جهان ووکا یا جهان پرآشوب، دنیایی پر از نوسان، سرشار از عدم قطعیت، پیچیده ، مبهم و رازآلود است که آینده‌پژوهی چنین جریان مداومی در محیط‌های کسب و کار، منجر به ایجاد دشواری‌های بی‌شماری برای رهبران و مدیران شرکتها می‌شود. البته خوش‌بینی‌هایی هم وجود دارد که امکان دارد این روند را همراه با فرصت دید و در صورت فراست و بینش مدیران، می‌توان از دل این چالش‌ها به فرصتهای مناسبی نیز دست یافت.
همچنین به نظر می‌رسد که در ادبیات آینده‌پژوهی تا حد زیادی فقط بر روی عدم قطعیتها تمرکز شده است و سه وجه دیگر ووکا یعنی ابهام، پیچیدگی و نوسان که در این مدل بررسی می‌شوند، کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. در حالی که توصیف جهانی که در آن زندگی می‌کنیم، جهان ووکا، توصیفی با همه این مختصات است.
توانمندی آیندهنگری یکی از مهمترین توانمندی‌‌‌هایی است که می‌توان در محیطی مبهم به دست آورد تا شاید از طریق این توانمندی بتوان فرصتی ارزشمند برای حل عملی مسائل مرتبط با فقدان قطعیت و ابهام‌‌‌های استراتژیک به دست آورد. این توانمندی همچنین به کسبوکارها و شرکتها کمک می‌کند تا اقدام به شناسایی و بهره‌‌‌گیری از فرصتهای جدید ناشی از ابهام کنند. اما چگونه باید این توانمندی را کسب کرد؟
کسبوکارها و صنایع مختلف، تفاوت‌‌‌های بسیاری با یکدیگر دارند. از این رو به سادگی امکان ندارد یک نسخه واحد و جهان‌‌‌شمول برای همه آنها نوشت تا بر اساس آن، سبک مدیریت استراتژیک خود در جهان پرابهام را تدوین کنند. رویکردها و راهکارهای مناسب برای هر شرکت، بستگی زیادی به ویژگی‌‌‌های خاص محیط عملیاتی امروز و آینده آنها دارد.
ضرورت آیندهنگری
آیندهنگری یکی از توانمندی‌‌‌های ارزشمند کسب‌وکار است که با افزایش ابهام‌‌‌ها و تلاطم‌‌‌ها بر اهمیت آن نیز افزوده شده است. شرکت‌هایی که توان آیندهنگری داشته باشند، قادر به شناسایی برخی تحولات آینده و تشخیص فرصتهای ناشی از آنها خواهند بود. در این صورت، به‌جای آنکه برای بقا تلاش کنند، فرصت رشد و شکوفایی هم به دست خواهند آورد. البته آیندهنگری به‌‌‌ویژه با افزایش ابهام‌‌‌ها دشوارتر هم می‌شود. با این حال، حتی اگر شرکتی سه یا پنج سناریوی محتمل برای آینده تدوین کرده باشد و آمادگی واکنش به تغییرات هر سناریو را هم نهادینه ساخته باشد، تا حد زیادی از غافلگیری مصون خواهد ماند.
در دنیای ووکا که با پیچیدگی و عدم قطعیت روبه‌روست، کسبوکارها و سازمانها برای دوام و رشد خود باید به رهبری سازگارشونده، راهبردهای نوآورانه و شجاعت پذیرش تغییر مجهز شود. زیرا بدون درک درست جهان و سازوکارهای آن امکان رشد و توسعه برای این نهادها وجود نخواهد داشت. ووکا با وجود نقد‌هایی که به آن وارد شده است و چالش‌هایی که دارد، همچنان به‌عنوان مدلی معتبر در کنار سایر مدل‌ها ابزاری برای فهم بهتر جهان امروزی است.
به طور خلاصه می‌توان گفت، جهان ووکا افراد را مضطرب می‌کند، در این شرایط احتمال اخذ تصمیمات نامناسب در سطح شخصی و سازمانی بالاتر می‌رود، فعالیت‌های بلندمدت ممکن است به خطر بیفتد و البته شناخت دقیق آن نیاز به آموزش مداوم را یادآوری می‌کند.
کلیدهای کسب و کار در جهان ووکا
برای زندگی و مدیریت بهتر در جهان ووکا باید تغییر را پذیرا باشیم و هدف‌های انعطاف‌پذیر و قابل اصلاح تدوین کنیم، چشم‌اندازها و ارزش‌ها را شفاف بیان کنیم و بر آن تکیه کنیم، مدل‌های تاب‌آوری را در کسب و کارها ایجاد کنیم، از داده‌ها و اطلاعات مفید استفاده کنیم و موقعیت‌های مختلف را مدل‌سازی کنیم و تفکر خلاقانه و تفکر خارج از چارچوب را پرورش دهیم و رویکردهای خلاقانه با تمرکز بر آینده را توسعه دهیم.
تا زمانی که مدیران سازمانها قادر به شناسایی چالشهای منحصر به فرد ناشی از نوسانات، عدم‌قطعیت، پیچیدگی و ابهام نشوند، نمی‌توانند موقعیت‌ها را برای دستیابی به فرصتهای نهفته در این شرایط کسب کنند. این امر بدان دلیل است که نوسان، عدم قطعیت، پیچیدگی و ابهام، همه نیازمند به پاسخ‌های جداگانه و منحصر به فرد خود هستند. هر یک از این چهار مورد دارای ذات متمایزی هستند که واکنش متمایزی را نیز می‌طلبند.
دانش آینده به عنوان رویکرد مهم پیشنهادی در مواجهه با جهان ووکا، اشاره به اهمیت مهارت‌‌‌های ذهنی و فکری دارد. افراد و شرکتها (به‌عنوان مجموعه‌‌‌ای از افراد) باید قادر به بازیادگیری و تغییر پیش‌‌‌فرض‌‌‌های خود درباره آینده باشند. با این حال، دانش آینده به تنهایی حائز اهمیت نیست و فقط به عنوان ابزاری برای پیشبرد و حرکت در مسیر ابهام عمل می‌کند.
یکی از ویژگی‌‌‌های خاصی که در دانش آینده توصیه می‌شود، بازنگری‌‌‌های مکرر در تفکرات است. به این صورت که کارکنان و شرکتها پس از تفکر و آیندهنگری، بارها به بررسی شیوه تفکر خود می‌‌‌پردازند و معیارهای فکری و مفروضات خود از آینده را زیر سوال می‌‌‌برند. این تردید باعث سست شدن بخش‌‌‌های غیرمستحکم نظریات آنها می‌شود ولی آسیبی به مفروضات محتمل و موجه مدل آنها نخواهد زد.
توصیه دیگر این است که افراد به جز توجه به تفکر کلامی و در قالب جملات، به تفکر بصری و تلاش برای تجسم و مشاهده رویای آینده شرکت بپردازند. چنین اقدامی می‌تواند به نوبه خود جزئیات بیشتری از طرح و آینده‌‌‌های احتمالی برای آنها ترسیم کند یا نقص‌‌‌ها را با اتکا به قابلیت بخش‌‌‌های دیگری از ذهن برملا سازد.
مدیریت و برنامه‌ریزی به روش ووکا
اگر می‌خواهید از جهان ووکا برای مدیریت و برنامه‌ریزی امور کسب و کار خود استفاده کنید، بهتر است روشهای مدیریتی آن را به خوبی بشناسید. این روشها می‌توانند قدرت و درک شما را از این جهان افزایش دهند و به موفقیت شما کمک کنند.
مهمترین روشهای برنامه‌ریزی به روش ووکا
1‐دانش و اطلاعات خود را به روز نگه دارید تا در صورت مواجه شدن با مشکلات بتوانید ایدههای نوین ارائه دهید.
2‐پردازش سریع داده‌ها نیز می‌تواند از گیج شدن و یا فراموش کردن آنها پیشگیری نماید. از طرفی احتمال دستیابی به اطلاعات موثر و قدرتمند نیز افزایش پیدا می‌کند.
3‐ برای مدیریت و برنامه‌ریزی به روش ووکا باید بتوانید مسیر شفاف و مشخصی داشته باشید. برای این کار می‌توانید گزارشهای متنوعی (تحلیلی، آماری و ترکیبی) را جمع‌آوری کنید.
4‐از یک نرم‌افزار موفق و ثابت شده برای جمع‌آوری گزارشها و ارزیابی داده ها استفاده کنید.
5‐انعطاف‌پذیر باشید و از ایدههای نو و کارآمد استقبال نمایید. این کار می‌تواند به افزایش قدرت و کیفیت ارتباط تیم با یکدیگر نیز کمک کند.
6‐باید راه‌حل‌های همیشگی و قدیمی را کنار بگذارید و از روش جدید برای رفع مشکل استفاده نمایید.
7‐برای گذر از ابهامات باید خوب گوش فرادهید و متفاوت‌تر فکر کنید. در این صورت می‌توانید مجموعه خود را با قدرت بیشتری مدیریت کنید.
