نوآور در محتوا، استوار در تحول

تحول درعلوم طبیعی نیز امری مهم است. درزیست‌شناسی، تحول به فرآیند تکامل(Evolution) یا تغییرات ژنتیکی و مورفولوژیکی در گونه‌ها طی زمان اشاره دارد. همچنین، در اکولوژی، تحول می‌تواند به تغییر اکوسیستم‌ها در پاسخ به عوامل محیطی اشاره کند.
اما تحول در علوم اجتماعی و انسانی، ابعاد وسیع‌تر و ماناتری دارد. در جامعه‌شناسی و تاریخ، تحول به تغییرات ساختاری، فرهنگی یا اجتماعی در جوامع اشاره دارد. این تغییرات می‌توانند در پی پیشرفت فناوری، انقلاب‌ها، یا تغییرات ایدئولوژیک رخ دهند. در روان‌شناسی، تحول به رشد و تغییر در شخصیت، رفتار، یا شناخت فرد درطول عمر(مانند تحول شناختی درنظریه پیاژه) اشاره دارد.
 تحول در فلسفه و معنویت می‌تواند به دگرگونی در نگرش‌ها، جهان‌بینی، یا آگاهی انسان اشاره کند. در عرفان و معنویت، تحول اغلب به سیر معنوی و خودسازی فرد برای رسیدن به کمال معنوی تعبیر می‌شود. این معنا را می‌شود در اقتصاد و مدیریت هم پیگیری کرد. در اقتصاد، تحول به تغییر در ساختار اقتصادی (مانند گذار از کشاورزی به صنعت) یا نوآوری‌های اقتصادی (مانند انقلاب دیجیتال) اشاره دارد. در مدیریت هم به تغییرات اساسی در سازمان‌ها، مانند تحول دیجیتال یا تحول فرهنگی در شرکت‌ها می‌توان اشاره کرد، که معمولا با هدف بهبود عملکرد و انطباق با شرایط جدید انجام می‌شود.
حتی در زبان و ادبیات نیز می‌توان ردی از تحول را شناسایی کرد. در زبان‌شناسی، تحول به تغییر در ساختار زبان‌ها یا واژگان طی زمان اشاره دارد. در ادبیات نیز تحول شامل تغییر سبک‌ها، مضامین، یا روش‌های روایی در آثار ادبی است.
تحول، فرآیندی پویا و در حال حرکت است که به‌تدریج یا به‌صورت جهشی رخ می‌دهد. گاهی تحول به‌سوی پیشرفت یا بهبود (مانند تحول فناوری) و گاهی بدون جهت مشخص است.
تحول معمولا تحت تأثیر عوامل خارجی مانند محیط، فرهنگ، یا سیاست یا عوامل درونی مانند انگیزه‌های فردی قرار می‌گیرد.
   
بهبود زندگی فرد
در فرهنگ عامه، تحول به‌عنوان یک مفهوم مثبت و نمادین به کار می‌رود، مانند «تحول شخصی» که به بهبود زندگی فرد اشاره دارد. در رسانه‌ها، برنامه‌ها یا سریال‌هایی با مضمون تحول (مثلا تحول یک قهرمان در داستان‌ها) محبوبیت دارند. در ایران، بحث تحول در حوزه‌های مختلف مانند تحول آموزش‌وپرورش یا تحول دیجیتال نیز در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است.
   
تحول فرهنگی چیست
تحول فرهنگی به فرآیند تغییرات عمیق و گسترده در الگوهای فرهنگی یک جامعه، ازجمله ارزش‌ها، باورها، هنجارها، سنت‌ها، هنر، زبان، و شیوه‌های زندگی قابل بحث است؛ همان چیزی که در رسانه‌ملی نیز به آن توجه ویژه می‌شود. این تغییرات می‌توانند به‌صورت تدریجی یا ناگهانی رخ دهند و معمولا نتیجه تعامل با عوامل داخلی یا خارجی باشند. 
تحول فرهنگی فرآیندی است که در آن عناصر فرهنگی یک جامعه تغییر کرده یا بازتعریف می‌شوند. این تحول می‌تواند شامل پذیرش ارزش‌های جدید، کنارگذاشتن سنت‌های قدیمی، یا ترکیب عناصر فرهنگی مختلف باشد. برخلاف تغییرات سطحی، تحول فرهنگی معمولا به تغییر در هویت جمعی و چارچوب‌های فکری جامعه منجر می‌شود.
   
عوامل مؤثر بر تحول فرهنگی
گسترش اینترنت، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی باعث نفوذ فرهنگ‌های جهانی به جوامع محلی شده است. برای مثال، استفاده از برخی پلتفرم‌ها، سبک زندگی و ارزش‌های جوانان را در بسیاری از کشورها تغییر داده است.
همچنین مهاجرت افراد به کشورهای دیگر یا تماس با فرهنگ‌های خارجی (مانند تجارت یا گردشگری) می‌تواند به تبادل فرهنگی و تغییر سنت‌ها منجر شود. 
از دیگر عوامل مؤثر بر تحول فرهنگی، آموزش و آگاهی است. گسترش سواد و آموزش، دیدگاه‌ها را نسبت به مسائل مانند برابری جنسیتی یا حقوق‌بشر تغییر می‌دهد. مثلا افزایش تحصیلات زنان در ایران و تأثیر آن بر نقش‌آفرینی اجتماعی آنها.
   
انواع تحول فرهنگی
در تحول تدریجی، تغییرات به‌صورت آهسته و درطول نسل‌ها رخ می‌دهند، اما در تحول ناگهانی، تغییرات سریع ناشی از رویدادهای بزرگ، مانند انقلاب‌ها یا ورود فناوری‌های جدید قابل انتظار است.برخی تحول‌ها مثبت است و به بهبود شرایط زندگی کمک می‌کند و گاهی ‌نیز ممکن است برداشت‌ها و نتایج مثبتی نداشته باشد.
   
ویژگی‌های تحول فرهنگی
پویایی ازجمله مهم‌ترین ویژگی‌های تحول فرهنگی است، چون فرهنگ همیشه در حال تغییر است و ثابت نمی‌ماند. همچنین تحول فرهنگی اغلب نتیجه تعامل بین فرهنگ‌ها یا لایه‌های مختلف یک جامعه است. این تحول چندوجهی هنر، دین، خانواده، و اقتصاد را در بر می‌گیرد. البته گاهی نتایج تحولات فرهنگی قابل پیش‌بینی نیستند و می‌توانند غیرمنتظره باشند.
   
اهمیت تحول فرهنگی
تحول فرهنگی به جامعه کمک می‌کند تا با شرایط جدید مثل فناوری یا تغییرات اقلیمی، سازگار شود. همچنین تغییر ارزش‌های نامناسب به ارزش‌ها و هنجارهای مورد قبول، می‌تواندبه بهبود شرایط زندگی منجرشود.هویت‌سازی دیگر دلیل اهمیت تحول فرهنگی است. تحول می‌تواند هویت جدیدی برای جامعه ایجاد کند، اما درعین‌حال خطر ازدست‌دادن ریشه‌های فرهنگی را نیز به همراه دارد و لازم است از این منظر مورد مراقبت قرار گیرد.
   
تحول در دوران ریاست دکتر جبلی در رسانه‌ ملی
تحول در دوران ریاست دکتر پیمان جبلی در سازمان صداوسیما، که از ۷ مهر ۱۴۰۰ با حکم رهبر معظم انقلاب آغاز شد، با هدف بازتعریف نقش این سازمان به‌عنوان بزرگ‌ترین نهاد فرهنگی کشور و بازگرداندن مرجعیت رسانه‌ای به صداوسیما پایه‌ریزی گردید. دکتر جبلی، با پیشینه‌ فعالیت در حوزه‌های سیاسی و برون‌مرزی صداوسیما، ازجمله مدیریت شبکه‌هایی مانند پرس تی‌وی و العالم، و همچنین تجربه‌هایی چون معاونت رسانه‌ای شورای عالی امنیت ملی و سرپرست سفارت ایران در تونس، رویکردی تحول‌گرایانه را در پیش گرفت. 
   
زمینه‌ها و اهداف تحول
جبلی در اولین اظهارنظر خود پس از انتصاب اعلام کرد که صداوسیما باید «رسانه کسانی باشد که صدای‌شان به جایی نمی‌رسد» و نقش مردمی خود را بازتعریف کند. این رویکرد در راستای بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی تعریف شد، جایی که او شعار «تحقق تمدن نوین اسلامی» را سرلوحه کار قرار داد.این شعار به معنای تولیدمحتوا برای مخاطب ایرانی و همزمان گسترش مخاطبان بین‌المللی بود. او همچنین بر تقویت هویت ملی و انقلابی، ترویج سبک زندگی اسلامی ــ ایرانی، و هدایت فرهنگی تأکید داشت؛ اهدافی که در حکم انتصابش از سوی رهبر انقلاب نیز بر آنها تأکید شده بود.
   
اقدامات اولیه برای تحول
بازنگری در ساختار و مدیریت یکی از مهم‌ترین اقدامات دکتر جبلی در آغاز مسیر تحولی رسانه‌ملی بود. جبلی با تغییر مدیران کلیدی، ازجمله در معاونت سیاسی، تلاش کرد رویکردهای جدیدی را در سازمان نهادینه کند. برای مثال، انتصاب مدیران جوان و خلاق در حوزه خبر، به‌ویژه در معاونت سیاسی، با هدف بازگرداندن مرجعیت خبری به صداوسیما انجام شد. این اقدام مورد توجه برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی قرارگرفت که آن را نویدبخش تحولی در بخش خبر می‌دانستند. او بر جذب نخبگان جوان در حوزه‌های مختلف رسانه‌ای تأکید و اعلام کرد که ظرفیت‌های ملی، به‌ویژه نخبگان، در برنامه تحولی نقش محوری خواهند داشت.
تقویت شبکه‌های برون‌مرزی گام بعدی او بود. با توجه به سابقه جبلی در معاونت برون‌مرزی، یکی از سرفصل‌های اصلی تحول، تقویت شبکه‌های برون‌مرزی مانند پرس تی‌وی، العالم و هیسپان تی‌وی بود. او تأکید داشت که نگاه بین‌المللی صداوسیما نباید صرفا نمایشی باشد، بلکه باید ظرفیت‌های جهانی ایران را به نمایش بگذارد. دکتر جبلی درباره تغییر در رویکرد برنامه‌سازی نیز دیدگاه‌های تحولی داشت. او تلاش کرد صداوسیما را به‌عنوان یک کنشگر اجتماعی و گفتمان‌ساز معرفی کند. او اعلام کرد که برنامه‌ها باید هم‌افزا باشند و به نیازهای واقعی مردم پاسخ دهند. در حوزه خبر و در ابتدا برنامه‌هایی مانند ۲۰:۳۰ به مطالبات مردمی و تجمعات توجه بیشتری نشان دادند و تاثیرات مثبت آن برای کل جامعه محسوس بود. دکتر جبلی در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳، بر برگزاری مناظره‌هایی «موثرتر و به‌دور از آسیب‌های دوره‌های قبل» تأکید کرد. او اعلام کرد که اگر در برنامه‌های تبلیغاتی نامزدها توهین یا هتک‌حرمت رخ دهد، طبق قانون، کمیسیون بررسی تبلیغات تصمیم‌گیری خواهد کرد. همچنین، پس از مراسم تشییع رئیس‌جمهور فقید، بر افزایش میزان مشارکت مردم مبتنی بر ظرفیت‌های رسانه‌ای تاکید کرد. اما ساختار دیرپای صداوسیما ازجمله چالش‌های پیش‌روی او بود و برخی صاحب‌نظران اعتقاد داشتندصداوسیما به‌دلیل ساختار پرسابقه خود، توانایی پذیرش تحولات پایدار را ندارد و تغییرات اولیه، مانند توجه به مطالبات مردمی، به‌مرور کمرنگ می‌شود، اما گذر زمان نشان داد که این‌گونه نبود و نشد.
دکتر جبلی آبان ۱۴۰۱ از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم شد و آذر همان سال، در فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار گرفت. این تحریم‌ها فشارهای بین‌المللی را بر او و رسانه‌ملی افزایش داد اما عزم ایشان و مجموعه همکارانش را برای پیمودن مصمم‌تر راه تحول، جزم‌تر کرد.
ناگفته پیداست تحول در دوران ریاست دکتر جبلی باهدف بازگرداندن مرجعیت رسانه‌ای، تقویت هویت ملی، و گسترش نفوذ بین‌المللی صداوسیما پایه‌ریزی شد. او با تغییر مدیران، تقویت شبکه‌های برون‌مرزی، و تمرکز بر گفتمان‌سازی، گام‌هایی در این مسیر برداشت. بااین‌حال، ساختار پرسابقه صداوسیما، فشارهای بین‌المللی، و انتظارات بالای جامعه باعث شد که رسیدن به دستاوردهای این تحولات با سختی‌های خاصی نیز همراه باشد. 
   
رسانه‌ملی و برنامه‌های تحول‌محور
رسانه ‌ملی ایران در دوران ریاست دکتر پیمان جبلی، اقدام به تولید برنامه‌های متنوعی کرده است. این تحول با تأکید بر هویت ملی، ترویج ارزش‌های اسلامیــ ایرانی، و پاسخگویی به نیازهای مخاطبان دنبال شده است.
   
رویکردها و استراتژی‌ها

مردمی‌سازی تولید: دکتر جبلی برتولید برنامه‌ها براساس درخواست‌های مردم واستفاده ازظرفیت‌های مردمی،مانند مؤسسات فرهنگی و هنری مردم‌نهاد، تأکید کرده است. این رویکرد بخشی از سند تحول رسانه‌ملی است که بیش از دو سال است در حال اجراست.

تمرکز بر اسناد بالادستی: برنامه‌ها با توجه به بیانیه گام دوم انقلاب و سند تحول صداوسیما طراحی شده‌اند، که بر پاسداشت فرهنگ و هنر ایرانی ــ اسلامی و اشاعه دستاوردهای ملی تأکید دارد.

تقویت زیرساخت‌های فنی: جهش کیفی زیرساخت‌ها، مانند HD شدن ۱۲ شبکه تلویزیونی در سال ۲۰۲۰، به‌عنوان بخشی از تحول در ارائه خدمات با فناوری برتر دنبال شد.

برنامه‌های تولیدی در راستای تحقق تحول

۱. برنامه‌های گفتمانی و معارفی

«فراز» و «جماران»: این برنامه‌ها به ترتیب به تبیین منظومه فکری مقام معظم رهبری و سیره عملی و فکری امام‌خمینی(ره) اختصاص دارند. شبکه یک سیما با تولید این برنامه‌ها، تلاش کرده تا هویت‌محوری و ارزش‌های دینی را در مرکز توجه قرار دهد. این برنامه‌ها را می‌توان از جلوه‌های بارز تحول در حوزه معارف دانست.

«به وقت قدس»: یک برنامه هفتگی در شبکه یک که از دوسال‌ونیم پیش روی آنتن رفته و به مسائل فلسطین و قدس می‌پردازد. این برنامه با رویکرد امتی تولید شده و نشان‌دهنده تلاش برای جریان‌سازی در مسائل منطقه‌ای است.

۲. برنامه‌های انتخاباتی و اجتماعی
در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳، رسانه‌ملی با تولید مناظره‌هایی که جبلی آنها را «موثرتر و به‌دور از آسیب‌های دوره‌های قبل» توصیف کرد، کوشید مشارکت مردمی را تقویت کند. 

۳. برنامه‌های مستند و تحقیقی
مستندهای تحقیقی در معاونت سیاسی، با تمرکز بر موانع و مشکلات تولید، ازجمله اقداماتی بودند که در راستای شعار سال‌های گذشته مانند «جهش تولید» ساخته شدند. این مستندها با گزارش‌هایی از نقاط مختلف کشور، به مشکلات تولید پرداخته و راه‌حل‌هایی از زبان ذی‌نفعان ارائه می‌دادند. رهبر انقلاب نیز به این مستندها اشاره کرده و خواستار اقدام اجرایی برای رفع مشکلات شده بود.

۴. برنامه‌های رادیویی گسترده
معاونت صدای رسانه‌ملی سال ۱۳۹۹، با تولید ۴۹۶۳ برنامه رادیویی در ۱۹۸عنوان و با حضور ۲۸۴۳کارشناس، به مدت ۱۹۶۶ساعت و ۲۳ دقیقه، به تحقق شعار «جهش تولید» کمک کرد. شبکه‌هایی مانند رادیوورزش با ۱۱۸برنامه در پنج عنوان و مدت ۲۵ساعت و ۳۳ دقیقه، نمونه‌ای از این تلاش‌ها بودند. این برنامه‌ها شامل موضوعاتی مانند بصیرت‌افزایی، حمایت از کالای ایرانی، و معرفی کارآفرینان بود.

۵. سریال‌ها و آثار نمایشی فاخر
تولید سریال‌هایی مانند «مهیارعیار»که موردتقدیردبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی قرارگرفته، باهدف هویت‌محوری و عدالت‌گستری انجام شده است. این آثار نمایشی تلاش دارند ارزش‌های ملی و دینی را با کیفیتی بالا به مخاطب ارائه دهند. برنامه‌های نمایشی دیگر نیز با بهره‌گیری از برترین هنرمندان و کارشناسان، در راستای تحقق اهداف سند تحول تولید شده‌اند.

۶. برنامه‌های استانی و محلی
معاونت امور استان‌ها با تولید حدود ۱۹هزار ساعت برنامه از اواسط فروردین۱۳۹۹،به تحقق شعارجهش تولید در سطح محلی کمک کرده است. این برنامه‌ها با تمرکز بر مسائل استانی و معرفی ظرفیت‌های بومی، به ایجاد گفتمان رسانه‌ای در حوزه تولید پرداخته‌اند.