چگونه متاورس در شکل‌گیری آموزش و یادگیری می‌تواند نقش بسزایی داشته باشد؟

چگونه متاورس در شکل‌گیری آموزش و یادگیری می‌تواند نقش بسزایی داشته باشد؟

دکتر حسین چناری

دکتری مدیریت آموزشی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه  آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران            

دکتر وحید نوروزی لارسری

دکتری آموزش و علوم تربیتی، دانشکده آموزش، دانشگاه چارلز، شهر پراگ، جمهوری چک

 در سال‌های اخیر، پتانسیل متاورس به عنوان ابزاری برای اتصال افراد به طور فزاینده‌ای شناخته شده است. فرصت‌های ارائه شده توسط متاورس در بسیاری از بخش‌ها و زمینه‌های کاربردی به نظر می‌رسد بسیار زیاد است. با این حال، در حوزه علمی، با وجود افزایش تعداد مقالاتی که به پذیرش متاورس پرداخته‌اند، یک دیدگاه روشن از راه‌حل‌های موجود و تأثیر آن‌ها بر آموزش تا کنون تا حد زیادی نادیده گرفته شده است. در زمینه چالش‌های فزاینده‌ای که با متاورس مواجه هستند، این بررسی هدف دارد نقش متاورس را به عنوان ابزاری در آموزش بررسی کند. این مشارکت هدف دارد تا به این شکاف تحقیقاتی پاسخ دهد و تحلیل جامعی از نقش متاورس در آموزش و ارتباط آن با آینده کار ارائه دهد. این مطالعه بر اساس رویکرد مرور نظام‌مند با استفاده از پروتکل اقلام گزارش‌دهی ترجیحی برای مرور سیستماتیک و متاآنالیزها (PRISMA) انجام شده است. یافته‌های این پژوهش به ما کمک می‌کند تا بهتر مزایا، پتانسیل‌ها و ریسک‌های متاورس به عنوان ابزاری برای تجربیات یادگیری همه‌جانبه و نوآورانه را درک کنیم. پیامدها مورد بحث قرار می‌گیرند و جریان‌های تحقیقاتی برای تحقیقات آینده شناسایی می‌شوند.

 بررسی پتانسیل متاورس

متاورس در حال حاضر در زمینه‌های مختلف فناوری به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفته است. به عنوان مثال، در پزشکی برای شبیه‌سازی فرآیندهای جراحی و ارائه آموزش به متخصصان پزشکی استفاده می‌شود. از طریق هوش مصنوعی (AI)، امکان بهبود تشخیص‌های پزشکی با اتصال تیم‌های پزشکی در سراسر جهان وجود دارد. پیش‌بینی می‌شود که با تشکر از هوش مصنوعی، مراکز درمانی قادر خواهند بود اطلاعات به موقع و دقیقی را برای سلامت بیماران به‌سرعت پیدا کنند. می‌توان از منابع به بهترین نحو استفاده کرد، کارایی را افزایش داد و عملکرد جریان کارهای بالینی و عملیاتی را بهبود بخشید. در مالی، از متاورس برای کنفرانس‌ها و جلسات مجازی و حتی برای برگزاری نمایشگاه‌ها و نمایشگاه‌های تجاری مجازی استفاده می‌شود. متاورس پتانسیل ایجاد فرصت‌های اقتصادی جدید را با ارائه یک پلتفرم برای تجارت مجازی، تبلیغات و معاملات تجاری دارد. علاوه بر این، می‌تواند شغل‌های جدیدی در حوزه‌هایی مانند توسعه و طراحی واقعیت مجازی ایجاد کند و به رشد اقتصاد دیجیتال کمک کند. متاورس امید به انقلاب در محیط کار را با ارائه فرصت‌های جدید برای همکاری از راه دور، کنفرانس‌های مجازی و توسعه مهارت‌ها دارد.

چه پلتفرم‌هایی برای دسترسی به متاورس استفاده می‌شوند؟

در حال حاضر، متاورس به دلیل توانایی ارائه تجربیات غوطه‌ور، محبوب‌ترین مکان است. چندین پلتفرم دسترسی به متاورس را ارائه می‌دهند که هر کدام ویژگی‌ها و قابلیت‌های خاص خود را دارند. انتخاب پلتفرم به ترجیحات و نیازهای کاربر بستگی دارد و او باید پلتفرمی را انتخاب کند که بهترین تطابق را با علایق خود داشته باشد. جدول ۶ لیستی از پلتفرم‌های پر استفاده برای دسترسی به متاورس را نشان می‌دهد.

انتخاب پلتفرم‌ها بستگی به هدف کاربر دارد. علاوه بر این، مهم است که مشخص شود که در هر حالت، اصلی‌ترین دستگاه‌ها برای ورود به متاورس عینک‌ها هستند، یعنی کلاه‌خودهایی با سیستم صوتی یکپارچه که دو نمایشگر دارند که حرکت سر و چشم‌ها را مشاهده می‌کنند و به آواتار ما امکان نشان دادن حالت‌های چهره را می‌دهند.

  کاربران اصلی چه کسانی هستند؟

استفاده از متاورس در محیط‌های کاری و تحصیلی هنوز یک مفهوم نسبتاً جدید است. با این حال، بر اساس روندهای فعلی، به نظر می‌رسد که استفاده از متاورس در محیط‌های کاری مختلف در حال گسترش جهانی است. متاورس می‌تواند برای ایجاد محیط‌های یادگیری تعاملی که در آن کارکنان و/یا دانشجویان می‌توانند به طور مشترک روی پروژه‌ها و وظایف کار کنند، استفاده شود. متاورس همچنین می‌تواند برای ایجاد شبیه‌سازی‌هایی که اجازه می‌دهند محیط‌های کاری پیچیده را بررسی کنند (مانند بازطراحی چیدمان، خطرات صنعتی، بهره‌وری زیست‌محیطی تجهیزات و غیره) استفاده شود.

چه فناوری‌های اصلی در متاورس یکپارچه شده‌اند؟

می‌توان نتیجه گرفت که جهان‌های مجازی متاورس بر اساس اتصال بین فناوری‌های مختلف ساخته شده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: بلاکچین، دوقلوی دیجیتال، هوش مصنوعی، واقعیت مجازی و افزوده و اینترنت اشیا (IoT). با این حال، مشخص است که متاورس آینده شامل زیرساخت شبکه‌ای خواهد بود که با شبکه فعلی متفاوت است، زیرا دارای محدودیت‌های زیادی است، مانند قابلیت اطمینان، پهنای باند و تأخیر در انتقال داده‌ها. شبکه‌های 5G و 6G وضعیت را بهبود خواهند بخشید و استفاده از جهان‌های سه‌بعدی پیچیده و تجربیات تعاملی و غوطه‌ور در زمان واقعی را امکان‌پذیر خواهند کرد. به ویژه، تحقیقات حاضر نشان داده است که مهم‌ترین فناوری متاورس هوش مصنوعی است. در واقع، پذیرش متاورس توسط تعداد بیشتری از مردم منجر به تولید حجم زیادی از داده‌ها خواهد شد، به دلیل سه‌بعدی بودن فضای مجازی مشترک. فناوری‌های قدرتمند امروزی امکان "کاوش" در این حجم عظیم از داده‌ها را با افشای دینامیک رفتار، الگوها و اطلاعاتی که مغز انسان قادر به شناسایی آن‌ها نیست، فراهم می‌کنند. اما چگونه می‌توان داده‌های متاورس را از طریق هوش مصنوعی "بهره‌برداری" کرد؟ داده‌های به‌دست‌آمده از طریق متاورس می‌توانند عمدتاً از طریق استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشینی و عمیق استفاده شوند، تا برای تجزیه و تحلیل گفتار، رفتار و مکانیک تعاملات که در یک محیط متا رخ می‌دهد، مورد استفاده قرار گیرند. هوش مصنوعی، از طریق جمع‌آوری داده‌های دقیق‌تر، می‌تواند به دست‌آوردن تعداد زیادی از اطلاعات پیچیده و توسعه‌یافته منجر شود. به این ترتیب، می‌توان اطلاعات بیشتری را در اختیار بازدیدکنندگان قرار داد و تعاملات خودکار جذاب‌تر و پیشرفته‌تری با کاربران داشت. پتانسیل هوش مصنوعی در زمینه آموزش تقریباً بی‌حد و مرز است زیرا که این فناوری با بخشی از جمعیت که در حال توسعه قابلیت‌های خلاقیت، حل مسئله و تیم‌سازی هستند، مواجه است.

پیامدهای اجتماعی و اخلاقی متاورس چیست؟

پتانسیل زیادی برای بهره‌وری یا سرگرمی در سناریوهای متاورس وجود دارد، اما همچنین سؤالات بسیاری از نظر اخلاقی به وجود می‌آید. طبیعت بسیار غوطه‌ور متاورس می‌تواند منجر به صرف زمان زیادی در واقعیت مجازی شود که می‌تواند به انزوا اجتماعی و قطع ارتباط با دنیای واقعی منجر شود. استفاده از متاورس می‌تواند منجر به نقض حریم خصوصی داده‌های شخصی و خطرات امنیتی شود، زیرا کاربران برای دسترسی به دنیای مجازی مجبور به اشتراک اطلاعات حساس هستند. پتانسیل اعتیاد به متاورس و تأثیرات منفی بر سلامت روانی وجود دارد، به ویژه برای کاربران جوان‌تر که زمان زیادی را در جهان‌های مجازی می‌گذرانند. متاورس پتانسیل دارد که برای فعالیت‌های غیرقانونی، از جمله جرم سایبری، تقلب و زورگویی سایبری مورد استفاده قرار گیرد. مهم است که این مشکلات احتمالی را در نظر بگیریم و اطمینان حاصل کنیم که تدابیر مناسبی برای مقابله با آن‌ها در هنگام بررسی پتانسیل متاورس وجود دارد. درک انواع مختلف متاورس که وجود دارند، شامل متاورس بازی، متاورس مدنی، متاورس اجتماعی، متاورس تجاری یا کاری و متاورس آموزشی ضروری است. هر نوع متاورس تجربیات و ویژگی‌های منحصر به فردی را ارائه می‌دهد که به نیازهای مختلف کاربران پاسخ می‌دهد. در متاورس، افراد می‌توانند نمایش‌های دیجیتالی (آواتارها) ایجاد کنند، با دیگر کاربران در زمان واقعی ارتباط برقرار کنند و در انواع فعالیت‌ها و رویدادها شرکت کنند، مانند کنسرت‌های مجازی، ورزش‌ها، تجربیات بازی تعاملی و اجتماعی شدن. متاورس پتانسیل دارد که چشم‌انداز سرگرمی را با ارائه پلتفرمی غوطه‌ور که امکان شرکت در رویدادها از هر مکان را فراهم می‌کند، دگرگون کند، و دسترسی و شمولیت در سرگرمی را افزایش دهد. از طریق آواتارها، افراد می‌توانند در رویدادها شرکت کنند و در فعالیت‌ها در یک محیط مجازی مشارکت کنند و مرحله جدیدی از تعامل اجتماعی را وارد کنند.

متاورس مفهومی است که چندین سال در حال توسعه بوده است.  متاورس یک فرصت امیدوارکننده برای نوآوری آموزشی ارائه می‌دهد، به ویژه در زمینه‌هایی که نیاز به تجربه عملی و آموزش عملی دارند. در واقع، پیش‌بینی می‌شود که اقتصاد متاورس تا سال 2030 به بیش از 824 میلیارد دلار برسد. سازمان‌هایی که اکنون در این فناوری سرمایه‌گذاری می‌کنند، کسانی هستند که در مسابقه نوآوری پیروز خواهند شد. با این حال، متاورس تنها زمانی می‌تواند به پتانسیل کامل خود برسد که سازمان‌ها خود با هم همکاری کنند تا یک محیط باز، ایمن، پایدار از نظر زیست‌محیطی و جامع ایجاد کنند که نوآوری را تشویق کرده و به ارزش برای همه ذی‌نفعان تبدیل شود. این امر نیازمند سرمایه‌گذاری‌های عظیم فناوری و تطبیقات، ابزارهای پیشرفته خلق محتوا و سرورهای بزرگ برای حفظ پایداری سیستم و ایجاد تجربه‌ای واقعاً غوطه‌ور است.

هم‌زمان با پیشرفت در زمینه آموزش متاورس، مهم است که محدودیت‌های فعلی و حوزه‌های توسعه تحقیقاتی آینده را بشناسیم. یکی از محدودیت‌های اصلی، کمبود ابزارها و معیارهای ارزیابی استاندارد برای ارزیابی اثربخشی آموزش متاورس در مقایسه با روش‌های سنتی است. محدودیت دیگر دسترسی محدود به اینترنت پرسرعت و سخت‌افزار قدرتمند است که برای تجربه کامل متاورس ضروری است و ممکن است برخی از جمعیت‌ها را از مشارکت محروم کند. به جلو حرکت کردن، برای محققان مهم خواهد بود که به کاوش در پتانسیل مزایا و چالش‌های آموزش متاورس ادامه دهند و در عین حال راه‌هایی برای رفع این محدودیت‌ها شناسایی کنند. علاوه بر این، با توجه به سرعت سریع پیشرفت فناوری در متاورس، ممکن است لازم باشد که به‌صورت سالانه مرور بر جدیدترین توسعه‌ها و تحقیقات انجام شود تا اطمینان حاصل شود که مربیان از به‌روزترین اطلاعات و منابع موجود آگاه هستند.

شایان ذکر است که این مطلب به عنوان مقاله برتر نخستین کنفرانس بین‌المللی آینده آموزش در قالب فناوری متاورس و هوش مصنوعی شناخته شده است.