«سرنخ» را گم نکنید!

این مسابقه متفاوت به تهیه‌کنندگی و کارگردانی آریا طاهری با همکاری معاونت فرهنگی فراجا و شبکه نسیم با اجرای محمدرضا رهبری در ۳۰قسمت روزهای فرد ساعت ۲۰ و ۳۰‌دقیقه روی آنتن می‌رود و تکرار برنامه هم ساعت ۷ و ۱۴ دقیقه از شبکه نسیم پخش می‌شود. سرنخ با ساختاری جدید به رخدادهای بعد از وقوع جرم پرداخته و همان‌طور که اشاره شد شرکت‌کنندگان در نقش دستیار کارآگاه باید با استفاده از سرنخ‌های پرونده و بازجویی منطقی و درست مظنونین به پاسخ درست آن پرونده دست یابند. نکته مهم این است که دستیاران کارآگاه، نیازی به یافتن سرنخ جدید ندارند و چالش اصلی این مسابقه در چگونگی استفاده شرکت‌کنندگان از سرنخ‌ها در اتاق بازجویی از متهمان است. با طاهری، تهیه‌کننده سرنخ درباره طراحی این برنامه گپ زدیم.

در اولین مواجهه با «سرنخ» مضمون تازه آن توجه را جلب می‌کند. از آریا طاهری درباره شکل‌گیری ایده برنامه و گرته‌باری احتمالی از نمونه‌های خارجی می‌پرسیم که او به جام‌جم پاسخ می‌دهد: ایده برنامه برای خودم بود. با تیم نویسندگان بیش از هزار پرونده جنایی را در پلیس آگاهی مورد مطالعه قرار دادیم. در نهایت پرونده‌هایی که قابلیت تلویزیونی شدن را داشتند به تیم نویسندگان دادیم و این تیم پرونده‌ها را با همدیگر تلفیق کردند. تیم نویسندگان پرونده‌های جنایی واقعی را تبدیل به متن کردند و تیم دیگری این پرونده‌ها را تبدیل به بازی. در مسابقه پرونده و سرنخ‌ها را به شرکت‌کنندگان می‌دهیم. مهم است که این افراد با استفاده از سرنخ‌ها چطور بازجویی کنند تا به جواب برسند. متهمان هم بازیگر هستند که تحت نظر تیم کارگردانی قرار دارند.
وی می‌افزاید: بازیگران شرکت‌کننده‌ها را گمراه نمی‌کنند و اجازه می‌دهند در صورتی که آنها مسیر درست را طی می‌‌کنند، به راه خود ادامه دهند.
این تهیه‌کننده در مورد جذابیت بخشیدن به برنامه و حفظ ریتم توضیح می‌دهد: ۱۰ دقیقه به دستیاران کارآگاه برای بازجویی زمان می‌دهیم اما بخشی از آن روی آنتن تلویزیون می‌رود. در واقع بخش‌های مختلف به‌گونه‌ای چیده می‌شود که برنامه جذابیتش را برای مخاطبان از دست ندهد. در هر برنامه دو دستیار کارآگاه و سه مظنون داریم. در مرحله اول سه مظنون بازجویی می‌شوند. شرکت‌کنندگان باید در مرحله اول، یک نفر را به عنوان مجرم اصلی حدس بزنند. بعد پیش کارآگاه می‌روند و او یکی از مظنونان را حذف می‌کند، سپس دو‌دستیار کارآگاه از دو نفر بازجویی می‌کنند و در انتهای مرحله دوم باید مجرم نهایی را اعلام کنند. کارگاه یک نفر دیگر را حذف می‌کند و جواب درست مشخص می‌شود. به‌گونه‌ای تدوین و کارگردانی می‌کنیم که مخاطبان زمانی که به مرحله نهایی می‌رسد متوجه می‌شوند این سه نفر مجرم هستند یا خیر. در طول برنامه تمییز دادن افراد مجرم برای مخاطبان سخت است و این جذابیت را سعی کردیم در مسابقه داشته باشیم.

این پرونده واقعی است
سوژه‌های این مسابقه برگرفته از پرونده‌های واقعی متعلق به سال‌های مختلف است که به نتیجه رسیده. طاهری در این مورد می‌گوید: در هر قسمت تلفیق چند پرونده واقعی را سوژه قرار می‌دهیم. در پرونده‌های واقعی یک یا دو سرنخ برای کشف راز وجود دارد. برای این مسابقه ما باید تعداد سرنخ‌ها را بیشتر می‌کردیم و برای همین در هر پرونده دو سه تا سرنخ اصلی و هفت‌هشت تا سرنخ فرعی وجود دارد.
وی ادامه می‌دهد: برنامه ما با مشارکت مؤسسه فرهنگی هنری ناجی هنر ساخته شده است. در سرنخ اولا پرونده‌های جنایی را بازگو می‌کنیم و دوم این‌که داریم یک‌سری ترفندهای بازجویی را نمایش می‌دهیم. ممکن است این ذهنیت ایجاد شود که ما داریم ترفندهای پلیس را لو می‌دهیم، ولی نکته اینجاست که پلیس در همکاری با مسابقه سرنخ گامی رو به جلو برداشته و آنچه به‌عنوان ترفندهای بازجویی می‌بینید عملا در اداره پلیس منسوخ شده است یا زیاد استفاده نمی‌شود. کارآگاه ویژه دکتر حسین طالبیان از صفر تا صد پروژه سرنخ کنار ما بوده است.
این برنامه همچنان در راه تصویربرداری است. طاهری در مورد پرداختن به سوژه‌ها مختلف در این مجموعه بیان می‌کند: پرونده‌های متفاوت قتل، سرقت، کلاهبرداری و... را مورد بررسی قرار می‌دهیم. در «سرنخ» صرفا به دنبال این نبودیم که مسابقه بسازیم و یک‌سری پرونده را حل کنیم؛ ما در خلال بازجویی‌ها داریم یک‌سری نکات اجتماعی مثل افزایش تحمل، حقوق شهروندی و... را آموزش می‌دهیم. به تازگی قسمت‌هایی با حضور شرکت‌‎کنندگان خانم پخش شد که طاهری در این باره عنوان می‌کند: بخش زیادی از خانم‌ها به ژانر جنایی علاقه دارند. ضمنا در مجموعه پلیس، خانم‌های بازجو را داریم. سعی کردیم با رعایت اصول خانم‌ها را به برنامه بیاوریم. اتفاقا چندین پرونده قوی داریم که خانم‌ها توانستند حلش کنند. او اضافه می‌کند: چون برنامه بازجویی‌محور بود و کپی و به اصطلاح نمونه عینی نداشت گمان می‌کردیم خیلی از مدیرها زیر بار چنین برنامه‌ای نروند. حتی تهیه‌کنندگان سابق سازمان که از آنها مشاوره می‌گرفتم، می‌گفتند هیچ مدیری پای این کار که می‎‌تواند سخت و پرحاشیه باشد نمی‌رود. اما مجموعه مدیران شبکه نسیم پای کار آمدند. اگر حمایت مدیر گروه و مدیر شبکه نسیم نبود این برنامه به پخش نمی‌رسید.

چرایی یک انتخاب
محمدرضا رهبری که او را با نقش‌آفرینی در سریال‌های میوه ممنوعه، بچه‌مهندس و... می‌شناسیم در این برنامه در قامت کارآگاه حضور دارد. کارگردان «سرنخ» درباره انتخاب وی توضیح می‌دهد: محمدرضا رهبری از قبل در کارهای پلیسی حضور داشتند و چهره و گفتار مناسبی برای ایفای نقش کارآگاه و راهبر بود.
طاهری در مورد بخش دیگری از برنامه می‌گوید:برای انتقال برخی اطلاعات به مخاطبان بخش مستند را طراحی کردیم؛ هر چند می‌شد آقای رهبری این اطلاعات را بیان کنند ولی سعی کردیم به صورت مستند نشان دهیم چون پرونده‌ها واقعی هستند. مثلا اگر در پرونده قتلی صورت گرفته آن صحنه را بازسازی می‌کنیم و به صورت مستند نشان می‌دهیم.
محل مسابقه سرنخ اداره آگاهی نیست. طاهری تصریح می‌کند: یک خانه ویلایی در ناکجاآباد است. حتی در بازجویی‌ها هم اشاره می‌کنیم که اینجا پلیس آگاهی نیست بلکه محل مسابقه سرنخ است. اگر می‌خواستیم بگوییم اینجا اداره آگاهی است باید بازجوها را به رعایت یک‌سری اصول مجبور می‌کردیم ولی دستیاران کارآگاه را در گفتار و رفتار آزاد گذاشتیم. اگر عمل خطایی انجام دهند بازی را متوقف نمی‌کنیم بلکه به آنها امتیاز منفی می‌دهیم. به لحاظ بصری هم استودیویی که انتخاب کردیم جذاب‌تر از فضای اداره آگاهی است.
وی در مورد گزینش شرکت‌کنندگان هم می‌گوید: بازجوها باید افرادی باشند که هم دانش قابل قبول کارآگاهی، پلیسی و حل مسأله داشته باشند و همین که بتوانند سلیس و روان صحبت کنند چون در برنامه ما گفت‌وگو خیلی مهم است. درست است که «سرنخ» مسابقه حل پرونده است و جنبه سرگرمی دارد ولی هدف دیگری هم داریم. ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که روزانه سیل کثیری از اطلاعات به مغزمان می‌رسد؛ برخی درست و برخی نادرست هستند. مغز ما باید قدرت داشته باشد تا اطلاعات درست را از نادرست تمییز دهد. این برنامه هم به دنبال همین مهارت است. شرکت‌کننده باید بتواند با متهم ارتباط موثری برقرار کند. در مسابقه ارتباط اجتماعی و بهره‌گیری صحیح از اطلاعات را به صورت غیرمستقیم آموزش می‌دهیم.

بازی با هوش
آریا طاهری که اجرای برنامه هوش برتر را هم بر عهده دارد درباره سابقه خود به عنوان تهیه‌کننده بیان می‌کند: من سابقه تهیه‌کنندگی و تولید برنامه در حوزه علم و فناوری و مواد مخدر را داشتم اما تا به امروز بیشتر فعالیتم در حوزه اجرا و کارگردانی بوده است. پیشنهادی مبنی بر ایفای نقش کارآگاه وجود داشت اما دلیل این‌که نقش کارآگاه را بازی نکردم این بود که می‌خواستم تمرکزم روی کارگردانی اثر باشد. من مجری هوش برتر هستم و خودم هم جزو بچه‌های سمپادی بودم. به همین خاطر کار کردن با هوش افراد را دوست دارم. مسابقه سرنخ اکشن نیست؛ بلکه در این مسابقه یک نفر باید بتواند ارتباط منطقی و درستی بین سرنخ‌ها و پرونده پیدا کند و از واکنش متهم نکات درست را دریابد.