شُل بومی یا شُل بونی

انسان در طول تاریخ در مکان های مختلفی مانند غارها، اشکفت ها، چادر، کپر، پاشُلی شیب دار، اتاق مسقف مسطح با شیب ملایم زندگی کرده است و برای در امان ماندن از حملات حیوانات وحشی، سرما و گرما، نفوذ آب باران و برف نسبت به ترمیم و تعمیر سقف آنها قبل از شروع فصل سرما و بارش باران و برف اقدام می کرده است.

یکی از روش هایی که انسان ها برای ترمیم اتاق ها با سقف مسطح انجام می داده اند، پهن کردن شُل و کاه گِل بر روی سقف خانه های شان بوده که باعث می شده باران پاییز تا بهار در آن نفوذ نکند و فصول سرما و بارانی را با خیال راحت بگذرانند و این هر دو الی سه سال، یکبار انجام می شده است.

روش کار به این صورت بوده است که ابتدا صاحبخانه خاک لازمه را بوسیله الاغ یا گاو از زمینهای پیرامونی روستا و شهر که خاک مناسبی داشتند به کنار اتاق مورد نظر می آورد و وقتی این کار تمام می شد با بنّاهای محلی که تجربه کافی در این زمینه داشتند صحبت می کرد و روز قرار را تعیین می کردند.

بعداز مشخص شدن روز کار، صاحبخانه دو روز قبل از شروع کار، خاک مورد نظر را با آب کاملاً خیس و کاه و یا علوفه خشک شده به آن اضافه می نمود و سپس با   پا به درون آن می رفت و خاک خیس شده با کاه علوفه خشک شده را کامل مخلوط می نمود بطوری که نرم شده و قابلیت پهن شدن را پیدا می کرد.

در روز کار که به آن شُل بونی یا شُل بومی می گویند در گذشته بصورت گروهی، جوانان روستا هر کدام یک قسمت از کار را برعهده می گرفتند، چند نفر شل و کاه یا علوفه خشک را مخلوط می کردند چند نفر بوسیله دول و بند و یا بکرک با دست شُل نرم شده را به پشت بام می رساندند و چند نفر هم با کمک بنّا شُل را پهن می کردند و بنا هم با ماله چوبی آن را بصورت شیب دار مسطح می نمود و این کار گروهی را در گویش محلی و روستایی به آن «گارِّی» می گفتند.

این کار شل بونی هر روز برای یک خانواده انجام می شد و کمک کنندگان بصورت همیاری و بدون هیچ گونه دستمزدی انجام می دادند و صاحب کار هم با صبحانه گرم مانند نان محلی، کره محلی، دوغ تخم مرغ محلی و ناهار هم با مرغ های شکم پر محلی و حلوا از آنها پذیرایی مفصلی بعمل می آورد.

شُل به معنی خاک خیس شده نرم و بومی یا بونی همان پشت بام ساختمان هست.

امروزه قیربونی، ایزوگام و ایرانیت پلیتی جای شُل و کاه را گرفته و دیگر خبری از این نوع پوشاندن پشت بام ساختمان ها نیست و می توان فقط خاطرات و اتفاقات مربوط به آن را در گفتگوهای شب نشینی و مجالس افراد مسن و سالخورده جستجو نمود.