روحانی در یکی از این سخنرانی‌های انتخاباتی در واپسین روزهای ماراتن ریاست‌جمهوری این‌طور ادعا کرد که «شما می‌خواهید با دنیا مذاکره کنید؟ شما بلد هستید که با دنیا مذاکره کنید و آیا زبان دنیا را می‌دانید؟ در حالی که در فهم زبان ملت خود گرفتار هستید.» یکی از دم‌دستی‌ترین مثال‌های نقض این سخن روحانی ماجرای واکسن بود، چراکه دولت روحانی مدعی بود بدون برجام و اف‌ای‌تی‌اف، امکان واردات واکسن وجود ندارد اما رایزنی و پیگیری دولت رئیسی، این توهم مرگبار را شکست و نقطه پایان بر بسیاری از توهمات خسارت‌بار مشابه گذاشت که دیدیم افزایش صادرات نفتی و غیرنفتی با وجود تحریم‌ها از نتایج آن است. مصداق نقض دیگر بی‌نتیجه ماندن مذاکرات و برجام بود، درحالی که قرار بود با برجام، تمام تحریم‌ها لغو شود؛ هم چرخ سانتریفیوژها بچرخد هم چرخ کارخانه‌ها، قرار بود سیب و گلابی برجام برسد و دلار هزارتومانی شود، روحانی می‌گفت چنان رونق اقتصادی ایجاد شود که هیچ فردی به یارانه نیاز نداشته‌باشد اما در دوره او برجام که هیچ، مذاکرات هم شکست خورد و دولت دوازدهم درحالی مسئولیت خود را تحویل داد که پرونده مذاکرات بین زمین و آسمان رها بود و هیچ گره‌ای از کار فروبسته کشور نگشود. این یک فاجعه دیپلماسی بود چرا که برند دولت روحانی سیاست خارجی آنها بود اما نه برجام عایدی خاصی داشت و نه در سطح بین‌المللی به دستاورد خوبی با کشورها رسیدیم و عملا ظرفیت کشورهای آسیایی و آمریکای لاتین را از دست داده‌بودیم. حالا دولت رئیسی هم مذاکرات رفع تحریم‌ها را به نقطه خوبی رسانده و هم دیپلماسی مراودات با کشورهای خارجی را احیا کرده‌است، به طوری که فقط در ۲۱ماه گذشته یعنی از وقتی رئیس‌جمهور دولت سیزدهم استراتژی خود را بر مبنای روابط دوستانه با همه همسایگان و کشورهای مستقل در شرق، غرب، شمال و جنوب دنیا قرار داد، ۱۳سفر خارجی داشته که البته بیشتر آنها به کشورهای منطقه و آسیا بوده‌است. سفر اول رئیسی به تاجیکستان در شهریور۱۴۰۰ آغاز و سپس با دو سفر به ترکمنستان، روسیه، قطر، عمان، ازبکستان، آمریکا(سازمان ملل متحد)، قزاقستان، چین، سوریه و در نهایت اندونزی و حالا این روزها در آمریکای لاتین دنبال شد. از‌سوی دیگر هم دولت سیزدهم بدون این‌که ادعای بلد بودن زبان دنیا را داشته‌باشد، سیاست خارجی را به نقاط خوبی رسانده که در این گزارش آن را مرور خواهیم کرد.
سفر به آمریکای لاتین به‌عنوان حیاط خلوت آمریکا از روز دوشنبه آغاز شد و اولین سفر رئیس‌جمهور به کشور ونزوئلا بود و رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در صدر هیأتی عالی‌رتبه به ونزوئلا رفت؛ سفری پنج روزه به منطقه آمریکای لاتین که با هدف ارتقای روابط در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی بین تهران ــ کاراکاس صورت گرفته است.در جریان برنامه‌های سفر رسمی رئیس‌جمهور به ونزوئلا گفت‌وگوهای قابل‌توجهی میان سیدابراهیم رئیسی با همتای ونزوئلایی خود انجام شد. یاد و خاطره سردار همیشه زنده است. از تهران تا کاراکاس نام اوست. در بخشی از این دیدار، رئیسی از سیمون بولیوار تمجید کرد و بعد هم از حاج قاسم گفت که نماد مقاومت در مقابل نظام سلطه و چپاول اموال ملت‌ها بود. مادورو هم ضمن تایید سخنان رئیس‌جمهور کشورمان در مقابل به مسأله هک زیرساخت‌های ونزوئلا توسط آمریکا پرداخت و گفت: «من همواره به یاد ژنرال سلیمانی هستم و به او ادای احترام می‌کنم. در حمله وحشیانه‌ای که آمریکایی‌ها سال۲۰۱۸ به زیرساخت‌های انرژی ما کردند او به اکیپی دستور داد تا حمله سایبری را کشف کنند و کمک زیادی به ما کرد. خیلی‌ها در جریان نیستند. من هم ادای احترام می‌کنم و سردیس ایشان را در مقبره سیمون بولیوار نصب خواهیم کرد.»
پیشرفت به جای بی‌ثباتی
مادورو همچنین در بخش دیگری از این دیدار گفت: «دنیای چند قطبی برعلیه امپریالیسم آمریکا و اروپا خواهد بود و در این سال‌ها آمریکایی و غربی‌ها هرچه تلاش کردند ایران را بی‌ثبات کنند ولی ایران قوی‌تر و پیشرفته‌تر شد.» در ادامه این دیدار رئیسی از مادورو دعوت کرد که دوباره به ایران بیاید. مادورو هم ضمن استقبال از این دعوت گفت: «ما و شما گرچه شانزده ساعت با پرواز با هم فاصله داریم، ولی باهم برادر هستیم و متحدیم. من به‌زودی در خانه خودم، تهران، خواهم بود!» در این دیدار به مسأله افزایش حجم تجارت دو کشور نیز پرداخته شد و در این بخش نیز زمانی که سیدابراهیم رئیسی گفت در مرحله اول باید حجم تجارت‌مان را به معادل ۱۰میلیارد دلار برسانیم؛ مادورو در پاسخ گفت: «بله. حجم تجارت ما باید در میان مدت به حدود ۱۰ میلیارد دلار برسد و شاید هم دیگر دلاری نباشد مثلا بشود «۱۰ میلیارد بریکس» یا چیزی دیگر! مرحله بعد سقف ۲۰میلیارد مطابق دلار!»
راه تحقق مناسبات ۲۰ میلیارد دلاری
همچنین سیدابراهیم رئیسی در آخرین برنامه از روز اول سفر رسمی به ونزوئلا، در نشست مشترک بازرگانان دو کشور، تقویت فعالیت‌ها و همکاری‌های دانش‌بنیان را از جمله اقدامات مهم در حوزه اقتصادی دانست و بر ضرورت ایجاد دفتر فناوری در ونزوئلا تاکید کرد. رئیسی بی‌اثرسازی تحریم و قدرتمندشدن در حوزه اقتصادی را موثرترین راه مقابله با تحریم‌ها دانست و خاطرنشان کرد: «جوانان ایرانی به‌وسیله شرکت‌های دانش‌بنیان از تحریم‌ها فرصت ساختند و توانستند ایران را در برابر تکانه‌ها به آرامش و ثبات برسانند.» رئیس‌جمهور روابط میان ایران و ونزوئلا را بسیار خوب توصیف و تصریح کرد: «در جهت تسهیل و تسریع توسعه مبادلات اقتصادی، با اجرای توافقات انجام شده، موانع گمرکی، بانکی و تعرفه‌ای مرتفع خواهد شد.» رئیسی با تاکید بر این‌که ظرفیت‌های به‌کار گرفته نشده قابل ملاحظه‌ای برای افزایش مبادلات اقتصادی میان ایران و ونزوئلا وجود دارد، راه تحقق مناسبات ۲۰ میلیارد دلاری را فعالیت و سرمایه‌گذاری جدی میان دو کشور عنوان کرد. رئیس‌جمهور وظایف سفرای ایران، دفاتر بازرگانی، خانه علم و فناوری و تمامی بخش‌های فعال در حوزه‌های صنعت، معدن و امور بانکی را تسهیل امور تجاری میان دو کشور و حل مشکلات شرکت‌های ایرانی دانست.
تمرکز بر آمریکای لاتین
این سفر در شرایطی انجام شد که پیشتر تعاملات سیاسی و اقتصادی ایران با کشورهای منطقه آمریکای لاتین و تبادل ظرفیت‌های دوجانبه در دولت‌های نهم و دهم رو به گسترش بوده اما در دولت‌های یازدهم و دوازدهم روند نزولی گرفت به طوری که در این هشت سال فقط یک سفر به منطقه آمریکای لاتین، آن هم در حاشیه عزیمت به نیویورک برای شرکت در هفتاد‌و‌یکمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۹۵ انجام شد که طی آن رئیس دولت یازدهم برای شرکت در هفدهمین اجلاس سران کشورهای عضو جنبش غیرتعهد و تحویل دادن ریاست دوره‌ای این اجلاس به ونزوئلا سفر کرد و پس از شرکت در این اجلاسیه، سفر کوتاهی نیز به کوبا داشت اما دولت سیزدهم توجه ویژه‌ای به این پهنه جغرافیایی دارد و همزمان با تقویت و توسعه روابط با همسایگان و کشورهای منطقه خاورمیانه، درصدد توسعه مناسبات با کشورهای آمریکای لاتین به‌عنوان حیاط خلوت آمریکا نیز برآمده است.ونزوئلا که به‌عنوان یکی از نقاط مهم کانون دیپلماسی در دولت سیزدهم به‌شمار می‌رود، در دو سال اخیر مسیر تازه‌ای برای گسترش همکاری‌ها در این زمینه توسط کاراکاس و تهران برنامه‌ریزی شده است.نمود این تعاملات؛ سندی بلندمدت با سرزمین نفت در سفر یک‌سال اخیر نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ضدامپریالیستی ونزوئلا به تهران بوده است و این سفر رئیس‌جمهور کشور ما به منطقه آمریکای لاتین سفری دیپلماتیک و راهبردی برای جمهوری اسلامی ایران در ابعاد اقتصادی، سیاسی و امنیتی است.
امضای ۱۹سند همکاری
مراسم امضای اسناد همکاری‌های دوجانبه ایران و ونزوئلا در حضور رؤسای‌جمهور دو کشور برگزار شد و مقامات عالی‌رتبه حاضر ۱۹ سند و تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند. همکاری و مشارکت در حوزه‌هایی نظیر «ارتباطات و فناوری اطلاعات، انرژی، بیمه، حمل‌و‌نقل دریایی، آموزش عالی، کشاورزی، دارویی و پزشکی، تبادلات فرهنگی و همچنین توسعه همکاری‌های معدنی» از جمله اسناد مهم امضا شده میان وزرای امور خارجه، نفت، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، بهداشت و درمان و فرهنگ و ارشاد اسلامی با همتایان ونزوئلایی بود. سپس رئیس‌جمهور در نشست مشترک مطبوعاتی گفت که ملت ایران دوستی خود را با مردم ونزوئلا اثبات کرده و نشان داده دوست روزهای سخت آنان است. رئیسی با اشاره به این‌که روابط میان ایران و ونزوئلا روابط دیپلماتیک معمولی نیست، بلکه راهبردی است، گفت که برخورداری از منافع، نگاه و دشمن مشترک، همکاری‌های فیمابین را عمیق و راهبردی کرده است و از طرفی حجم تبادلات تجاری میان دو کشور به بالای سه میلیارد دلار رسیده است.
در نشست مطبوعاتی با رئیس‌جمهور ونزوئلا چه گذشت؟
همچنین سید ابراهیم رئیسی عصر دوشنبه به وقت محلی در نشست مطبوعاتی مشترک با همتای ونزوئلایی خود که در جریان برنامه‌های سفر رسمی به این کشور برگزار می‌شد، با تمجید از سال‌ها مقاومت مردم ونزوئلا در برابر امپریالیسم و ادای احترام به قهرمانان ملی این کشور گفت: «ایران و ونزوئلا منافع و دیدگاه‌های مشترکی در زمینه‌های استقلال‌طلبی، آزادی و عدالت‌خواهی دارند که باعث شده مردم این دو کشور کنار هم قرار گیرند.»
رئیس‌جمهور همچنین با بیان این‌که مردم ایران و ونزوئلا دشمنان مشترکی دارند که نمی‌خواهند ما مستقل زندگی کنیم، افزود: «ملت ایران در طول سال‌های گذشته دوستی خود را با مردم ونزوئلا اثبات کرده و همواره نشان داده که دوست روزهای سخت آنان است.»
رئیسی با اشاره به این‌که روابط میان ایران و ونزوئلا روابط دیپلماتیک معمولی نیست، بلکه راهبردی است، اظهار کرد: «برخورداری از منافع، نگاه و دشمن مشترک، همکاری‌های فیمابین را عمیق و راهبردی کرده است.»
رئیس‌جمهور با بیان این‌که ایران و ونزوئلا در سال‌های گذشته گام‌های خوبی در جهت توسعه روابط در حوزه‌های اقتصادی، تجاری، انرژی و خدمات فنی و مهندسی برداشته‌اند، تصریح کرد: «امروز دو کشور مصمم به توسعه روابط در حوزه‌های مختلف هستند.»
از سوی دیگر‌هم حسین امیرعبداللهیان در توییتی نوشت که کاراکاس نخستین مقصد از اولین سفر منطقه‌ای رئیسی به آمریکای‌جنوبی در چارچوب دیپلماسی و سیاست خارجی متوازن دولت است و بهره‌مندی ایران و ونزوئلا از منابع سرشار انرژی، ظرفیت‌های مکمل و مشترک اقتصادی و تجاری و وجود اراده جدی، ضامن اجرای توافق راهبردی ۲۰ساله و تحقق عملی منافع دو ملت است.
اهمیت سفر رئیس‌جمهور به آمریکای لاتین
به هرحال مقامات آمریکایی اعم از دموکرات یا جمهوری‌خواه، از آمریکای مرکزی و جنوبی و به‌طورکلی آمریکای لاتین تحت عنوان «حیاط خلوت واشنگتن» درنظام بین‌الملل یاد می‌کنند. بسیاری از مناقشات تأثیرگذار و تاریخ‌ساز در دوران جنگ سرد میان شوروی و آمریکا، در همین منطقه و کشورهایی مانند کوبا و نیکاراگوئه رخ‌داده است. فراتر از آن، پس از هشت سال انفعال مطلق دولت یازدهم و دوازدهم در قبال ظرفیت‌های مسلم آمریکای لاتین، اکنون زمان آغاز بازیابی و بازتعریف بسیاری از سیاست‌های همگرایانه میان ایران و کشورهای حوزه کارائیب و آمریکای لاتین است.اگرچه سفر رئیس‌جمهور کشورمان به سه کشور کوبا، ونزوئلا و نیکاراگونه صورت خواهد گرفت، اما بخشی از تحرکات و فعالیت‌های خاص جمهوری اسلامی ایران در آمریکای لاتین، معطوف به نقش‌آفرینی بازیگر مهم این مجموعه یعنی برزیل صورت می‌گیرد. برزیل، بازیگری صنعتی، اقتصادی و کلیدی در آمریکای لاتین محسوب می‌شود. اخیرا داسیلوا سیگنال‌های مؤثری در دفاع از مواضع ایران در نظام بین‌الملل از خود و دولت متبوعش بروز داده که امیدواری‌های قبلی درخصوص حضور سوسیالیست‌ها در مسند قدرت در ریودوژانیرو را تقویت کرده است.
یکی از اهداف عینی سفر رئیس‌جمهور، ارتقای مبادلات تجاری و اقتصادی ایران و کشورهای آمریکای لاتین (در قالب دیپلماسی اقتصادی) و یکی دیگر از این اهداف، بازتعریف نسبت دولت سیزدهم و کشورهای حوزه کارائیب و آمریکای مرکزی و جنوبی است که قطعا کشورهایی مانند، نیکاراگوئه، برزیل، کوبا و ونزوئلا در این روند نقش پررنگ و تأثیرگذاری دارند. واقعیت امر این است که مقامات آمریکایی نسبت به شکل‌گیری مجدد زنجیره سوسیالیستی و چپ‌گرایانه در آمریکای لاتین شدیدا نگران هستند و این بار تلاش می‌کنند با ارسال سیگنال‌های دیپلماتیک، درصدد جلوگیری از تبلور سیاست‌های ضدآمریکایی در برزیل، کوبا، ونزوئلا، آرژانتین، کلمبیا و... برآیند.
گذار از دلار
اما یک نکته بسیار مهم دیگر و نیز یکی از موضوعاتی که به یک کاتالیزور و عامل تسریع‌کننده در روند شکل‌گیری مناسبات جدید ایران و آمریکای لاتین تبدیل خواهد شد، انگیزه خاص طرفین یعنی ایران و مخالفان آمریکا در آمریکای لاتین درخصوص گذار از دلار است، به‌عنوان‌مثال، رئیس‌جمهور برزیل مانند مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا و دیگر سوسیالیست‌های آمریکای لاتین بارها از جایگاه دلار آمریکا در معاملات جهانی و نقش صندوق بین‌المللی پول انتقاد کرده و خواستار شکل‌گیری شبکه‌های اعتباری و مالی مستقل در نظام بین‌الملل شده است. موضوعی که تحقق آن، به معنای سقوط هژمونی ادعایی آمریکاست.
رئیس جمهور از ابتدای دولت تاکنون به کدام کشورها سفر کرده‌است؟
تاجیکستان ترکمنستان روسیه قطر عمان ازبکستان آمریکا قزاقستان چین سوریه اندونزی آمریکای لاتین
یک کارشناس روابط بین‌الملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
