قاچاقچی تا خودرو‌ساز متهمان ناترازی بنزین

ناترازی بنزین سبب شده میزان واردات بنزین و ارزبری این فرآورده نفتی با افزایش محسوسی روبه‌رو شود، به‌طوری که سال گذشته حدود چهار میلیارد دلار بنزین و نفت‌گاز وارد کشور شد و کارشناسان برای امسال بیش از شش میلیارد دلار واردات را پیش‌بینی کرده‌اند.کرامت ویس کرمی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران هفته گذشته و با توجه به سفرهای تابستانی اعلام کرد در تعطیلات آخر هفته گذشته به‌طورمیانگین روزانه حدود ۱۳۴میلیون لیتر بنزین توزیع شد.افزایش مصرف بنزین در هفته گذشته در حالی رخ داد که شاهد صف‌های چند کیلومتری در پمپ‌بنزین‌ها بودیم، البته اواخر سال گذشته و در روزهای آغازین سال جاری (سفرهای نوروزی) مصرف بنزین از۱۵۴میلیون لیتر درروز هم عبور کرد.افزایش مصرف در کنار سفرهای مردم، علت‌های متفاوتی دارد که یکی از آنها مصرف بالای خودروهای داخلی و وجود خودروهای فرسوده است. قاچاق سوخت با توجه به تفاوت قیمت در ایران و کشورهای همسایه نیز مزید بر علت است.برای حل این معضل برخی از کارشناسان راهکارهای قیمتی و برخی راهکارهای غیرقیمتی را توصیه می‌کنند. دسته اول معتقدند تا زمانی که قیمت بنزین کشورمان ارزان‌تر از فوب خلیج‌فارس یا کشورهای همسایه از جمله افغانستان و پاکستان باشد، قاچاق بنزین سبب ناترازی می‌شود و برخی دیگر می‌گویند این امر افزایش مصرف بنزین را به‌دنبال دارد.کارشناسان دسته دوم می‌گویند در وضعیت فعلی چون اقشار متوسط و پایین کشور در وضعیت بغرنجی قراردارند و افزایش قیمت بنزین روی افزایش قیمت تمام کالاها و خدمات تاثیرگذار است، بنابراین باید راهکارهای غیرقیمتی را در نظر گرفت.
     
ساخت پالایشگاه
یکی از این امور توسعه و ساخت پالایشگاه در کشور است؛ امری که به نظر می‌رسد آنچنان که باید و شاید جدی گرفته نشده و پس از ساخت پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس که حدود ۴۰درصد ازبنزین کشورراتامین می‌کند،دیگر شاهد ساخت پالایشگاهی درکشور نبوده‌‌ایم. تولید بنزین در برنامه هفتم توسعه باید به ۱۲۹ میلیون لیتر در روز برسد که برای تحقق این امر بی‌شک باید سرمایه‌گذاری مناسبی در حوزه احداث پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌ها انجام شود.
     
تنوع در سبد سوخت
تنوع سبد سوخت یکی دیگر از راهکارهای حل ناترازی بنزین است. این امر می‌تواند با توسعه جایگاه‌های CNG در کشور صورت گیرد که در یک دهه گذشته از آن غافل شده‌ایم. بر اساس نظر کارشناسان با توسعه صنعت CNG می‌تواند ۲۰ میلیون لیتر در مصرف بنزین صرفه‌جویی کرد و این ظرفیت در کشور وجود دارد.
     
تولید خودروهای کم‌مصرف
توسعه واردات یا تولید خودروهای برقی و کم‌مصرف در کشور یکی دیگر از راهکارها برای حل ناترازی بنزین است، به‌طوری که محمدصادق مهرجو، کارشناس انرژی در این‌باره می‌گوید باید خودروهای برقی با تسهیلات کافی و ارزان‌قیمت، بدون تعرفه واردات و مالیات در اختیار مردم قرار گیرد تا این طرح مثمرثمر واقع شود، به همین دلیل برای مدتی باید ناوگان حمل‌ونقل سبک را به خودروهای برقی اختصاص دهیم.وی افزود: همچنین باید به خودروساز داخلی تکلیف شود که ۱۰درصد محصولاتش را به ساخت خودروی برقی اختصاص دهد. با چنین شرایطی می‌توان تولید خودروهای برقی را افزایش داد، ضمن آن‌که خودروهای برقی با یک آداپتور تبدیل می‌توانند با برق منزل در پارکینگ‌ها شارژ شوند.کیفیت پایین خودروهای تولید داخل یکی از اصلی‌ترین دلایل ناترازی بنزین است، به‌طوری که مصرف سوخت این خودروها دوبرابر متوسط جهانی است.نرسی قربان، کارشناس انرژی با انتقاد از تولید خودروهای غیراستاندارد در کشور خاطرنشان کرد: خودروهای موجود در بازار چندبرابر میانگین جهانی مصرف دارند،به همین دلیل تقاضا روند صعودی به خود گرفته است. آمارها نشان می‌دهد هم‌اکنون ۵۵ درصد خودروهایی که در کشورمان در حال تردد هستند، فرسوده‌اند و تعداد آنها به ۵.۳میلیون خودرو می‌رسد، این در حالی است که با اسقاط این خودروها می‌توان تا ۵۰ میلیون لیتر در روز صرفه‌جویی در مصرف بنزین را تحقق بخشید.
مرتضی بهروزی‌فر،کارشناس انرژی نیزمی‌گوید: یکی ازالزامات برای حل مشکل‌سوخت درکشور شکستن‌انحصار خودروسازهاست، باید یک بار برای همیشه این مسأله حل شود. واردات خودرو با مصرف کم و راندمان بالا هم درون‌سوز و هم هیبریدی یک راه‌حل است. با این حال توسعه و بهبود حمل‌ونقل عمومی یکی دیگر از راهکارها برای کاهش رشد مصرف بنزین است. بهروزی‌فر در این مورد گفت: وقتی مردم امکان استفاده از حمل‌ونقل عمومی را نداشته باشند، مجبورند از خودروی شخصی استفاده کنند، حال آن‌که اگر حمل‌ونقل ریلی، متروی داخل شهر، راه‌آهن بین‌شهری، اتوبوس و...توسعه پیدا کند، بهبود وضعیت را شاهد خواهیم بود.کارشناسان موارد متعددی را برای حل ناترازی بنزین مطرح کردند که دولت باید در این جهت گام بردارد. با اجرای بهینه‌سازی مصرف و راهکارهای غیرقیمتی می‌توان در میان‌مدت مصرف بنزین را حتی تا ۵۰ میلیون لیتر در روز کاهش داد. یکی دیگر از این راهکارها جلوگیری از قاچاق سوخت است.

جلوگیری از قاچاق
رضا نواز، سخنگوی صنف جایگاه‌داران در این مورد گفت: امکان ندارد ۲۵میلیون لیتر قاچاق بنزین به‌صورت خرد یا از جایگاه‌ها باشد، نیاز است که ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا به جای این‌که در سکوهای جایگاه در شهر تهران محدودیت سوخت‌گیری ایجاد کند، شاهراه اصلی قاچاق را پیدا کند.بر اساس گزارشی که اخیرا در کشور پاکستان منتشر شده، سالانه سه میلیارد لیتر از ایران به پاکستان قاچاق می‌شود و ۹۰ مسئول دولتی و مجلسی پاکستان در این قاچاق دست دارند. امکان ندارد این آمار صرفا برای قاچاق خرد باشد و درحقیقت چند صد نفتکش جاده‌پیما در روز از مرز خارج می‌شود.