تحول‌آفرینی رسانه ملی با هوش مصنوعی

یکی از این عوامل، بهره‌برداری از ظرفیت فناوری‌های نوین است. طبق برآورد‌های مشهود، هوش مصنوعی به عنوان تازه‌ترین فناوری پرشتاب در امر تولید محتوا و برنامه‌سازی، نقش بسزا و انکارناپذیری دارد. این فناوری می‌تواند به ایجاد افق‌های جدید در کیفیت برنامه‌سازی‌ها و افزایش جذابیت محتوایی کمک کند. استفاده از این ابزار در قالب‌های تولید محتوا، فنی، اجرایی و تعاملی برای تولیدات رادیویی و تلویزیونی نمونه‌ای از نوآوری است که می‌تواند منجر به جذب مخاطبان جوان و افزایش تعامل با آن‌ها در رسانه‌ملی شود.

ازجمله مزایای استفاده از این فناوری در بخش تولید محتوای برنامه‌های رادیویی و تلویزنی، تنوع محتوایی و ارتقای کیفیت برنامه‌هاست. هوش مصنوعی در بخش فنی و اجرایی نه‌تن‌ها به افزایش کیفیت محتوا کمک می‌کند بلکه می‌تواند به یک تجربه تعاملی و جذاب برای مخاطبان منجر شود. هرچند، در کنار فرصت‌های بی‌نظیری که هوش مصنوعی به رسانه‌ها ارائه می‌دهد، باید چالش‌های اخلاقی و اجتماعی هم به‌دقت مورد توجه قرار گیرد. نگرانی درباره حریم خصوصی و کیفیت محتوا، از جمله مسائلی است که می‌تواند بر اعتماد مخاطبان تأثیر بگذارد. 

از دیگر عوامل کلیدی در ایجاد یک رسانه نوآور، تحلیل داده‌ها و شناسایی الگو‌های مصرف مخاطبان است. استفاده از هوش مصنوعی در نظارت بر فعالیت‌های رسانه‌ای و تحلیل داده‌ها، می‌تواند به مدیران کمک کند تا برنامه و محتوای مناسب‌تری ارائه دهند. این رویکرد نه‌تن‌ها به بهبود کیفیت محتوا کمک می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه افزایش رضایت مخاطبان و تعامل بیشتر با آن‌ها را فراهم کند.

درنهایت برای رسیدن به رسانه‌ای خلاق و نوآور، آموزش و آگاهی عمومی درباره فناوری‌های نوین (هوش مصنوعی) و تأثیرات آن‌ها بر زندگی روزمره نیز ضروری است. این برنامه‌ها با معرفی و آموزش کاربرد‌های هوش مصنوعی می‌تواند به تقویت دانش عمومی و افزایش آگاهی درباره این فناوری کارساز باشد. این آگاهی می‌تواند به شکل‌گیری یک فرهنگ نوآورانه در جامعه منجر شود و کمافی‌السابق به رسانه‌ها کمک کند تا با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، محتوای باکیفیت و متنوع‌تری تولید کنند.

همان‌طور که در ابتدا گفته شد، شتاب تغییر چهره و نحوه تولید محتوا در رسانه‌ها به‌واسطه هوش مصنوعی انکارناپذیر است و ایران نیز به مثابه جهان از این امر متاثر است. از آنجا که چندی است در کشورمان این تحولات به‌ویژه در سازمان صداوسیما با جدیت دنبال می‌شود و مدیران این سازمان بر اهمیت و ضرورت استفاده از هوش مصنوعی در برنامه‌سازی تأکید دارند، در این گزارش سعی شده با بررسی تعدادی از تولیدات مختلف رادیویی و تلویزیونی و پیگیری رویکرد مدیران و ریاست سازمان صداوسیما در زمینه هوش مصنوعی، به میزان تاثیرات مثبت این فناوری پیشرو بر رسانه‌ها، برنامه‌های جدید و فرصت‌ها و چالش‌های مرتبط با آن بپردازیم.

تأکید بر استفاده از هوش مصنوعی در رسانه‌ملی

یکی از ارکان بالادستی در ورود تکنولوژی به رسانه‌ملی، اشراف مدیران ارشد بر اهمیت فناوری‌های جدید و بالاخص هوش مصنوعی است. دکتر جبلی، رئیس سازمان صداوسیما در نشست‌های مختلف رسانه‌ای بر لزوم استفاده از ظرفیت‌های هوش مصنوعی تأکید و بیان کرده است که این فناوری می‌تواند به ایجاد افق‌های جدید در تولید محتوا و افزایش کیفیت برنامه‌ها کمک کند. وی معتقد است که با توجه به تأکید رهبر معظم انقلاب بر اهمیت هوش مصنوعی، رسانه‌ملی باید به عنوان یک پیشرو در این حوزه عمل کند و صرفا مصرف‌کننده فناوری نباشد. این رویکرد نشان‌دهنده عزم جدی سازمان صداوسیما برای بهره‌برداری از این فناوری نوین در راستای ارتقای کیفیت و تنوع برنامه‌هاست.

دکتر جبلی همچنین اخیرا به ایجاد ستاد هوش مصنوعی در رسانه‌ملی اشاره کرده و فعالیت‌های این ستاد را به عنوان گامی مهم در راستای استفاده بهینه از این فناوری معرفی کرده است. وی در تبیین عملکرد ستاد هوش مصنوعی رسانه‌ملی نیز گفت: این ستاد به دنبال شناسایی و پیاده‌سازی راهکار‌های نوین در تولید محتوا و ارتقای سطح کیفی برنامه‌ها با استفاده از هوش مصنوعی است.

در ادامه چندی پیش محمدرضا موحدی‌صفت، دانشیار دانشگاه عالی دفاع ملی، در نشست علمی «گسترش هوش مصنوعی و بحران‌های سازمان‌های رسانه‌ای» درخصوص کاربرد‌های کلی هوش مصنوعی عنوان کرد: پیش‌بینی روندها، کمک در تولید محتوا، تجزیه و تحلیل داده‌های رسانه در محیط ابر توزیع شده، شخصی‌سازی محتوا، یادگیری ماشینی، بازنمایی دانش و… از جمله کاربرد‌های هوش مصنوعی در سازمان‌هاست که به صداوسیما هم کمک بسیاری خواهد کرد.

وی ضمن بیان این‌که ابرهوش در آینده اهمیت بیشتری هم پیدا خواهد کرد، در مورد کاربست‌های هوش مصنوعی و چالش‌های سازمان‌های رسانه‌ای عنوان کرد: چالش اول هوش مصنوعی تولید محتوای نامناسب مبتنی بر تحلیل داده‌های موجود است که می‌تواند باعث گمراهی مخاطب شود. همچنین ضعف یا فقدان روابط عاطفی انسانی به‌دلیل تحلیل‌های ماشینی، تحلیل سطحی به‌عنوان زمینه تولید محتوا به‌دلیل نداشتن درک عمیق و لایه‌ای، ضعف تحلیل محتویات علی‌الخصوص در حوزه‌های شناختی و حتی نقد اجتماعی و عدم توجه به شرایط پویا و متغیر محیط اجتماعی در تولید محتوا از دیگر چالش‌های سازمان‌های رسانه‌ای در جریان به‌کارگیری کاربست‌های هوش مصنوعی است.

این استاد دانشگاه با پیشنهاد حکمرانی پلتفرمی در هوشمندسازی سازمان صداوسیما، تأکید کرد: سکو‌های خبر تحلیل داده، یادگیری عمیق، سکوی پردازش زبان‌های طبیعی، توصیه‌گر، تبلیغات، تعامل با مخاطب و... در حکمرانی سکویی به صداوسیما کمک می‌کند و بدنه رسانه‌ملی را به سمت سازمانی هوشمند می‌برد؛ بنابراین هوشمندسازی سازمان صداوسیما دنبال کوچک‌سازی سازمان نیست بلکه توسعه دامنه اثرگذاری صداوسیما هدف است.

ورود هوش مصنوعی به برنامه‌سازی تلویزیون

همان‌طور که اشاره شد تا امروز رسانه‌ملی از هوش مصنوعی در برنامه‌سازی بهره برده است. یکی از نمونه‌های بارز استفاده از هوش مصنوعی در تلویزیون ایران، معرفی مجری هوش مصنوعی «شهریار» در برنامه «اسکرین شات» شبکه آذری سحر است. این برنامه بررسی تازه‌های نرم‌افزار، بازی‌های رایانه‌ای و پویانمایی‌های ایرانی را در ستور کار داشت و استفاده از مجری هوش مصنوعی نشان‌دهنده رویکرد نوآورانه سازمان صداوسیما در جذب مخاطبان جوان و افزایش تعامل با آنهاست.

تلوبیون نیز به عنوان بستر مجازی صداوسیما در استفاده از این فناوری تعلل نکرده است. مدیران تلوبیون در نمایشگاه «رصتا» از چند محصول هوش مصنوعی رونمایی کردند که شامل دستیار هوش مصنوعی برنامه تلویزیونی «طبیب» برای پاسخ به سوالات پزشکی مخاطبان و نخستین خبرگزاری هوش مصنوعی ایران می‌شود. باید دانست این محصولات نه‌تن‌ها به بهبود کیفیت محتوا کمک می‌کند، بلکه به افزایش سرعت و دقت در ارائه اطلاعات نیز منجر می‌شود.

برنامه‌های نوآورانه و تأثیرات مثبت آن‌ها

از جمله موارد استفاده از هوش مصنوعی به عنوان بخش تعاملی با مخاطبان رادیو و تلویزیون یا بازسازی و پیشنهادات کاربردی است. حمیدرضا افتخاری، مدیر رادیو صبا، برای نمونه از برنامه‌ای صحبت کرده است که در آن یک مجری انسانی و یک مجری هوش مصنوعی به صورت همزمان حضور دارند. در توضیح برنامه، گفته‌شده این برنامه فضایی گفت‌وگومحور دارد و مجری اصلی نظر هوش مصنوعی را درباره موضوعات مختلف روز می‌پرسد. این نوع برنامه‌ها نه‌تن‌ها به تنوع محتوایی کمک می‌کند، بلکه به افزایش کیفیت گفتگو‌ها و تعامل با مخاطبان نیز منجر می‌شود.

در نمونه‌ای دیگر، رادیونمایش با همکاری استودیو‌های «کوالیما» توانسته است صدای زنده‌یاد حمید منوچهری را با استفاده از تکنولوژی هوش مصنوعی بازسازی کند. این پروژه نه‌تن‌ها به حفظ یاد و خاطره این هنرمند کمک کرده، بلکه نشان‌دهنده توانایی‌های هوش مصنوعی در بازسازی و تولید محتوا نیز هست. این نوع نوآوری‌ها در رسانه‌ها به‌وضوح نشان‌دهنده رشد و پیشرفت در استفاده از فناوری‌های نوین است.

استفاده از تکنیک هوش مصنوعی در سریال «رحیل» دیگر مورد استفاده از این فناوری در تولیدات تلویزیونی است. رامین عباس‌زاده تهیه‌کننده این سریال در این‌باره عنوان کرد: سعی کردیم به دور از کم‌فروشی، سریالی تولید کنیم که از منظر تصویربرداری برای مخاطب روز، قابل قبول باشد. برای همین به غیر از استفاده از نما‌های رئال و نما‌های رایانه‌ای، در بخش‌هایی از کار از هوش مصنوعی استفاده کردیم. برای مثال بعد از فوت حسام محمودی، بازیگر مشابه این کاراکتر را با هوش مصنوعی پیدا کردیم یا در طراحی و اجرای تیتراژ اولیه که بازنمایی عاشوراست، از هوش مصنوعی استفاده شد.

چالش‌ها و فرصت‌های هوش مصنوعی در رسانه‌ها

باوجود مزایای فراوان هوش مصنوعی در رسانه‌ها، باید دقت داشت باتوجه به تازگی و سرعت تغییر و تحول این فناوری نوین، چالش‌هایی نیز وجود دارد که نیازمند توجه و مدیریت مناسب است. یکی از این چالش‌ها، نگرانی‌های اخلاقی و اجتماعی مرتبط با استفاده از هوش مصنوعی در تولید محتوا است. به عنوان مثال، تولید محتوای خودکار می‌تواند منجر به کاهش کیفیت محتوا و از بین رفتن ارزش‌های انسانی در رسانه‌ها شود. همچنین، نگرانی‌هایی درباره حریم خصوصی و امنیت داده‌ها نیز وجود دارد که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد. صداوسیما سعی کرده در این موارد در جهت حفظ حقوق افراد پیش برود و از هرگونه سوءاستفاده از این فناوری در جهت تضییع حقوق دیگران جلوگیری نماید. 

از سوی دیگر، هوش مصنوعی می‌تواند فرصت‌های نوآورانه‌ای را برای رسانه‌ها فراهم کند. این فناوری می‌تواند به تولید محتوا با کیفیت بالا، بهبود تجربه مخاطبان و افزایش تعامل با آن‌ها کمک کند. به عنوان مثال، استفاده از هوش مصنوعی در تولید برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی می‌تواند به افزایش تنوع و جذابیت محتوا منجر شود. مدیران رسانه‌ها باید با شناسایی این فرصت‌ها و به‌کارگیری استراتژی‌های مناسب، از پتانسیل‌های هوش مصنوعی بهره‌برداری کنند.

نظارت و مدیریت با هوش مصنوعی

باتوجه به توانمندی‌ها و قدرت هوش مصنوعی در ذخیره داده و تحلیل اطلاعات، یکی از کارکرد‌های دیگر این فناوری، می‌تواند نظارت و مدیریت اطلاعات باشد. مدیران ساترا نیز با اشاره به نقش هوش مصنوعی در نظارت بر فعالیت‌های رسانه‌ای به استفاده از این فناوری در بخش نظارت و مدیریت اطلاعات تأکید کرده‌اند. آن‌ها معتقدند که این فناوری می‌تواند به بهبود نظارت بر سکو‌های صوت و تصویر و شبکه نمایش خانگی کمک کند. رویکرد فوق به مدیران این امکان را می‌دهد که با استفاده از هوش مصنوعی، به تحلیل داده‌ها و شناسایی الگو‌های مصرف مخاطبان بپردازند و به این ترتیب برنامه‌ها و محتوا‌های مناسب‌تری ارائه دهند.

در این راستا، رئیس سازمان صداوسیما نیز مجددا به اهمیت همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه هوش مصنوعی اشاره کرده و بر لزوم ایجاد همکاری‌های مؤثر برای بهره‌برداری بهینه از این فناوری تأکید کرده است. این همکاری‌ها می‌تواند به تولید محتوا‌های باکیفیت و متنوع‌تر منجر شود و در نهایت به ارتقای سطح رسانه‌ها کمک کند.

رسانه‌ملی پیشرو در آموزش و آگاهی از هوش مصنوعی

لازم به ذکر است که در کنار این تحولات، شبکه آموزش سیما و انجمن ملی هوش مصنوعی ایران تفاهم‌نامه‌ای امضا کرده‌اند تا نهضت آموزش هوش مصنوعی را راه‌اندازی کنند. این اقدام به منظور افزایش آگاهی عمومی درباره هوش مصنوعی و تأثیرات آن بر زندگی روزمره است. دکتر محمدمهدی قاسمی، مدیر شبکه آموزش با تاکید بر لزوم تولید برنامه‌های نوین، تأکید کرده است شبکه آموزش سعی دارد با تولید برنامه‌های فناوری‌محور، عموم مردم را با مفاهیم و کاربرد‌های هوش مصنوعی آشنا کند.

«مدهوش» هوش مصنوعی بدون رتوش

از جمله برنامه‌هایی که بر پایه آموزش هوش مصنوعی در شبکه آموزش تولید شده، برنامه مدهوش است. این برنامه با معرفی تاریخچه و کاربرد‌های هوش مصنوعی، تلاش کرده به تقویت دانش عمومی درباره این فناوری کمک کند. مدهوش با رویکرد آموزشی و تحلیلی، به مخاطبان این امکان را می‌دهد که با دقت و آگاهی بیشتری به تغییرات ناشی از این فناوری جدید نگاه کنند و در تصمیم‌گیری‌های خود هوشمندانه‌تر عمل کنند.

ونکی، تهیه‌کننده این برنامه در زمینه استفاده از هوش مصنوعی در تولید مدهوش، به جام‌جم گفت: برنامه ما بیشتر محتوایی است تا فرمی. ما یک فرم ساده برای آن درنظر گرفته‌ایم که به شکل یک برنامه یوتیوبی است؛ زیرا این قالب برای جوانان بسیار جذاب است و استقبال زیادی از آن می‌شود. علی‌رغم فرم ساده، تدوین سنگین برنامه از مهم‌ترین بخش‌های تولید آن است. ما در طراحی لوگو و دکور برنامه هم از هوش مصنوعی استفاده کردیم تا یکی از کاربرد‌های آن را به‌وضوح به مخاطبان نشان دهیم. همه عناصر دکور با فکر و فلسفه دقیق انتخاب و جای‌گذاری شده است. هرچند تولید این برنامه ممکن است سنگین نباشد، اما از نظر محتوایی به آن اطمینان داریم؛ زیرا تا آنجا که امکان داشته و مغایرتی با شتاب تحولات هوش مصنوعی نداشته، سعی کردیم روی محتوای آن به‌خوبی کار کنیم و آخرین اطلاعات متناسب با زمان پخش را در اختیار مخاطب قرار دهیم. تمام دستورات در حین ضبط برنامه به هوش مصنوعی داده می‌شود و خروجی‌های از پیش ضبط‌شده نیست. مدهوش گام اول برنامه‌سازی در حوزه هوش مصنوعی در کشور است و طبعا باتوجه به نیاز جدی این حوزه، از نقد و پیشنهاد استقبال می‌کنیم.

تهیه‌کننده مدهوش در بیان آموزش فرصت و چالش‌های پیش روی هوش مصنوعی در برنامه‌اش ادامه داد: حریم خصوصی و امنیت اجتماعی از مواردی است که به‌طور دقیق در هر قسمت این برنامه بررسی شده است. ما حتی یک قسمت ویژه درباره امنیت داده‌ها برنامه‌ریزی کردیم و هر موضوعی به‌طور خاص مورد بحث قرار گرفت. همچنین برنامه‌ای ویژه درباره تأثیرات اجتماعی، مانند اخبار جعلی و روش‌های تشخیص آنها، داشتیم. به‌علاوه، در مورد تشخیص تصاویر تولیدشده با هوش مصنوعی نیز صحبت کردیم تا مخاطبان فریب نخورند یا با مشکلات اجتماعی مواجه نشوند. موضوع مهم دیگری که وجود دارد، این است که هوش مصنوعی به‌تدریج می‌تواند بر فرهنگ افراد تأثیر بگذارد. این موضوع بسیار خطرناک است. ما در این زمینه هشدار‌هایی نیز داده‌ایم. همچنین، نگرانی‌هایی درباره خلاقیت افراد وجود دارد، به‌ویژه در مورد سوءمصرف از آن توسط کودکان. این موضوع نیاز به مراقبت خاص دارد و ما در مواردی این نکات را متذکر شده‌ایم.

«هوشت با منه» در تعامل برخط با هوش مصنوعی

برنامه بعدی که می‌توان از آن نام برد، «هوشت با منه» کاری از رادیو صباست که سعی کرده با اجرایی تعاملی با هوش مصنوعی این فناوری را به مخاطبانش معرفی و در حد امکان آموزش دهد. امیر اکبری، تهیه‌کننده و مجری این برنامه در معرفی هوشت با منه و در گفتگو با جام‌جم عنوان کرد: برنامه ما اساسا فقط در مورد هوش مصنوعی نیست بلکه با استفاده از هوش مصنوعی ساخته شده است. درواقع، دو مجری داریم. یکی من و دیگری هوش مصنوعی. این برنامه شبیه یک گفت‌وگوی دوستانه واقعی است. به این شکل نیست که صحبت‌ها از پیش برنامه‌ریزی و تعیین شده باشد که چه موضوعاتی مطرح شود و چه چیز‌هایی گفته شود. من یک موضوع را مطرح می‌کنم و سپس درباره آن با هوش مصنوعی صحبت می‌کنم. البته از آنجا که شبکه صبا، یک شبکه طنز و سرگرمی است، سعی می‌کنم این گفتگو‌ها را به شکل طنزآمیز پیش ببرم.

اکبری درخصوص طراحی تعامل با هوش مصنوعی تشریح کرد: در برخی مواقع، عامدانه به این سمت رفتیم تا هوش مصنوعی را به چالش بکشیم یا او را در موقعیت‌هایی قرار دهیم که پاسخ‌های غیرمنتظره‌ای بدهد. درواقع، برخی سوالاتی که از او پرسیده شد، پاسخ‌هایی داشت که اصلا قابل پیش‌بینی نبود. انتظار داشتیم پاسخ‌های هوش مصنوعی به سمت پاسخ‌های صریح و خالی از احساس انسانی باشد، اما در مواردی هم این‌طور هم نبود. مثلا وقتی به او گفتم که اگر کسی بدون راهنما جلوی من بایستد، دوست دارم شیشه را بکشم پایین و بزنم پس کله‌اش، در پاسخی غیرمنتظره، او نظر من را تأیید و سپس اضافه کرد که البته بهتر است این کار را انجام ندهی.

تهیه‌کننده هوشت با منه در تبیین هدف این برنامه آموزش‌محور ادامه داد: هدف اولیه برنامه آشنایی مردم با هوش مصنوعی و شناخت توانایی‌های کاربردی آن بوده. سعی کردیم هوش مصنوعی را در فضایی طنز به چالش بکشیم و این به نوعی می‌تواند قدرت تعامل و توانایی‌های هوش مصنوعی را در گفتگو‌ها به مخاطبان نشان دهد.

هوش مصنوعی غیرپیش‌بینی‌پذیر

وی درخصوص چالش‌های برنامه‌سازی با هوش مصنوعی ادامه داد: در تهیه برنامه چالش خاصی نداشتیم. البته بسیاری از افراد تصور می‌کردند که ما می‌توانیم هوش مصنوعی را هدایت کنیم، اما در طول برنامه مشخص شد هوش مصنوعی، همیشه پاسخ‌هایی که ما انتظار داریم را نمی‌دهد. آینده برنامه‌سازی با هوش مصنوعی را ترسناک، اما شیرین می‌بینم. زیرا ممکن است برخی عوامل فنی حذف شوند و هوش مصنوعی جایگزین آن‌ها شود؛ اما باید در نظر داشت که هنر و خلاقیت انسانی قابل جایگزینی نیست.

اکبری استفاده از هوش مصنوعی در رادیو و تلویزیون را ابزاری برای تسریع تولیدات دانست و اضافه کرد: استفاده از هوش مصنوعی در تولیدات رادیویی و تلویزیونی بسیار تازه است و احساس می‌کنم که نیاز به بومی‌سازی هوش مصنوعی برای تولیدات رسانه‌ای داریم. بومی‌سازی باید متناسب با فرهنگ و ادبیات ما باشد، زیرا ادبیات فارسی بسیار غنی و مهم است و ممکن است استفاده صرف از این فناوری غیربومی بر ادبیات تاثیر منفی داشته باشد. به همین دلیل، لازم می‌دانم به دلیل استفاده مبنایی هوش مصنوعی با ادبیاتی غیرفارسی و فراگیر نبودن منابع فارسی این فناوری تابه‌حال، باید توسعه هوش مصنوعی به گونه‌ای طراحی شود که با فرهنگ و زبان فارسی سازگار باشد.

«هوش مصنوعی» بدون انتها

ازجمله برنامه‌های دیگر درخصوص هوش مصنوعی، برنامه‌ای با همین نام و به تهیه‌کنندگی و کارگردانی سعید بشیری و سروش نائینی است. برنامه «هوش مصنوعی» که پخش آن چندی است در شبکه آموزش آغاز شده، به بررسی وجوه مختلف مقوله هوش مصنوعی در زندگی امروز می‌پردازد.

سروش نائینی درخصوص تولید برنامه‌هایی با موضوعیت هوش مصنوعی گفت: اگر با محوریت هوش مصنوعی ده‌ها برنامه ساخته شود، باز هم گنجایش تولید برنامه تازه وجود دارد. چون هر روز و هر لحظه این بستر پیشرفت می‌کند. با این حال، برنامه هوش مصنوعی که در هر قسمت حدود ۴۰ دقیقه است، تلاش کرده بخشی از این آگاهی باشد. در عین حال، قسمتی از اتفاقات هوش مصنوعی را برای مخاطب پوشش می‌دهیم. ما به صورت تخصصی در حوزه هوش مصنوعی محتوا تولید می‌کنیم و در کنارش، به اخبار این حوزه هم می‌پردازیم. بحث خبر و آموزش هم بخشی از آیتم‌های برنامه است و تلاش کردیم همه این موارد به شکل پیوسته در برنامه مطرح شود. باز هم تاکید می‌کنم که وجود یک برنامه کافی نیست و بحث هوش مصنوعی جای کار بسیاری دارد. چراکه جامعه باید نسبت به این مسأله آگاهی پیدا کند. ما تلاش کردیم حتی در حوزه اخلاق در هوش مصنوعی هم با حضور کارشناسان موافق و مخالف، به این مسأله بپردازیم چراکه گاهی کارشناسان در پشت صحنه هم نسبت به این مسأله چالش دارند. بحث قانونگذاری در هوش مصنوعی هم جزو موضوعاتی است که در برنامه مطرح می‌کنیم. شاید بتوان در وجه تمایز برنامه هوش مصنوعی با دیگر برنامه‌ها گفت که برنامه‌های دیگر یک ابتدا و انتهایی دارد، اما در این برنامه به صورت تخصصی و طبق یک سیر، به این موضوع می‌پردازیم. به نظرم مسأله هوش مصنوعی ابتدا دارد، اما انتها ندارد. 

تهیه‌کننده هوش مصنوعی درخصوص پرداختن به مسأله سینما در این برنامه ادامه داد: آقای عاقلی‌زاده کارشناس دو قسمت از برنامه ماست. در عین حال آقای بشیری تهیه‌کننده سینماست. خودم هم دانش‌آموخته رشته سینما هستم و اولین فیلم کوتاه هایپررئال ایران با هوش مصنوعی را تولید کرده‌ام. تیم ما به نوعی نگاه آرتیستیک به سینما و هوش مصنوعی دارد و تلاش شده نگاه هنرمندانه خودمان را داشته باشیم؛ آن هم با این موضوع که هم لطیف و هم خشن است. به همین خاطر قطعا بخش سینما برای همه‌مان جذاب است. ما در هر قسمت، دو آیتم ثابت داریم؛ یکی آیتم تاریخچه است که از قبل پیدایش هوش مصنوعی شروع کردیم. آیتم دیگر، واژه‌شناسی است که مخاطب را با واژه‌های تخصصی هوش مصنوعی آشنا می‌کند. نکته جالب این است که مجریان هر دو بخش، با هوش مصنوعی ساخته‌شده و کاملا هایپررئال هستند. اگر مخاطب ببیند، به‌سختی می‌تواند تشخیص دهد که این مجریان واقعی هستند یا خیر؛ جز برخی اشتباهات در تلفظ زبان فارسی که به دلیل پیشرفت نکردن هوش مصنوعی در این زبان است، بحث را با همین مجریان دنبال می‌کند. 

تغییر چهره سانه‌ها

توجه به این نکته که هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار نوین، در حال تغییر چهره رسانه‌ها در جهان و ایران است، باعث خواهد شد تا بتوانیم از این فناوری جدید به شکل درست و با در نظر گرفتن فرصت‌ها و چالش‌های پیرامونی‌اش استفاده کنیم. با سیر موارد استفاده از هوش مصنوعی در برنامه‌های مختلف، از تولید برنامه‌های خودکار رادیویی تا ورود مجریان هوش مصنوعی به تلویزیون، تا به اینجا هوش مصنوعی توانسته فرصتی برای بهبود کیفیت محتوا و افزایش تعامل با مخاطبان ایجاد کند. مدیران سازمان صداوسیما نیز با تأکید بر لزوم استفاده از این فناوری، نشان داده‌اند که به دنبال ایجاد تحولات مثبت و رو به رشد در زمینه برنامه‌سازی هستند.

باتوجه به سخنان رئیس سازمان صداوسیما و دیگر مدیران، به نظر می‌رسد که آینده رسانه‌ها با هوش مصنوعی می‌تواند روشن باشد، به شرطی که از ظرفیت‌های آن به درستی بهره‌برداری شود و در عین حال، به مسائل اخلاقی و اجتماعی مرتبط با آن توجه شود. تحول رسانه‌ها با هوش مصنوعی نه‌تن‌ها به بهبود کیفیت محتوا و افزایش رضایت مخاطبان کمک می‌کند بلکه می‌تواند به ایجاد فرهنگ و آگاهی عمومی درباره این فناوری نوین نیز منجر شود. باتوجه به روند‌های جاری، باید دقت داشت که هوش مصنوعی به‌زودی به یکی از ارکان اصلی رسانه‌های ایران تبدیل خواهد شد و نقش مهمی در شکل‌دهی به آینده رسانه‌ها ایفا خواهد کرد.

مدیر مرکز طرح، برنامه و بودجه صداوسیما در گفتگو با «جام‌جم» مطرح کرد:
دورنمای هوش مصنوعی و رسانه‌ملی

زینب علیپور‌طهرانی - گروه رسانه

هوش مصنوعی در صنعت رسانه و روند تولید محتوا تحولات بزرگی را در سال‌های اخیر ایجاد کرده است. از این رو مدتی است ستاد هوش مصنوعی در صداوسیما راه‌اندازی شده که شاهید مظفری، مدیر مرکز طرح، برنامه و بودجه صداوسیما و مسئول ستاد هوش مصنوعی رسانه‌ملی در گفتگو با جام‌جم درباره فعالیت‌های این بخش توضیح می‌دهد: سازمان صداوسیما ذیل مرکز طرح و برنامه و بودجه سازمان تشکیل شده و درواقع مسئولیتش این است که در سطح سازمان بهره‌برداری از کاربرد‌های هوش مصنوعی را راهبری کند. این‌که در حال حاضر در چه بخشی از سازمان چه پروژه‌هایی انجام می‌شود و روند به‌کارگیری هوش مصنوعی در سطح سازمان چگونه باید باشد.

وی همچنین می‌افزاید: تابه‌حال اقداماتی را که در سازمان انجام می‌شد، جایی به صورت متمرکز رصد و راهبری نمی‌کرد. با تدبیری که ریاست سازمان، دکتر جبلی اندیشیدند، روند بهره‌مندی از هوش مصنوعی راهبری‌اش برعهده مرکز طرح و برنامه و بودجه گذاشته شد که با استفاده از حوزه‌ها و بخش‌هایی که برعهده‌اش است، بتواند این موضوع را به صورت ویژه راهبری کند. ما در ساختار جدید یک اداره‌کل خاص داریم که طراحی راهبردی می‌کند. این اداره‌کل مبتنی بر سند تحول و بقیه اسناد بالادستی که وجود دارد، کارش این است که ارکان جهت‌سازی که برای حوزه‌های مختلف سازمان باید طراحی شود را بررسی کند؛ اعم از چشم‌انداز، ماموریت، اهداف راهبردی و ارزش‌های سازمانی و بعد مبتنی بر آنها، عملیات رسانه‌ای را طراحی راهبردی کند. اینجا نگاه به هوش مصنوعی خیلی ویژه است. یعنی ما هوش مصنوعی را در مرکز طرح و برنامه و بودجه که می‌خواستیم چشم‌اندازی برای افق ۱۴۰۵ تعریف کنیم، این‌گونه تعریف کردیم که مرکز طرح و برنامه و بودجه می‌خواهد به یک مرکز راهبردی هوشمند برسد که بتواند حوزه‌های مختلف را مدیریت بهینه کند. اعم از این‌که سند تحول در حوزه‌های مختلف چگونه باید اجرایی شود. ما اعتقاد داریم که با فناوری‌های سنتی و ابزار‌های موجود این کار شدنی نیست. در این کار باید از ظرفیت هوش مصنوعی استفاده کنیم.

مظفری در ادامه عنوان می‌کند: امروز برای اجرای سند تحول، باید یک پیشران بسیار جدی داشته باشیم که همان هوش مصنوعی است. مرکز طرح و برنامه و بودجه به عنوان هسته فکری سازمان و به عنوان مغز طراحی و تحلیل و راهبری برنامه‌های سازمان و تخصیص منابع باید از این ابزار استفاده کند تا بتواند تحول را در سطح سازمان عملیاتی و راهبری کند. ما در فرآیند کلی بعد از طراحی راهبرد کلی که باید در حوزه هوش مصنوعی، هوشمندسازی به عنوان یک راهبرد جدی باید در نظر گرفته شود و این مسأله هوشمندسازی بعد وارد مرحله اجرا و عملیاتی شود. ما برای اجرایی شدن، مجموعه‌ای از نشست‌های تخصصی را پیش بینی کردیم که اولین نشست تخصصی تالار هوش مصنوعی در نمایشگاه رصتا بود که در شهریور برگزار شد. 

مرکز طرح و برنامه و بودجه به مناسبت روز برنامه‌ریزی یک نشست تخصصی داشت که نقش هوش مصنوعی را در برنامه‌ریزی و مدیریت راهبردی سازمان‌های رسانه‌ای را بررسی کردیم که در دوم آبان برگزار شد. نشست سوم را با همکاری مرکز تحقیقات سازمان انجام دادیم که عنوانش «گسترش هوش مصنوعی و بحران‌های رسانه‌ای» بود. 

از آنجایی که نشست‌های بسیاری برای این امر پیش‌بینی شده است، وی در این باره ادامه می‌دهد: بحث کاربرد هوش مصنوعی در رسانه‌های صداپایه را با مشارکت معاونت صدا ۲۶ آذر برگزار خواهیم کرد. کاربرد‌های هوش مصنوعی در حوزه تولید و پخش تلویزیونی را در ۲۴ دی با مشارکت معاونت سیما برگزار می‌کنیم. نقش و کاربرد‌های هوش مصنوعی در فضای مجازی و رسانه‌های نوین را داریم که ۲۹ بهمن توسط معاونت فضای مجازی برگزار خواهد شد. ۲۰ اسفند هم کاربرد هوش مصنوعی در حوزه خبر را داریم که با مشارکت معاونت سیاسی است. ۲۵ فرورودین سال آینده هم نقش و جایگاه و کاربرد‌های هوش مصنوعی را در حوزه فنی و زیرساخت و شبکه در صنعت رسانه برگزار می‌کنیم که معاونت توسعه و فناوری رسانه متولی برگزاری‌اش است. همچنین در ۲۸ اردیبهشت سال آینده که روز بین‌المللی ارتباطات هم هست، نخستین همایش ملی هوش مصنوعی، فرهنگ و رسانه را خواهیم داشت که این نشست‌هایی که از شهریور آغاز کرده‌ایم، مقدمه‌ای برای این نشست ملی است. این همایش با همکاری دانشگاه صداوسیما، پژوهشکده سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری رسانه، توسط ستاد هوش مصنوعی برگزار می‌شود که هدف از این همایش ملی شناسایی ظرفیت‌ها و فرصت‌های هوش مصنوعی در رسانه و طراحی افق آتی زیست‌بوم فرهنگی باتوجه به روند‌هایی که در زمینه هوش مصنوعی و به‌خصوص در حوزه فرهنگ و رسانه وجود دارد، است. ما برای این همایش ۳۰ آبان فراخوان خواهیم داد و ۲۰ دی چیکده مقالات را دریافت خواهیم کرد. اصل مقالات را هم باید تا ۲۰ اسفند برای ما ارسال کنند. این نشست کاملا علمی - تخصصی خواهد بود.

مظفری درباره محور‌های این نشست و افقی که در این زمینه در رسانه پیش‌بینی می‌کند هم می‌گوید: بحث امکان‌سنجی در حوزه رسانه و این‌که ببینیم چه ظرفیت‌هایی و کاربرد‌هایی و اولویت‌هایی وجود دارد و چه کار‌هایی می‌توان انجام داد را در قالب یک نقشه راه تعریف می‌کنیم تا هوش مصنوعی در رسانه و به‌خصوص رسانه‌ملی، بتواند به صورت بهینه و اثربخش استفاده کند. این‌ها محور‌های همین همایش هوش مصنوعی در رسانه‌های مکتوب، فضای مجازی و صداپایه جزو محور‌های کلیدی و دغدغه ماست که در هرکدام از انواع مدیوم‌ها چه استفاده‌ای کنیم. بحث آینده‌پژوهی هوش مصنوعی و فرهنگ را داریم که بحث خیلی جدی است و به‌سرعت در این زمینه پیش می‌رویم. هوش مصنوعی و جنگ ترکیبی با محوریت رسانه از بحث‌های مورد توجه ماست که در حال حاضر از آن در جنگ ترکیبی که استفاده می‌شود. حکمرانی فرهنگ و رسانه در شرایط ملی و فراملی. یعنی اگر بخواهد حکمرانی رسانه‌ای اتفاق بیفتد، هوش مصنوعی یک اهرم خیلی جدی است که می‌تواند این حکمرانی را محقق کند. اگر امروز رسانه سیاستگذار و حکمران از هوش مصنوعی استفاده نکند، نمی‌تواند حکمرانی کند. چون به قدری حجم اطلاعات بالا رفته و تعداد تولیدکنندگان اطلاعات زیاد شده و رسانه‌ها متعدد شده‌اند که اگر بخواهید در حوزه رسانه مرجعیت داشته باشید، قطعا باید از ابزار هوش مصنوعی استفاده کنید. 

وی می‌افزاید: بحث هوش مصنوعی در حوزه فرهنگ و علوم اسلامی، بحث بسیار مهمی است که در محور‌های همایش به آن‌ها خواهیم پرداخت. نقش علوم شناختی هم در این زمینه حائز اهمیت است. چون ما مثلثی داریم که بحث کوانتوم، علوم شناختی و هوش مصنوعی است که به نظر من مثلث برمودای جهش در حوزه رسانه و ارتباطات است. در رسانه‌های امروز روند کار به صورتی است که مبتنی بر علایق و ویژگی‌های شخصی‌تان، رسانه‌ها با استفاده از هوش مصنوعی به شما محتوای خاصی می‌دهند که کاملا سفارشی‌شده برای هر فرد است. بحث هوش مصنوعی و محتوای حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای که در دنیا اتفاق می‌افتد، خیلی بحث مهمی در دنیاست. یعنی انواع محصولات فرهنگی و رسانه‌ای توسط هوش مصنوعی تولید می‌شود که البته چالش‌هایی به‌وجود می‌آورد.

مظفری همچنین درباره سایر محور‌های این همایش ملی توضیح می‌دهد: برنامه‌ریزی و راهبری محتوا و سیاست‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی از محور‌های دیگر این همایش ملی است. هوش مصنوعی و اقتصاد رسانه را داریم که هوش مصنوعی در اقتصاد رسانه بسیار تاثیرگذار خواهد بود. یعنی در تولیدات فاخر این اتفاق برای‌مان می‌افتد که با استفاده از هزینه‌های خیلی پایین‌تر از گذشته و در عین حال با کیفیت بسیار بالاتری از گذشته، بتوانیم تولید فاخر داشته باشیم. در ژانر‌ها و قالب‌های مختلف این اتفاق در حال وقوع است.

بحث هوش مصنوعی و تحول فناوری‌های رسانه‌ای که خیلی گسترده است را داریم. مثلا شما می‌توانید با استفاده از هوش مصنوعی تصاویر اولیه یک شخصیت را بگیرید و بعد به صورت الگو در می‌آید و هوش مصنوعی خودش از آن کاراکتر با اشکال مختلف تکثیر می‌کند. مثلا این‌که اگر لازم باشد تعداد زیادی بازیگر در سریال داشته باشیم، هوش مصنوعی این کار را انجام می‌دهد. همین طور لوکیشن‌هایی که تولیدشان هزینه‌های بالا و دکور‌های عظیم و سنگینی داشت و این‌که در روند فیلمبرداری ما داخلی یا خارجی بگیریم، یا این‌که آب و هوا مناسب باشد و در روند فیلمبرداری اشکالی ایجاد شده باشد را به کمک هوش مصنوعی انجام می‌دهیم. همین‌طور با استفاده از این هوش مصنوعی و استودیو‌های هوشمند، سرعت تولید بالاتر می‌رود. 

در بحث سیاست‌گذاری در رسانه و بحث تحلیل رسانه‌ای به‌خصوص در شرایط بحران هم استفاده‌هایی می‌توان از هوش مصنوعی برد که وی در این‌باره عنوان می‌کند: رسانه دائم با حوادث و رویداد‌ها و رخداد‌های بسیاری مواجه است. هوش مصنوعی با قابلیت‌های تصمیم‌گیری که دارد به مدیران رسانه‌ها کمک می‌کند تا بتوانیم سناریو‌های بهینه‌تری را طراحی کنیم. 

وی درباره بحث تنظیم‌گری و نظارت و کنترل در هوش مصنوعی هم می‌گوید: این بحث بسیار کارآمد است. یعنی در این حوزه خیلی از ارزیابی‌هایی که می‌کنیم، هوش مصنوعی می‌تواند ورود کند. در بحث تعالی فرهنگی هوش مصنوعی که اگر درست طراحی و مهندسی شده باشد، می‌تواند باعث تعالی فرهنگی شود. ما با استفاده از هوش مصنوعی می‌توانیم خیلی بهتر رسانه پاک را محقق کنیم و رسانه پاک به مخاطب ارائه دهیم. ضمن این‌که هوش مصنوعی می‌تواند شبکه‌های اجتماعی مختلف را رصد کند و محتوای‌شان را بگیرد و براساس الگو‌ها تحلیل کند و در جنگ روایت‌ها خیلی به ما کمک می‌کند.

مظفری در پایان درباره این‌که چه آینده‌ای برای هوش مصنوعی متصور است هم بیان می‌کند: ما اولین سند تنظیم‌گری هوش مصنوعی در کشور را نوشتیم. یعنی ساترا اولین جایی بود که این کار را انجام داد. از سال ۱۳۹۷ این سیر وجود داشته و پروژه‌های رسمی در سازمان کلید خورده است. ما آن‌ها را شناسایی کرده‌ایم و می‌دانیم تا پایان ۱۴۰۵ چه پروژه‌هایی داریم.