شوت به دروازه گیشه

اگر از فوتبالیستهایی مثل عزیز اصلی، محراب شاهرخی، احمدرضا عابدزاده، حمید استیلی، جواد زرینچه، علی انصاریان، پژمان جمشیدی و ... بگذریم که طی سالها از فوتبال به زمین سینما آمدند و به بازیگری سرک کشیدند، باید به فیلمهایی اشاره کرد که با موضوع و محوریت فوتبال ساخته شدند. هرچند در کلیت و درمجموع از همه این اندک فیلمهای تولیدشده با حال و هوای فوتبال، حتی یک فیلم درست و درمان و صددرصد فوتبالی هم درنمیآید و تقریبا هیچکدام از فیلمهای ساخته شده نتوانستند هیجان، جذابیت و التهاب یک مسابقه فوتبال را به تماشاگر منتقل کنند. البته این معضل و مسأله همه فیلمهای فوتبالی سینمای جهان است که باید در قیاسی نابرابر فقدان پویایی و «زنده» بودن خود را با یک نامیرایی دراماتیک و زیست جایگزین جبران کنند. این تلاش گاهی به بار نشسته و با حضور بازیگران، بازیکنان مشهور، محبوب، قصه و موقعیتهایی جذاب، فیلمهای تماشایی، چون «فرار به سوی پیروزی» ساخته جان هیوستن خلق شده است، اما در سینمای ایران این میل فوتبالی عمدتا بهدلیل ضعف قصه و ناتوانی در خلق موقعیتهای جذاب و پیوند ناقص سینما و فوتبال جواب نداده و نتیجهای جز شکست نداشته است، طوری که حتی ترکیب حضور فوتبالیستها و بازیگران مشهور هم دردی دوا نکرد و اسم و رسم و اعتبار هیچکدام از دو گروه به کار نیامد. «فوتبالیستها» و «بیرو» از جمله این فیلمها هستند که با وجود تمرکز روی فوتبال و استفاده از چهرههای فوتبالی موفق عمل نکردند، اولی که با ترکیبی از بازیگران شناختهشده و چهرههای فوتبالی سرشناسی باوجود کنجکاویهایی که برای تماشا در مخاطب ایجاد کرد، اثری ضعیف از آب درآمد و دومی هم که این روزها و همزمان با برگزاری جام جهانی بر پرده سینماهاست، نتوانست زندگی پرفراز و نشیب علیرضا بیرانوند را آنطور که باید به شکل جذاب و دراماتیک و مخاطب پسند ارائه دهد. حتی فیلم «مستطیل قرمز» هم که با دغدغه ارزشمند پرداختن به فاجعه بمباران زمین فوتبال چوار ایلام ساخته شد هم بهدلیل ساختار ضعیف و ترکیب بازیگران، جذابیتهای لازم را برای تماشاگر نداشت. مسافر، عمو فوتبالی، فوتبالیها، آفساید، زاپاس، عرق سرد و هتتریک از دیگر فیلمهای سینمایی با موضوع و محوریت فوتبال هستند. نکته قابل اشاره درباره بعضی از این فیلمها و درمجموع فیلمهای فوتبالی سینمای ایران اینکه هروقت فیلمسازان تنها از فوتبال برای طرح موضوع اجتماعی دیگری بهره بردهاند، آثار جذابتر و تماشاییتر از کار درآمدند. مثل مسافر که کیارستمی مسابقه تیم فوتبال پرسپولیس را تنها بهانهای برای پرداختن به بیشفعالی و پرسهزنیهای پسرک قصه میکند یا هتتریک که اعتیاد شخصیت اصلی فیلم به شرطبندی فوتبال بهانهای برای شخم زدن رابطه شکننده یک زوج جوان میشود. روزنامه جام جم