تکمیل پازل نظم جدید منطقه

وزرای خارجه پس از آن بر سر یک میز به گفت‌وگو نشستند و در نشست خبری مشترک، رایزنی‌های صورت‌گرفته را تشریح کردند و وزیر خارجه ترکیه از سفر رئیس‌جمهور به این کشور در آینده نزدیک خبر داد. فیدان دیروز همچنین با علی‌اکبر احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی هم دیدار کرد اما چند نکته سیاسی حضور فیدان در تهران را مهم کرده است.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه پس از پیروزی در انتخابات سه ماه قبل ریاست‌جمهوری این کشور، هاکان فیدان را به‌عنوان وزیر خارجه جدید دولتش معرفی کرد. با توجه به سابقه‌ای که آمریکا و اسرائیل از فیدان سراغ دارند، قطعا انتخاب او به‌عنوان مدیر روابط خارجی آنکارا را خبر خوشی نمی‌دانستند درحالی‌که فیدان یکی از نزدیکان قدیمی اردوغان است که از سال ۲۰۰۳ که دوران نخست‌وزیری اردوغان آغاز شد، تاکنون مورد اعتماد رئیس‌جمهور ترکیه بوده است. حتی پیش از انتصابش به سمت‌های مهم‌تر در کابینه اردوغان هم در بسیاری از سفرهای خارجی و نشست‌های او، چه در دوران نخست‌وزیری و چه در دوران ریاست‌جمهوری همراه او بود. اردوغان، فیدان را از سال ۲۰۰۳ تاکنون محرم راز خود قرار داده به‌طوری‌که جوان‌ترین رئیس «سازمان ملی اطلاعات» سال ۲۰۱۰، نقطه‌عطفی در دوران شغلی هاکان فیدان بود و او به‌عنوان جوان‌ترین رئیس «سازمان ملی اطلاعات» این کشور که با مخفف نام ترکی‌اش «میت» هم شناخته می‌شود، منصوب شد و حالا در قامت وزیر خارجه این کشور به تهران آمده است.

مختصات ژئوپلتیک در منطقه

هاکان فیدان درحالی دیروز به تهران آمد که اخیرا به مسکو رفته و هفته پیش هم به عراق سفر کرده بود؛ ‌نکته‌ای که درباره نوع سفرهای او هم قابل توجه است، ‌یعنی او بعد از دست دادن با متحدان ایران در سومین سفر خارجی به تهران رسیده است؛‌ این یعنی توسعه سیاست همسایگی ایران به‌درستی کار می‌کند و ایران برنامه دقیقی را در شرق و غرب خود برای جبران این حفره بزرگ فراموش شده برداشته و همسایگان را به حضور در این پارادایم ترغیب کرده است. 
سال گذشته بود که نشست سه‌‌جانبه رؤسای ترکیه، ایران و روسیه در تهران برای گسترش همکاری‌های اقتصادی میان آنها، ایجاد توازن بین‌المللی و مدیریت تنش سوریه برگزار شد و این امر به‌مثابه نقش‌آفرینی تهران در دوران تغییر نظم نوین بود؛ نشستی که نشان از نقش مهم ایران در عرصه منطقه‌ای و حتی جهانی داشت چرا که یکی از اهداف دولت سیزدهم از ابتدای آغاز به کار، تقویت سیاست خارجی کشور با محوریت برقراری ارتباط نزدیک با کشورهای همسایه و پررنگ‌تر کردن هرچه بیشتر نقش جمهوری اسلامی ایران در منطقه و اثرگذاری در نظم جدید بوده است. در نشست روز گذشته، طرفین بر عدم تغییر ژئوپلتیک منطقه تاکید داشتند و مشخصا ایران بر این موضوع صحه گذاشت که هرگونه اقدام برای محدود کردن مسیرهای تاریخی ترانزیتی موجود در منطقه را هرگز تحمل نمی‌کند.

در نشست خبری مشترک چه گذشت؟ 

امیرعبداللهیان در نشست خبری مشترک با همتاری ترکیه‌ای خود در‌خصوص موضوعات مورد رایزنی گفت: ما امروز گفت‌وگوهای خوبی را با وزیر خارجه ترکیه در‌خصوص پیگیری توافق‌های دیدار اخیر رؤسای‌جمهور دو کشور داشتیم. درخصوص همه ابعاد همکاری‌های دوجانبه گفت‌وگوهایی مفصل بین ما و هیأت همراه دو کشور انجام گرفت. وزیر خارجه ایران افزود: اجرای برنامه جامع همکاری‌های تهران و آنکارا را که در جریان سفر آقای اردوغان به تهران انجام شد، مورد بحث قرار دادیم. توافق‌های دو رئیس‌جمهور در مسیر درست قرار دارد. اتفاق‌نظر داریم سازوکارهای موجود بین دو کشور در زمینه‌های مختلف مجددا فعال و از طریق نشست‌های تخصصی نسبت به رفع موانع اقدامات لازم انجام شود.
امیرعبداللهیان درباره مناسبات تجاری دو کشور نیز گفت: هدف‌گذاری حجم تبادل تجاری دو کشور ۳۰‌میلیارد یورو است. در جریان سفر آقای صفری به آنکارا توافق‌های خوبی بین دو هیات وجود داشت. امروز آن توافق‌ها را مورد تاکید کامل قرار دادیم. ما در به‌روزرسانی سند تجارت ترجیحی اتفاق‌نظر داریم و مسیرهای ترانزیت در منطقه، مکمل بین ایران و ترکیه است و عامل رقابت نیست بلکه عامل تقویت روابط ایران و ترکیه است. وزیر خارجه کشورمان در ادامه گفت: در این دور از مذاکرات بر مسأله آب تاکید کردیم. اتفاق‌نظر داریم که کمیته فنی مشترک در آینده نزدیک به تهران سفر کند. معتقدیم که استفاده منصفانه از آب ارس با درنظر‌گرفتن حقابه باید به‌طور کامل رعایت شود و آقای فیدان در مسیر گفت‌وگوها و مذاکرات دستورات لازم را صادر خواهند کرد.
وی با بیان این‌که درباره برخی مسائل منطقه‌ای گفت‌وگو کردیم، اظهار داشت: موضوع اولی که در حوزه جهان اسلام به آن پرداختیم اقدامات فعال‌تر برای مقابله با اسلام‌هراسی و جلوگیری از اهانت به کتب آسمانی و قرآن‌کریم بود. همچنین تمرکز بر موضوع فلسطین و مسأله قدس به‌عنوان اولویت کشورهای اسلامی و کشورهای منطقه از دیگر موارد مورد گفت‌وگو بود. تأکید کردیم رژیم‌صهیونیستی و حضور رژیم‌صهیونیستی در منطقه نتیجه‌ای جز فتنه‌انگیزی و تفرقه‌افکنی بین کشورهای مسلمان و دامن‌زدن به ناامنی‌ها در منطقه نداشته است. وی ادامه داد: در جریان گفت‌وگوها به موضوع سوریه و نگرانی ترکیه از وضعیت امنیتی مرزهای مشترک ترکیه و سوریه پرداختیم. با تأکید بر حاکمیت و تمامیت‌ارضی کشورها، معتقد هستیم باید از مسیر دیپلماسی و گفت‌وگو نگرانی‌های هر دو طرف ترکیه و سوریه از موضوعات مرتبط با تروریسم، امنیت مشترک مرز و آوارگان، به همکاری دو کشور منجر شود. جمهوری اسلامی ایران هم در ظرفیت داشتن رابطه دوستانه با دو کشور و هم در چارچوب نشست چهارجانبه ایران، روسیه، ترکیه و سوریه به تلاش‌های خود برای رفع نگرانی برادران در ترکیه و همچنین در چارچوب احترام به تمامیت‌ارضی سوریه، به تلاش‌های سازنده خود ادامه می‌دهد.

نشست سه‌جانبه ایران، ترکیه و عربستان

وی گفت: درباره وضعیت در اوکراین، افغانستان و فرمت‌های سه‌جانبه‌ای که در پی عادی شدن روابط ایران و عربستان می‌تواند شکل بگیرد، با آقای هاکان فیدان گفت‌وگو کردیم. دو طرف اتفاق‌نظر داریم که با توجه به ابراز تمایل عربستان، در آینده نسبت به تشکیل نشست سه‌جانبه ایران، عربستان و ترکیه با هدف تمرکز بر همکاری‌های هرچه‌بیشتر اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری اقدام کنیم. امیرعبداللهیان خاطرنشان کرد: درباره پیشنهاد آقای هاکان فیدان درخصوص ازسرگیری فرمت ایران، آذربایجان و ترکیه با هدف همکاری‌های نیرومندتر برای برقراری صلح و ثبات در قفقاز اتفاق‌نظر داریم. وی افزود: وزیر خارجه ترکیه بیان کرد که هیچ برنامه‌ای در ترکیه برای محروم‌کردن یا کاهش استان‌های واقع در شمال‌غربی ما از دسترسی به آب‌های مناطق بالادستی در ترکیه وجود نخواهد داشت. وزیر خارجه ترکیه هم در این نشست خبری گفت: بین ایران و ترکیه پیوندهای تاریخی وجود دارد. دو کشور در کمال صلح با یکدیگر زندگی می‌کنند. در زلزله ترکیه ما همبستگی خود را مجدد نشان دادیم و از ایران تشکر می‌کنیم. تحولات و بحران‌های اجتماعی بر اهمیت روابط ما می‌افزاید. وی ادامه داد: در چارچوب هشتمین نشست شورای راهبردی ایران و ترکیه در روزهای آتی پذیرای آقای رئیسی در ترکیه خواهیم بود. وزیر خارجه ترکیه گفت: امنیت مرز مشترک، مبارزه با تروریسم، حمل‌ونقل و ... را مورد تبادل‌نظر قرار دادیم. درخصوص تروریسم حساسیت‌های خود را مطرح کردیم. همچنین درخصوص گام‌ها برای افزایش حجم تجارت گفت‌وگو کردیم. در تجارت مرزی، کشاورزی و حمل‌ونقل موقعیت کشورهای خودمان را مطرح کردیم. درخصوص همکاری‌ها در موضوع انرژی نیز گفت‌وگو کردیم و امیدوارم که مسائل را از طریق درک مشترک حل کنیم. فیدان افزود: ایران و ترکیه دو کشور قدرتمند منطقه هستند و این مسئولیت ما را بیشتر می‌کند. در رابطه با موضوع سوریه ما بررسی کردیم که عمیق‌تر چه کارهایی را می‌توان انجام داد. ما انتظارات‌مان از سوریه به شکل کامل مشخص است، ما می‌خواهیم شهروندان سوریه را در امنیت کامل به کشورشان بازگردانیم. در مبارزه با تروریسم و پ‌ک‌ک می‌خواهیم همکاری بیشتری داشته باشیم و دولت سوریه همکاری بیشتری کند، مطمئنم که از ملزومات سوریه هم هست. در مورد امنیت، ثبات و توسعه عراق، درخصوص مبارزه با تروریسم و اسلام‌هراسی صحبت کردیم.