دوگانه درمان و آموزش در بیمارستان‌های آموزشی

نخستین موردی که در این مراکز به چشم می‌خورد، ازدحام است در حدی که حتی در راهروها یک صندلی خالی برای نشستن پیدا نمی‌شود یا اگر بیمار در اورژانس بستری می‌شود ساعت‌ها طول می‌کشد تا یک تخت خالی نصیب وی شود. شلوغی درمانگاه‌های بیمارستان‌های آموزشی هم که داستان خودش را دارد و برای ویزیت شدن در این مراکز باید بعضا بیش از نیمی از روز را صرف کرد. این شلوغی زمانی که با هتلینگ ضعیف و خدمات پشتیبانی نه‌چندان دلچسب این بیمارستان‌ها همراه می‌شود البته بیشتر به چشم می‌آید که برای بیماران بستری وقتی با غیبت استادان همراه می‌شود، نارضایتی‌ها را به اوج می‌رساند.

پزشکانی که اساتید دانشگاه‌های علوم‌پزشکی هستند و به تدریس در بیمارستان‌های آموزشی موظفند، مسئول مستقیم تعیین نوع درمان و خدمات مورد نیاز بیمارانند که به علت حضور در بیمارستان‌های خصوصی یا مطب‌های شخصی معمولا غیبت‌های زیادی دارند.

در نتیجه بیمار بستری به‌کرات توسط دانشجویان و رزیدنت‌ها معاینه می‌شود و شرح‌حال می‌گوید، ولی موفق نمی‌شود به سرعت از خدمات درمانی بهره‌مند شود و در نتیجه به فردی ناراضی مبدل می‌شود.
البته علی‌محمد مصدق‌راد، دکتری سیاستگذاری و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران معتقد است: «کیفیت امری نسبی است که تحت تاثیر عواملی مثل جنس، سن، تحصیلات و طبقه اجتماعی بیمار و شدت بیماری وی قرار دارد.» با پذیرش این مسأله بازهم باید اذعان داشت که ‌درصد نارضایتی از بیمارستان‌های آموزشی بالاست.

مشکل، فنی است یا خدمتی؟

بیمارستان‌های آموزشی در وضعیت ایده‌آل خود جایی برای حضور استادان برجسته دانشگاهی در رشته‌های مختلف و فضاهایی با تجهیزات پیشرفته تشخیصی و درمانی هستند. از آنجا که همیشه وضعیت ایده‌آل برقرار نیست مردم از خدماتی که در این مراکز دریافت می‌کنند بعضا گله دارند. با این حال مصدق‌راد به ایرنا می‌گوید: «خدمات بیمارستان‌ها را باید از دو جنبه فنی و خدمتی در نظر گرفت که خدمات فنی و تخصصی همان خدمات تشخیصی و درمانی هستند و خدمات پشتیبانی که مواردی مثل هتلینگ، گرمایش، سرمایش، تهویه، تغذیه، البسه، رفتار کارکنان و امکانات رفاهی بخش‌ها و اتاق‌های بیمارستان را شامل می‌شود و مردم معمولا براساس این عوامل، کیفیت را ارزشیابی می‌کنند. بنابراین مدیران بیمارستان‌های آموزشی ــ درمانی در این زمینه‌ها باید بیشتر متمرکز شوند و کیفیت خدمات پشتیبانی را در کنار خدمات فنی افزایش دهند». البته ملاک ارزیابی مراجعان بیمارستان‌های آموزشی فقط نکات ذکر شده نیست، بلکه ازدحام جمعیت، بی‌توجهی به حریم خصوصی بیمار، ارائه خدمات با تاخیر و تعداد زیاد افراد درگیر در فرآیند تشخیص، درمان و مراقبت از بیمار نیز در نحوه قضاوت‌ها دخیل است به طوری که جمعی از بیماران ترجیح می‌دهند به جای مراجعه به بیمارستان‌های آموزشی، راه سایر بیمارستان‌های دولتی، تامین اجتماعی یا بیمارستان‌های خصوصی را در پیش بگیرند که این تغییر جهت دادن مردم زنگ هشداری است که مدیران تعالی بیمارستانی باید به آن توجه داشته باشند.

«اساتید» دقیقا کجایید؟

برخی بیمارانی که دل از خدمات باکیفیت رفاهی کنده و به وجود چهره‌های برجسته شاخه‌های علوم‌پزشکی در بیمارستان‌های آموزشی دل بسته‌اند نیز البته همیشه در این بیمارستان‌ها آن‌طور که انتظار داشتند به مقصود نمی‌رسند. مشکل، مشغله کاری این اساتید و در اولویت چندم قرار دادن بیمارستان‌های آموزشی است که باعث می‌شود یک پزشک متخصص که درجه استادی دارد تا چند روز حتی به بیماران سرکشی نکند و آنها را بلاتکلیف روی تخت بیمارستان‌ها نگه دارد. این را می‌توان یکی از دلایل عمده مردم برای ابراز نارضایتی از بیمارستان‌های آموزشی دانست، موضوعی که یک مسئول در وزارت بهداشت آن را تایید می‌کند و یک کارشناس بر آن صحه می‌گذارد.

ستاره خسروانی، مدرس دوره‌های اعتباربخشی بیمارستانی می‌گوید: «رده‌های مختلف دانشجویان پزشکی و پیراپزشکی در مراکز آموزشی ــ درمانی حضور دارند و وقتی بیمار وارد این سیستم می‌شود در خط اول با استاد روبه‌رو نمی‌شود، بلکه توسط دانشجویان پزشکی و سپس توسط دانشجویان تخصصی ویزیت می‌شود. معمولا نظارت استاد نیز به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر روند ارائه خدمات وجود دارد و حتی اگر حضور ندارند اما این نقش نظارتی را به‌عهده دارند. با این حال، این‌که مدارک بیماران از طریق فضای‌مجازی برای پزشکان ارسال می‌شود ایده‌آل نیست و انتخاب بین بد و بدتر است. این اقدام از دید بیمار خوشایند نیست و وقتی اتفاق می‌افتد که پزشک در بیمارستان حضور نداشته باشد و گویای این حقیقت است که زور سیستم بهداشت و درمان به اجرای برخی قوانین نرسیده است».

ابوالفضل باقری‌فرد، معاون آموزشی وزارت بهداشت نیز جالب است که مشکل حضور نداشتن استادان در بیمارستان‌های آموزشی ــ درمانی را «قابل توجه» می‌داند و به ایرنا تاکید می‌کند: «اساتید باید در بیمارستان حضور داشته باشند و در مواردی با این موضوع برخورد جدی می‌کنیم.»

حضور اساتید به اندازه‌ای مهم است که علی‌محمد مصدق‌‌راد، دکترای سیاستگذاری و مدیریت سلامت نیز می‌گوید: «قوانین و مقررات موجود و منشور حقوق بیمار بر مسئولیت پزشک متخصص تأکید دارد و اگر مواردی خلاف این قوانین صورت می‌گیرد، قابل پیگیری است.»

البته پزشک‌سالاری در سیستم بهداشت و درمان کشورمان راه را بر انتقادات‌ بسته و با این که سال‌های طولانی است در مورد ضعف‌های بیمارستان‌های آموزشی بحث می‌شود، ولی مشکلات حل نمی‌شود و انتقادات راه به جایی نمی‌برد، در حالی که روند صعودی تبدیل بیمارستان‌ها به مراکز درمانی دانشگاهی نیز متوقف نمی‌شود. در نتیجه بیمارانی که به هر دلیل چاره‌ای به‌جز مراجعه به این مراکز آموزشی و درمانی را ندارند در سکوتی تلخ به هر اتفاقی که پیش آید، تن می‌دهند.

روزنامه جام جم