین از بلوغ اسپرم‌ها در بیضه جلوگیری می‌کند. مصرف این دارو به صورت خوراکی است و به همین جهت پخش مناسب دارو در بدن یکی از موانع پیشرفت ادجودین است. ماندگاری این دارو پایین است و کمتر از 35 درصد آن به بافت هدف می‌رسد. حتی مصرف این دارو به صورت تزریقی نیز نتوانسته میزان رسیدن آن به بافت هدف را افزایش دهد. اخیرا دانشمندان راه‌حلی برای این مشکل پیدا کرده‌اند و با متصل کردن این دارو به هورمون محرک فولیکول ‌)FSH( تغییر یافته، توانسته‌اند مقدار بیشتری از این دارو را به بافت هدف برسانند. ادجودین دارویی جدید است و هنوز مراحل آزمایش حیوانی را در دستور کار دارد.

اسپرم‌هایی که تخمک را نمی‌شناسند

ساخت داروهایی که از اتصال اسپرم و تخمک جلوگیری کند اخیرا فکر دانشمندان را به خود مشغول کرده است.

دکتر جوزف هال در حال مطالعه روی داروی ضدبارداری برای مردان است که برپایه داروی دیگری استوار نیست. دکتر هال می‌خواهد دارویی را طراحی کند که باعث می‌شود اسپرم از نظر عملکردی عقیم شود اما روی توانایی حرکت و تولید اسپرم‌های جدید تاثیر نمی‌گذارد. آزمایش‌های اولیه دکتر هال نشان می‌دهد که داروی او مانع شناسایی تخمک توسط اسپرم و اتصال به آن می‌شود.

آنزیم‌هایی در پوشش سلولی سر اسپرم وجود دارند که باشناسایی گلیکو پروتئین‌های (پروتئین متصل به قند)‌ سطح خارجی تخمک به آن متصل می‌شوند و با حل کردن این دیواره به اسپرم اجازه ورود به تخمک را می‌دهند. دارویی که دکتر هال در حال ساختن آن است کار گلیکوپروتئین‌ها را تقلید می‌کند و قبل از خروج اسپرم‌ها از بدن مردان به آنزیم‌های اسپرم متصل می‌شوند. مردانی که از این دارو استفاده می‌کنند تعداد طبیعی اسپرم تولید می‌کنندو از نظر ظاهری تفاوتی با اسپرم‌های دیگر مردان که دارو را دریافت نکرده‌اند ندارند فقط نمی‌توانند با تخمک اتصال برقرار کنند. این دارو با هورمون‌های مردان و میل جنسی کاری ندارد.

تیم علمی دکتر هال این دارو را در وضعیت آزمایشگاهی روی اسپرم موش صحرایی آزمایش کردند و مشاهده کرده‌اند که 98 درصد اسپرم‌ها توانایی اتصال با تخمک را از دست داده‌اند. اما وقتی در وضعیت غیرآزمایشگاهی دارو را به موش‌ها خوراندند نتیجه موفقیت چیزی در حدود 90 درصد بود.

موش‌ها با هیچ عارضه جانبی مواجه نشدند و یک هفته پس از قطع درمان توانستند مجددا توانایی باروری را به دست بیاورند.

این دارو هنوز مراحل آزمایشی را می‌گذراند و باید از نظر سمیت و سرطان‌زایی مورد بررسی قرار گیرد و تا وقتی بی‌خطر بودن آن ثابت نشود نمی‌توان برای آزمایش‌های انسانی از آن استفاده کرد.

درمان‌های گیاهی برای جلوگیری از بارداری

در کنار وسایل و مواد شیمیایی، دانشمندان و حتی مردم همواره استفاده از یک داروی طبیعی با عوارضی کمتر را ترجیح می‌‌دهند.

تریپتریگیوم ویلفوردی گیاهی است که بیشتر در نواحی جنوبی چین یافت می‌شود و برای 2000 سال است که در طب سنتی چین در درمان تب و لرز، ادم، هپاتیت مزمن، اختلالات پوستی و... استفاده می‌شود. دیده شده بود که بعضی از مردانی که از این گیاه استفاده می‌کنند نمی‌توانند بچه‌دار شوند.

این گیاه هنوز روی مردان مورد آزمایش قرار نگرفته است و اطلاعات ما در مورد اثرات ضدبارداری آن از آزمایش‌های انجام شده روی جوندگان و مطالعات گذشته روی مردانی که برای علل دیگر از این گیاه استفاده کرده‌اند، ناشی می‌شود. این مشاهدات نشان می‌دهد افرادی که از این گیاه مصرف کرده‌اند تراکم اسپرم کمتری دارند و اسپرم‌های باقی مانده نمی‌توانند به خوبی حرکت کنند.

برای مصرف این گیاه باید جوشانده ریشه خشک شده گیاه را خورد. البته پزشکان مصرف روزانه این جوشانده برای جلوگیری از بارداری را توصیه نمی‌کنند بلکه آنها درصدد هستد تا با استفاده از این گیاه بتوانند ترکیباتی را به دست آورند که قابل مصرف به صورت قرص‌های ضدبارداری خوراکی باشد.

مصرف مقادیر زیاد این گیاه موجب ناراحتی‌های گوارشی و کاهش قدرت دفاعی بدن می‌شود.

این گیاه روی میل جنسی، وزن و یا هورمون‌ها بی‌اثر است و آن را در پله بالاتری نسبت به هورمون‌های ضدبارداری مردانه قرار می‌دهد.

جلوگیری از بارداری توسط واکسن

حتما با نقش واکسن‌ها در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های کشنده آشنا هستید اما شاید با واکسن ضدبارداری بیگانه باشید.

گروهی از دانشمندان سعی در تولید واکسن ضدبارداری دارند که باعث تحریک سیستم ایمنی برعلیه سیستم تولیدمثل می‌شود. فواید این واکسن شامل امنیت، ارزانی و اثر طولانی آن می‌باشند. همچنین تعداد دفعات تزریق آن کم است و موجب افزایش وزن یا کاهش میل جنسی نمی‌شود. مضرات آن شامل تاخیر 3 تا 6 هفته‌ای برای شروع اثر و نداشتن کنترل روی پایان یافتن تاثیر ضدبارداری این دارو است. برای رفع این مشکل برخی محققان پیشنهاد کرده‌اند که بهتر است در فواصل منظم سطح پادتن‌های خون اندازه‌گیری شود. این واکسن باعث واکنش سیستم ایمنی در مقابل سلول‌های خاصی از سیستم تولید مثلی می‌شود. برای این کار یک ماده خارجی به سلول هدف متصل می‌شود و باعث می‌شود تا سیستم ایمنی انسان سلول هدف را به عنوان سلول خارجی تشخیص دهد.

آیا زن‌ها به روش‌های ضدبارداری مردان اعتماد می‌کنند؟

بیشتر زن‌ها از انواع مختلفی از روش‌های ضدبارداری در طول دوره فعالیت جنسی خود استفاده می‌‌کنند. بعضی وقت‌ها علت این است که نیازهای آنها عوض می‌شود و گاهی اوقات از روش قبلی رضایت ندارند. هنوز راهی که بتواند زن‌ها را برای مدتی طولانی راضی نگه دارد، پیدا نشده است. در یک مطالعه نشان داده شده است که میزان رضایت زنان از روش‌های جلوگیری از بارداری به جز بستن لوله‌ها کمتر از 60 درصد است.

مطالعات مختلف انجام شده در نقاط مختلف جهان حاکی از این مطلب است که در صورت ورود روش‌های نوین جلوگیری از بارداری مردان به بازار، زن‌ها آنها را به استفاده از این روش‌ها تشویق خواهند کرد. در مطالعه‌ای که روی 450 زن اسکاتلندی انجام شد، 94 درصد آنها نظر مساعد خود را روی هورمون‌های ضدبارداری مردانه عنوان کرده بودند. در مطالعه دیگری که در شهرهای کیپ‌تاون، شانگهای و هنگ‌کنگ انجام شد فقط 2 درصد زنان عنوان کردند نمی‌توانند به روش‌های مردانه جلوگیری اعتماد کنند. در مطالعه دیگری که در سال 2002 روی زن و شوهرهای استرالیایی انجام شد، دیدگاه مثبت زن‌ها موجب شد که مردان نسبت به استفاده از روش‌های جدید ضدبارداری ابراز علاقه کنند.

بنابراین به نظر می‌رسد زن‌ها نیز با استفاده مردان از روش‌های جدید جلوگیری از بارداری موافق باشند. با اضافه شدن روش‌های جدید ضدبارداری و بیشتر شدن انتخاب‌های زوج‌ها، آنها می‌توانند مناسب‌ترین روش بارداری را با توجه به علاقه و نوع زندگی خود انتخاب کنند و خود و جامعه را در درجه بالاتری از سلامتی قرار دهند.

دکتر امیر شیروانی