کشف استعداد برای آینده فیلمسازی

در گفتگو با دو فیلمساز موفق این دوره فیلم کوتاه تهران، هم درباره تنوع ژانر صحبت کردیم و هم درباره جایگاه جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران در کشف استعداد‌ها از مناطق مختلف کشور و تاثیرات این حضور در ادامه مسیر و آینده حرفه‌ای فیلمسازان. عطا مجابی که مدیر امور بین‌الملل انجمن سینمای جوانان ایران هم هست، برای نوشتن فیلمنامه فیلم «جناکات» که جزو صدرنشینان آرای مردمی بود، برنده برگ زرین بهترین فیلمنامه اقتباسی شد و مانا پاک‌سرشت هم به خاطر ساخت فیلم «وقفه» و به دلیل نگاه متفاوت به مساله زنان در جامعه امروز، جایزه ویژه دبیر جشنواره را دریافت کرد.

فیلم «وقفه» به کارگردانی مانا پاک‌سرشت به دلیل نگاه متفاوت به مساله زنان در جامعه امروز، جایزه ویژه دبیر سی و نهمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران را به خود اختصاص داد. این درام اجتماعی، هفتمین فیلم کوتاه پاک‌سرشت به عنوان کارگردان است. این فیلمساز با وجود این که اثرش را در قالب اجتماعی ساخته، اما درباره تنوع ژانر در دوره اخیر جشنواره فیلم کوتاه تهران به «جام‌جم» گفت: قطعا حضور فیلم‌هایی در ژانر‌های مختلف در جشنواره‌ها از جمله جشنواره فیلم کوتاه تهران خیلی موثر است و باعث تنوع ساختاری و روایی آثار می‌شود. منتها به نظرم نباید این توجه ژانری به قیمت کنارگذاشتن درام‌های خوب اجتماعی باشد.
این که فیلم‌هایی در ژانر‌های کمدی، جنایی، وحشت و... داشته باشیم، خیلی هم خوب است و این گوناگونی حال و هوای متفاوتی به فیلم‌ها می‌دهد، اما باید به جز مولفه‌های ژانری، به کلیت یک فیلم و نحوه روایت آن‌ها هم توجه شود. البته صحبتم در این زمینه کلی و مربوط به همه جشنواره‌هاست و منحصرا درباره جشنواره فیلم کوتاه تهران حرف نمی‌زنم. چون اتفاقا به جز مجموعه فیلم‌های جذابی که در ژانر‌های مختلف در بخش داستانی حضور داشتند، درام‌های اجتماعی هم در جشنواره حاضر بودند و مخاطبان را جذب کردند. به نظرم این گوناگونی فضا‌ها و قصه‌ها خیلی جذاب بود و خودم از تماشای این همه فیلم متنوع و در قالب‌ها و ژانر‌های مختلف لذت بردم. به نظرم خیلی جرات و جسارت می‌خواهد که فیلمسازان به ژانر‌هایی ورود کنند که در سینمای ایران خیلی کمتر سراغ آن می‌روند و به آن بها می‌دهند. این جسارت و قدرت را امسال در خیلی از فیلمسازان جشنواره فیلم کوتاه تهران دیدیم و برای همه ما فعالان و مخاطبان این عرصه واقعا لذتبخش بود.

داوری‌های درست

اعطای جایزه ویژه دبیر جشنواره به یک درام اجتماعی، حاوی این نکته مهم بود که فارغ از اولویت قائل شدن برای آثاری در ژانر‌های مختلف، به فیلم خوب و شایسته ولو در حوزه سینمای اجتماعی هم توجه شده است. پاک سرشت درباره این توجه ویژه هم توضیح داد: نکته خیلی ارزشمندی برای من بود که با این‌که فیلم «وقفه» در ژانر به‌خصوصی ساخته نشد و یک درام اجتماعی بود هم مورد توجه دبیر محترم جشنواره قرار گرفت.

 

خوشبختانه در جشنواره امسال فیلم کوتاه تهران شاهد قضاوت‌ها و داوری‌های درستی بودیم و به نظرم همه جوایز به‌حق داده شد. این بحث را در حالی مطرح کردم که خودم در این دوره برای بازیگری در همین فیلم «وقفه» هم نامزد دریافت جایزه بودم، اما موفق به دریافت آن نشدم.

پاک سرشت درباره تاثیر این تنوع ژانر در فیلم‌های بلند و فاصله گرفتن از آثار شبیه هم در سینمای ایران گفت: دلیل شباهت آثار این سال‌های سینمای ایران است که وقتی فیلمسازی می‌بیند فیلمی به اصطلاح در گیشه یا از نظر مخاطبان جواب داده و با استقبال روبه‌رو شده، او هم ترغیب می‌شود فیلمی شبیه آن اثر موفق بسازد، اما اگر تنوع ژانری وجود داشته باشد و فیلمسازان به ژانر‌های مختلف ورود کنند، به نظرم باید منتظر یک اتفاق نو در سینمای ایران باشیم و درآن صورت فیلم‌ها مخاطبان خیلی بیشتری خواهند داشت. ضمن این‌که تنوع ژانری همین دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران می‌تواند امیدواری‌هایی برای سال‌های آینده سینمای ایران ایجاد کند، چون قطعا بخشی از این فیلمسازان در ادامه با همین نگاه نو و جسورانه، فیلم‌های بلند خواهند ساخت.

کارگردان فیلم «وقفه» که خودش اهل شمال کشور و شهر رشت است، درباره جایگاه جشنواره فیلم کوتاه تهران در کشف استعداد‌هایی از مناطق مختلف کشور و تاثیرش در آینده حرفه‌ای این فیلمسازان گفت: تاثیر جشنواره فیلم کوتاه در این کشف استعداد غیرقابل انکار است و می‌توان با مرور دوره‌های قبلی این رویداد هم به تاثیر جشنواره برآینده فیلمسازان رسید. ضمن این‌که بسیاری از کارگردان‌های مطرح و شناخته شده سینمای ایران اهل شهرستان‌های مختلف هستند و تعداد کارگردان‌های اهل تهران کم است. خوشبختانه جشنواره فیلم کوتاه تهران، دریچه‌ای را به سمت علاقه‌مندان سینما باز کرده که می‌توانند به راحتی خود را محک بزنند و اگر استعدادی داشته باشند، بدون هیچ فیلتر و بدون هیچ پارتی بازی و زد و بندی وارد سینما شوند. خیلی از فیلمسازان موفق و نام‌آشنا در این سال‌های سینمای ایران، دانش‌آموخته دفاتر مختلف انجمن سینمای جوانان هستند و در دوره‌های جشنواره فیلم کوتاه تهران حضور داشتند و جایزه گرفتند.

مانا پاک سرشت، به جز کارگردانی فیلم «وقفه» به عنوان بازیگر هم در کار حضور داشت. او درباره بازیگری و کارگردانی همزمان گفت: با این‌که کار بازیگری هم انجام می‌دهم، اما تا به حال در فیلم‌های کوتاهی که ساختم، بازی نکرده بودم. تا آخرین لحظه هم نمی‌خواستم این اتفاق بیفتد و در فیلم خودم بازی کنم، اما، چون نتوانستم بازیگر موردنظرم را پیدا کنم، مجبور به این کار شدم که برایم چالش خیلی بزرگی بود و مرا خسته کرد. حتی اواسط فیلم، از این کار ناامید هم شدم، اما خوشبختانه آن طور که مخاطبان گفتند، نتیجه کار مثبت بود.

رغبت بیشتر به ژانر

یکی از فیلم‌های محبوب و پرمخاطب سی و نهمین دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران «جناکات» به نویسندگی و کارگردانی عطا مجابی بود. این فیلم که برگ زرین بهترین فیلمنامه اقتباسی را دریافت کرد، با نگاهی به رمان مشهور «جنایت و مکافات» نوشته داستایوفسکی نوشته و ساخته شد و از این نظر هم قابلیت توجه و اشاره دارد. نکته مهم دیگر درباره جناکات، بهره‌گیری‌اش از فضای ژانری است و مجابی با ارجاعات و اشاراتی به فضای نوآر، جنایی و فانتزی و ترکیب دلپذیر آن‌ها فیلمش را ساخت. از این نویسنده و کارگردان درباره تنوع ژانری مشهود در این دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران پرسیدیم و این‌که چقدر این گوناگونی قالبی و ساختاری آزمون و خطایی بود و می‌توان به ادامه راه امیدوار بود. مجابی درباره این موضوع و در پاسخ به این سوالات به جام‌جم گفت: تنوع ژانر همیشه بین فیلمسازان فیلم کوتاه طرفدار داشت و ما هر سال در این حوزه و به ویژه در جشنواره فیلم کوتاه تهران، آثار خوبی در این زمینه داشتیم، اما شاید به اندازه‌ای که باید و لازم بود، به آن‌ها توجه نمی‌شد. اتفاقا فیلمسازانی که در این حیطه و در ژانر‌های مختلف فیلم می‌ساختند، همدیگر را پیدا می‌کردند. خودم طی سال‌ها در شهر‌هایی مثل شیراز، تبریز، زنجان، بوشهر و شهر‌های مختلف با دوستان فیلمسازی آشنا شدم که در فضا‌های گوناگون فیلم کار و سینمای ژانر را پیگیری می‌کردند. خوشبختانه اتفاقی که امسال در سی و نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران افتاد، این بود که توجه ویژه‌ای به وجه فرمال و شکل‌گرای سینما شد. برای همین، این فیلم‌ها با رغبت بیشتری تولید و به‌خوبی هم دیده شد، اما این‌که آیا در سال اول این تاکید و توجه ویژه، همه آثار کیفیت لازم و مناسب را در ژانر‌های مختلف تولید شده داشتند و از همه بضاعت‌های‌مان در عرصه فیلم کوتاه و در جشنواره فیلم کوتاه تهران استفاده کردیم یا نه، قطعا ایده آل نبود و می‌توان گفت بضاعت ما خیلی بیشتر از اینهاست، اما همین حضور و مشارکت و این حجم از فیلم‌های ساخته شده در ژانر‌های مختلف بسیار امیدوار کننده است و تعدادی از فیلم‌هایی که در این دوره جشنواره و با این مختصات دیدم، واقعا شگفت انگیز بودند. به ویژه این‌که خیلی از این فیلمسازان، فیلم اول یا دوم‌شان بود و نشان دادند در ادامه و در فیلم‌های بعدی می‌توانیم شاهد شکوفایی بیشتر استعداد‌ها و درخشش آن‌ها باشیم. نکته مهم و قابل اشاره این‌که جشنواره فیلم کوتاه تهران همیشه معرفی کننده چهره‌ها و استعداد‌های تازه در عرصه فیلمسازی و سینمای کشور بود. پیرو این پیشینه، امسال هم این اتفاق افتاد و این جشنواره کارش را در این زمینه به‌درستی انجام داد و استعداد‌های جوانی را به سینمای ایران معرفی کرد.

نیروی انسانی و گستردگی اقلیمی

مجابی درباره تنوع اقلیمی فیلمسازان حاضر در جشنواره فیلم کوتاه تهران و مشارکت از شهر‌های مختلف کشور هم توضیح داد: ما غیر از نیروی انسانی چیزی در انجمن سینمای جوان نداریم. انجمن سینمای جوانان ایران که میز، تخته، بخشنامه و ساختمان نیست، بلکه با مجموعه‌ای از انسان‌ها مواجهیم که خوشبختانه در سراسر کشور پراکنده شدند و حضور دارند و هرکدام از اقلیم خودشان و زیست بوم شخصی خودشان آثاری را تولید می‌کنند و در جشنواره فیلم کوتاه تهران حاضر می‌شوند. واقعا این گستردگی فیلمسازان در نقاط مختلف کشور امیدوارکننده است. آن چیزی که به‌شخصه برای من دلنگرانی دارد، این است که طی این سال‌ها ما استعداد‌های خوبی را از اقلیم‌های مختلف ایران داشتیم، اما متاسفانه فرصتی که بتواند در شهر خودشان به حیات حرفه‌ای خود ادامه دهند، کمتر و سخت‌تر داشتند. برای همین بعد از چند سال مجبور به مهاجرت به پایتخت شدند. البته باتوجه به این‌که ما در کشوری در خاورمیانه با تحریم‌ها و محدودیت زندگی می‌کنیم، قابل درک است، اما فکر می‌کنم به هرحال این مساله تبعاتی دارد. درحالی‌که در برخی کشور‌ها و به شکل ایده آل، لزومی ندارد که شما برای ادامه فعالیت فیلمسازی در سینمای حرفه‌ای حتما به پایتخت مهاجرت کنید و می‌توانید این کار را در شهر و محل زندگی خودتان هم انجام دهید. به نظرم شاید پیشنهاد و راهکار رفع این معضل این باشد، همان‌طور که انجمن سینمای جوانان ایران دفاتری را در نقاط مختلف کشور برای کشف استعداد و فعالیت‌های فیلمسازی در عرصه فیلم کوتاه دارد، سازمان سینمایی یا بنیاد سینمایی فارابی هم باید بتوانند به‌صورت منطقه‌ای چنین چیزی را پوشش دهند تا هم ترافیک کمتری از فیلمسازان در تهران داشته باشیم و هم شاید فرصت فیلمسازی حرفه‌ای و ساخت فیلم بلند در سراسر کشور فراهم شود.

اعتبار جهانی جشنواره فیلم کوتاه تهران

عطا مجابی علاوه بر نویسندگی و کارگردانی در عرصه فیلم کوتاه، در بخش اجرایی و مدیریتی هم فعالیت می‌کند. او که قبلا مدیر دفتر انجمن سینمای جوانان ایران در استان تهران بود، این روز‌ها مدیر امور بین‌الملل انجمن سینمای جوانان ایران است. فارغ از مناسبات انجمن و جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران با آکادمی اسکار و در حوزه فیلم کوتاه، نظر او را درباره سازوکار حضور و کسب جایزه فیلم‌های ایرانی و خارجی در این بخش جویا شدیم. مجابی دراین مورد می‌گوید: جایزه بزرگ جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران تنها منحصر به بخش داستانی نیست و می‌تواند در هر دسته از فیلم‌ها مثل مستند، داستانی، تجربی و پویانمایی باشد. امسال فیلم مستند و تجربی، بسیار زیبا و نوآورانه‌ای با مضمون انسانی به نام «فیلسوف» از کشور اسپانیا انتخاب و برنده جایزه بزرگ بخش بین‌الملل شد. معرفی برنده این جایزه به اسکار عملا ربطی به سیاست ما ندارد. وقتی هیات داوران جشنواره فیلم کوتاه تهران، جایزه بزرگ را به فیلمی اعطا کند، آن جایزه و انتخاب مورد احترام آکادمی اسکار است و چنانچه آن فیلم از طرف جشنواره فیلم کوتاه تهران معرفی نامه برای آکادمی دریافت کند، می‌توان در رقابت اسکار شرکت کند. ضمن این‌که فیلم‌هایی که مورد تایید آکادمی اسکار باشد، سفر‌های جشنواره‌ای موفق‌تری را خواهند داشت و اتفاقات بیشتری برای آن‌ها در حوزه پخش می‌افتد. اهمیت این بخش هم متاثر از سابقه، قدمت، سلیقه و اعتبار جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران است و برنده شدن در این بخش و حتی بخش‌های دیگر، فرصت‌های خیلی خوبی را در داخل و خارج از کشور برای فیلمسازان فراهم می‌کند.

روزنامه جام جم