چشم ایران به برق خورشید روشن می‌شود؟

در یک کلام باید گفت ایران ازجمله معدود کشورهای دنیاست که شدت انرژی بالاتری از سطح متوسط جهانی دارد. با این تفاسیر و با این‌که فرصت‌سوزی‌های زیادی انجام شده حالا اعلام شده بااجرای طرح‌های مختلف و حمایتی، قراراست دریک برنامه میان‌مدت نیمی از مصرف برق بخش خانگی کشور از طریق انرژی خورشیدی تامین شود.

باتوجه به پتانسیل‌های بالای انرژی تجدیدپذیر درایران باید تاکنون شاهد پیشرفت‌های بسیاری در این حوزه می‌بودیم اما موانع متعددی برای ارتقای این انرژی وجود داشت ودارد واین درحالی است که آلمان با دارا بودن کمتر ازنیمی از روزهای آفتابی ایران، هم‌اکنون بیش از ۷۰‌هزار مگاوات ظرفیت نصب شده خورشیدی دارد.از سوی دیگر آمارها نشان می‌دهد، ایران از نظر شدت مصرف انرژی، ۲.۵برابر متوسط جهانی و ۱۰‌برابر کشورهای اروپایی مصرف انرژی دارد.به همین دلیل به نظر می‌رسد توسعه انرژی‌های نو در کشور می‌تواند در حل بسیاری از مشکلات مربوط به اقتصاد انرژی و مشکلات اجتماعی و بهداشتی مؤثر باشد. هرچند در دولت‌های قبل، از استقرار پنل‌های خورشیدی در سطح گسترده و تولید برق به این روش حرف‌های زیادی زده شده اما در عمل هنوز کار چشمگیری اتفاق نیفتاده است.البته با پیوستن ایران به توافق‌نامه پاریس درسال ۲۰۱۵، چنین تصور می‌شد که قرار است عملا گام بزرگی در راستای ایفای مسئولیت‌های اجتماعی وتعهدات جهانی برداشته شود، ولی انگار این توافق‌نامه هم نتوانست مسئولان را متعهد به انجام کارهای بزرگ کند.در سال گذشته میلادی سرمایه‌گذاری نیروگاه‌های دنیا در حوزه تجدیدپذیرها ۸۳‌درصد بوده در حالی‌که در۱۰تا ۱۵سال گذشته ۸۰‌درصد تولید دربخش نیروگاه‌ها با سوخت فسیلی بوده است، بنابراین می‌توان مشاهده کرد که نیروگاه‌های تجدیدپذیر که درحال حاضر ارزان‌ترین برق تولیدی را دراختیار دارند، باسرعت زیادی در حال توسعه هستند.توسعه نیروگاه‌های بزرگ در سطح دنیا اتفاق افتاده وازجمله آن می‌توان به نیروگاه ۲۷۰۰مگاواتی در هند و ۲۰۰۰ مگاواتی در ابوظبی اشاره کرد؛ بنابراین باید نیروگاه‌های تجدیدپذیر در ایران توسعه پیدا کنند. همچنین لازم است پایداری شبکه برق در کشور با کمک نیروگاه‌های بزرگ ایجاد شود.
   
استان‌های توانمند اما پرمصرف
متوسط مصرف سالانه مشترکان خانگی درسال۱۴۰۱ درکل کشور برابر با ۳۱۰۶ کیلووات‌ساعت بود که تنها هشت استان فارس، کرمان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، سیستان‌و‌بلوچستان، هرمزگان، خوزستان و بوشهر از متوسط ذکر شده مصرف بیشتری داشته‌اند و غالب استان‌های کشور یعنی ۲۳ استان دیگر از این متوسط، برق کمتری مصرف کردند.تعداد مشترکان بخش خانگی در انتهای سال ۱۴۰۲ به بیش از ۳۲ میلیون مشترک رسید و طی پنج سال آینده نیز این رقم به حدود ۳۶ میلیون مشترک خواهد رسید. یکی از راه‌های تأمین برق مورد نیاز مشترکان خانگی، استفاده از پنل خورشیدی است. یک پنل خورشیدی با ظرفیت یک کیلووات در اغلب نقاط جغرافیایی ایران سالانه می‌تواند ۱۵۰۰کیلوات‌ساعت و به مدت۲۰سال، برق تولید کند.این میزان برق به‌طور متوسط برابر با نیمی از برق مصرفی مشترکان خانگی در کشور است، در صورت تخصیص یک پنل خورشیدی به ۳۶‌میلیون مشترک خانگی در کشور، ظرفیت این نوع نیروگاه‌ها به ۳۶هزارمگاوات می‌رسد، با این روش می‌توان حداقل ۵۴ میلیارد کیلووات ‌ساعت برق در سال تولید کرد.در حالی اعلام می‌شود تعدادی از استان‌ها بیش از میانگین کشوری مصرف برق داشته‌اند که همان‌ها به‌عنوان نقاط طلایی برای نصب پنل و تولید انرژی خورشیدی هستند.به‌عنوان مثال، استان‌های خراسان، اصفهان، فارس، کرمان، یزد و سایر استان‌های کویری نیز دارای شهرهای مناسب برای احداث نیروگاه خورشیدی هستند.بسیاری از افراد با شنیدن نام نیروگاه خورشیدی به نقاط گرم و کویری فکر می‌کنند اما جالب است بدانیم که شهرهای مناسب برای احداث نیروگاه خورشیدی لزوما واقع در استان‌های گرم و کویری نیستند. استان همدان، اردبیل، چهارمحال و بختیاری و سایر استان‌های سردسیر نیز دارای نقاط بسیار مناسب برای راه‌اندازی نیروگاه خورشیدی هستند. بازدهی نیروگاه خورشیدی در مناطقی که دارای روزهای آفتابی قابل‌قبول در طول سال هستند و از سوی دیگر هوایی خنک دارند، نسبت به نقاط گرم و کویری بیشتر است. از سوی دیگر هوای خنک باعث طول عمر بیشتر پنل‌های خورشیدی و سایر تجهیزات نیروگاهی می‌شود. بنابراین بهترین مکان برای احداث نیروگاه خورشیدی می‌تواند نقاط مرتفع کوهستانی با آفتاب مناسب و هوای خنک باشد.
     
احداث نیروگاه‌های بزرگ
مجموع ظرفیت در حال برنامه‌ریزی برای توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر۳۰هزار مگاوات است،حدود ۱۱هزارو۶۰۰ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر با ساختگاه‌های مشخص در حال احداث است که قرارشده ظرف دو سال به سرانجام برسد. شرکت‌ها و صنایع بزرگی نسبت به اخذ پروانه برای احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر اقدام کرده‌اندکه ازجمله آنهامی‌توان به فولاد مبارکه با سرمایه‌گذاری ۶۰۰ مگاوات و صنایع مس با  ۱۰۰۰مگاوات اشاره کرد تا بخش عظیمی از ناترازی برق، حل و برق پاک تولید شود.آن‌طور که معاون وزیر نیرو اعلام کرده، قیمت‌های تولید انرژی تجدیدپذیر به‌شدت رو به کاهش است. تا پیش از این هزینه نصب هر کیلووات انرژی تجدیدپذیر ۴۰۰۰دلار بود که هم اینک به ۵۰۰ دلار رسیده و قیمت تجهیزات ساخت این نیروگاه‌ها رو به کاهش است.محمود کمانی بااشاره به انواع مدل‌های سرمایه‌گذاری در حوزه تجدیدپذیرها در کشور می‌گوید: «استفاده از ظرفیت‌های ماده۱۲ قانون رفع موانع تولید ازجمله موارد کمک به سرمایه‌گذاران برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر است که می‌توان به مناقصه برگزار شده سرمایه‌گذاری در احداث و بهره‌برداری ۴۵۰۰ مگاوات توسط ساتبا اشاره کرد. »

مشارکت مردم در تولید برق
برای اجرایی شدن طرح تخصیص یک پنل خورشیدی به ۳۶میلیون مشترک خانگی در کشور و رسیدن به تولید ۵۴میلیارد کیلووات ‌ساعت برق در سال در یک بازه زمانی میان‌مدت به ۱۴.۴میلیارد دلار اعتبارنیاز است که برای تحقق این میزان اعتبار می‌توان از منابع حاصل از سوخت صرفه‌جویی شده بر اثر تولید برق توسط نیروگاه‌های خورشیدی استفاده کرد.منابع حاصل از سوخت صرفه‌جویی شده بر اثر تولید برق توسط نیروگاه‌های خورشیدی حتی اگر تماما با نرخ گاز طبیعی هم در نظر گرفته شود (مثلا ۲۰ سنت به ازای مترمکعب) و از بهای بالاتر سوخت مایع نیروگاه‌ها درفصل سرد سال نسبت به گاز طبیعی چشم‌پوشی شود، سالانه معادل ۳.۶میلیارد دلار خواهد بود که می‌تواند سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی خانگی را ظرف چهار سال پوشش دهد.دولت می‌تواند به اتکای این روش تأمین مالی نسبت به واگذاری تدریجی پنل خورشیدی به کلیه مشترکان برق (به میزان یک کیلووات به ازای هرمشترک)به صورت رایگان یا با دریافت حداکثر۲۰درصد هزینه آن، اقدام کرده و در قبال این اقدام، مشترک مکلف به حفظ و نگهداری پنل خورشیدی شود.در صورتی که در انتهای هر سال، میزان برق تولیدی پنل خورشیدی نسبت به کل مصرف برق مشترک خانگی در آن سال بیشتر باشد، برق تولیدی مازاد در اولین صورت‌حساب برق مشترک در سال بعد با نرخ روز تابلوی سبز بورس انرژی، تسویه و در صورتی که برق تولیدی از حد متعارف تولید پنل خورشیدی با توجه به عمر باقیمانده آن کمتر باشد با همان نرخ در اولین صورت‌حساب برق مشترک در سال بعد با او تسویه شود.

استقبال صنعت از انرژی خورشیدی
بخش صنعت که خواهان عدم محدودیت برق در دوره گرم سال است، می‌تواند درراستای عمل به تکالیف ماده ۱۶قانون جهش تولید دانش‌بنیان به جای احداث نیروگاه‌های خورشیدی بزرگ که اتصال آن به شبکه،مستلزم تقویت شبکه انتقال برق است نسبت به احداث یک کیلووات پنل خورشیدی برای هر مشترک خانگی اقدام کند و به ازای این اقدام به میزان مشابه از برنامه‌های مدیریت مصرف برق، مستثنا شود.ضمن این‌که کارخانجات سازنده پنل خورشیدی در کشور نیز می‌توانند نسبت به واگذاری یک کیلووات پنل خورشیدی به مشترکان خانگی برق داوطلب در قالب فراخوان و فروش درازمدت اقساطی (مثلا ظرف مدت پنج سال) اقدام کنند و خریداران پنل خورشیدی نیز می‌توانند از محل فروش برق تولیدی به شبکه بر اساس تعرفه‌های مصوب، اقساط خود را ظرف مدت پنج سال پرداخت کرده و برای عمر باقیمانده پنل خورشیدی (مثلا ۱۵سال) از درآمد فروش برق بهره‌مند شوند.