قیاس شهرهای مختلف جهان با تعاریف متنوع که از محدوده و ماهیت شهری مطرح میشود، سبب مشابهسازی موضوع و ارائه تصویری غیردقیق و بحرانی از وضع موجود تراکمهای شهرهای کشور میشود. از طرف دیگر پیچیدگیهای شهری به گونهای است که باید بهطور دقیق از مفهوم تراکم جمعیتی بهره گرفت. در یک مصداق عینی، تراکم جمعیتی بسیاری از شهرهای بزرگ امروز با تراکم جمعیتی دهه ۳۰ کموبیش مشابه است که جا دارد این موضوع بهطور جداگانه مورد بررسی قرار بگیرد. مرور سیر تکوین و تدوین ادبیات مربوط به تراکم جمعیتی شهر در حوزه مسکن و شهرسازی، حاکی از ناکافیبودن توجهات به این موضوع، هم در حوزه پژوهشی مقیاس سرزمین و هم در حیطه قوانین و مقررات کشور است. با وجود نقش کلیدی در نظام برنامهریزی شهری و منطقهای در ایران، تاکنون چارچوب استواری برای موضوع تراکم جمعیتی شهر تهیه نشده است.
با این حال در سالهای اخیر موضوع تراکم جمعیتی شهر برای پاسخ به مشکل مسکن و در سطوح مختلف برنامهریزی طرح شده، به گونهای که در آخرین نمونه در برنامه هفتم به موضوع تراکم جمعیتی دلالت داده شده و حتی اعدادی برای آن پیشنهاد شده است. در شهرهای ایران با تفاوتهای فراوان در شیوه زیست مردمان، توزیع متفاوتی از تراکم جمعیت مشاهده میشود. بر اساس دادهها میانگین تراکم شهرهای ایران، ۳۹ نفر بر هکتار است که با توجه به لحاظنشدن ۴۰۰ شهر عمدتا با جمعیت کمتر از ۵۰ هزار نفر در این بررسی، برآورد میشود کمیت محاسبهشده برای متوسطهای تراکمی کاهش یابد، چراکه مبتنی بر یافتههای پژوهشی تراکم در شهرهای کوچک بهطور قابل ملاحظهای در کلانشهرهای بزرگ کمتر است. در این طبقهبندی میان دادههای مرتبشده ۳۳ نفر بر هکتار محاسبه شده است. همچنین باید به تراکم بالای شهرهای اقماری کلانشهرها حتی نسبت به شهر مادر اشاره کرد؛ برای مثال بیشترین تراکم در میان شهرهای ایران متعلق به شهر گلستان (در استان تهران) با ۱۸۴ نفر بر هکتار بوده، در حالی که این مقدار برای شهر تهران ۱۴۱ نفر بر هکتار به دست آمده است. علاوه بر تراکم بالاتر کلانشهرها و مجموعههای شهری (میانگین تراکم جمعیتی هشت کلانشهر بالای یک میلیون نفر ۹۱ نفر بر هکتار است)، در برخی مناطق کشور مانند شهرهای مرزی شمال غربی و استان لرستان، تراکم شهرها بهطور نسبی بالاست.
