سرمایه‌دار باشیم!

جام‌جم قزون - در دنیای امروز، مفهوم “سرمایه” دیگر صرفاً محدود به دارایی‌های مادی نیست. سرمایه انسانی، یکی از محوری‌ترین ارکان توسعه‌ی پایدار، اقتدار ملی و حتی استمرار حرکت‌های فرهنگی و تمدنی است. اما پرسش جدی اینجاست: در زیست‌بوم فکری ما که شهادت‌طلبی یک ارزش اصیل به شمار می‌رود، چگونه می‌توان هم‌زمان به پرورش و حفظ سرمایه انسانی اندیشید؟

شهادت، اوج تعالی انسان مؤمن

در فرهنگ شیعه، شهادت نه‌تنها یک اتفاق فردی نیست، بلکه نوعی تبلور عینی از ایمان، اخلاص، ایثار و فداکاری در بالاترین سطح آن است. به‌همین دلیل، شهیدان در ادبیات دینی ما “احیاگران تاریخ” معرفی می‌شوند. این تفکر، به‌ویژه در تاریخ انقلاب اسلامی ایران، با ظهور چهره‌هایی چون شهید بهشتی، شهید سلیمانی و دیگران، صورت‌بندی عینی یافته و بخش جدایی‌ناپذیر از هویت انقلابی ما شده است.

اما سرمایه انسانی چگونه ساخته می‌شود؟

سرمایه انسانی تنها به معنای داشتن تحصیلات یا مهارت‌های فنی نیست. این سرمایه متشکل از طیفی وسیع از ویژگی‌هاست: بینش، توانمندی، شخصیت، تجربه، تعهد، سلامت روانی و حتی خصائل ژنتیکی و محیطی. به‌عبارت دیگر، ساختن یک سرمایه انسانیِ تأثیرگذار، نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت، تربیت فکری و اخلاقی، فرصت‌های رشد و صیانت از استعدادهاست.

برای مثال، شهیدی چون حاج قاسم سلیمانی، تنها در لحظه شهادتش ارزشمند نبود؛ بلکه مسیری که او در دهه‌ها طی کرد، تبدیل به سرمایه‌ای شد که محصول آن فراتر از عمر ظاهری‌اش در تاریخ اثرگذار است. سؤال اینجاست: برای ساختن “سلیمانی‌های آینده”، چه کرده‌ایم؟

برخی تصور می‌کنند که ارزش نهادن به جان انسان‌ها و تلاش برای حفاظت از آن‌ها، در تعارض با فرهنگ شهادت‌طلبی قرار دارد؛ درحالی‌که واقعیت کاملاً برعکس است. شهادت در اوج عقلانیت، تربیت، مجاهدت و بلوغ اتفاق می‌افتد. این‌گونه نیست که با حذف یا مصرف سریع سرمایه‌های انسانی، بتوان مسیر شهادت را هموار کرد.

واقع‌بینی اقتضا می‌کند که ما، پیش از آنکه سرمایه‌های انسانی‌مان را به‌عنوان “سربازان آماده شهادت” ببینیم، آن‌ها را همچون “میراث‌بران تمدن‌ساز” تربیت کنیم. بدون تربیت، بدون صیانت و بدون توسعه‌ی ظرفیت‌های انسانی، نه جبهه‌ای باقی می‌ماند، نه افقی برای پیروزی.

باید سرمایه‌دار باشیم

روزگار ما بیش از همیشه نیازمند درک عمیق از مفهوم سرمایه انسانی است. شهدای ما، اگرچه با رفتنشان مسیر را روشن کرده‌اند، اما ساختن انسان‌هایی در طراز آنان، نیازمند تلاش شبانه‌روزی، تربیت چند‌بعدی، و نگاهی راهبردی به نسل جوان است. سرمایه انسانی ساخته می‌شود، نه کشف؛ حفظ می‌شود، نه مصرف.

اکنون زمان آن است که از خود بپرسیم:

برای ساختن قله‌های انسانی آینده، چه نقشه‌ای در دست داریم؟

نقش نهادهای تربیتی (خانواده، مدرسه، مسجد، رسانه، حکومت در این مسیر چیست و چه برنامه و راهبردی برای آن دارند؟