دلشوره برای بافت جهانی یزد

به گزارش جام جم آنلاین، دامنه این نگرانی حتی به مقر اصلی یونسکو در پاریس هم رسید تا با ارسال ایمیلی، نگرانی خود را از تخریب بافت ارزشمندی که سال۹۶ در فهرست یونسکو به ثبت رسانده بودند، به گوش متولیان میراثی کشورمان برسانند و هشدار‌های مراقبتی لازم را گوشزد کنند؛ نکاتی که مدیرکل اداره میراث فرهنگی استان یزد به ما می‌گوید پیش از ورود سیلاب به بافت تاریخی مورد توجه‌شان قرار گرفته و با اجرایش آسیب به این بافت کهن را به حداقل رسانده‌اند و طی روز‌های اخیر هم گزارش آن را به پاریس ارسال خواهند کرد.

تصورش را بکنید در میان اخبار و تصاویر و ویدئو‌های متعدد و هولناک ورود سیلاب به روستا‌ها و شهر‌های مناطق مختلف و ویرانی و خساراتی که در مناطق مسکونی به بار می‌آورد، ناگاه کلیپی از فروریختن یکی از زییاترین خانه‌های تاریخی استان یزد؛ خانه‌ای با دو بادگیر چهارطرفه، ایوان و چند طاق‌نما در فضای مجازی منتشر شود و ابعاد نگرانی‌ها را از حال حاضر به گذشته‌های دور این سرزمین و داشته‌های تاریخی و فرهنگی‌اش بکشاند. انتشار همین ویدئو کافی بود تا دل‌نگرانی همه میراث دوستان به یکباره متوجه بافت ثبت جهانی شده شهر یزد شود و پویش‌های متعددی برای کمک فوری به این بافت در مقابل هجوم سیلاب به راه بیفتد و وزیر میراث فرهنگی نماینده ویژه‌ای به سوی شهر باستانی و کویری ایران گسیل کند.

 

نگرانی‌ها هم البته بیراه نبود، زیرا در خطه‌ای که بارش سالانه آن ۴۵میلی‌متر است، فقط طی دو روز ۱۰۰میلی‌متر باران باریده بود آن‌هم بر سر شهری باقدمت که عمده خانه‌هایش به‌دلیل واقع شدن در کویر، خشت و گلی است و پیر و فرتوت و بارش‌ها، آن‌هم بارش‌های سیلابی اخیر می‌توانست خسارات جبران ناپذیری به این شهر کهن و میراث ملی ایرانیان وارد کند. همین هم بود که سازمان جهانی یونسکو که پنج سال پیش بخشی از این بافت قدیمی را در فهرست خود به ثبت رسانده و از طریق پایش‌ها و تصاویر هوایی متوجه آسیب‌دیدگی بخش‌هایی از بافت شده بود، با ارسال ایمیلی به وزارتخانه میراث فرهنگی، نگرانی خود را از این بابت اعلام کرده و خواستار ارائه گزارش شدند. گزارش کامل و دقیق تخریبات صورت گرفته در بافت جهانی یزد نیز به گفته مدیرکل اداره میراث فرهنگی استان یزد در حال آماده شدن است و تا یک هفته دیگر به دفتر یونسکو فرستاده خواهد شد.

احمد آخوندی، اما به ما می‌گوید پیش از وقوع سیلاب و پس از اخطار‌های هواشناسی، حواس‌شان به بافت تاریخی یزد بوده و آنچه از دست‌شان برآمده به کمک ۱۱کمیته از نیرو‌های مردمی و میراث دوست برای کاهش خسارت‌ها در بافت تاریخی انجام داده‌اند: «ما پیش از بارندگی آمادگی نسبی داشتیم و به کمک گروه‌هایی از فعالان میراثی محلی آموزش‌های لازم را به مردم ساکن در بافت‌های تاریخی دادیم. آموزش‌هایی مثل پوشاندن دیوار‌ها با پلاستیک و گذاشتن گونی شن و مصالح جلوی در خانه‌ها و دیوار‌ها برای جلوگیری از ورود آب به درون حیاط و زیرزمین منازل و نم کشیدگی دیوار‌ها و پی ساختمان. هرجا هم مشکل نفوذ آب و آبگرفتگی وجود داشت، به‌سرعت به سمت قنات‌ها و چاه‌های جذبی هدایت می‌شدند.»

شهر یزد ۹۰۰هکتار بافت تاریخی دارد که ۲۰۰هکتار آن به ثبت جهانی رسیده است. ۲۳هزار پلاک منزل در این بافت ۹۰۰هکتاری وجود دارد که به گفته مدیرکل میراث فرهنگی یزد، ۶۰درصد این پلاک‌ها (شامل منازل مسکونی و تأسیسات گردشگری) دارای سکنه و ۴۰درصد خالی از سکنه است. بیشترین آسیب‌دیدگی منازل تاریخی در سیلاب اخیر هم مربوط به همین بنا‌های خالی از سکنه بوده که هیچ مراقبتی از آن‌ها صورت نمی‌گیرد. در این میان تأسیسات گردشگری مثل هتل‌ها و بوم‌گردی‌ها فقط ۲درصد آسیب دیده‌اند.

آخوندی می‌گوید سیلاب اخیر به صد‌ها منزل در کل بافت تاریخی یزد آسیب رسانده که آسیب‌دیدگی ۲۰۰خانه بالای ۵۰درصد است. فقط ۱۳خانه از ۲۰۰ خانه مذکور هم در بافت جهانی یزد قرار دارند. به گفته وی، علت بیشتر تخریب‌ها هم آب افتادن پشت دیوار منازل و پرشدن چاه‌های جذبی و سرریز شدن به درون منازل و زیرزمین خانه‌ها و نم کشیدن پی بنا‌ها بوده که این تخریب‌ها در بافت جهانی کمتر بوده و دلیل آن مرمت‌های خوب این بافت و دادن آموزش‌های لازم و به‌موقع به اهالی بوده است.

هیچ بنای ثبت ملی شده، اما در میان خانه‌های آسیب دیده در شهر یزد وجود ندارد. این را هم مدیرکل میراث فرهنگی استان یزد می‌گوید و ادامه می‌دهد: «تن‌ها خانه‌ای که در استان یزد ثبت ملی بوده و تخریب شده تاکنون، خانه تاریخی رزاقیان در شهرستان تفت بوده که به‌طور کامل تخریب شده است. تجمیع آب در دیوار پشت این بنا به ارتفاع چهار متر و وارد آمدن فشار زیاد به دیوار‌ها باعث فروریختن کامل آن در دو مرحله در ساعات ۵ و ۷صبح شد و از آنجا که تخریب خانه در ساعات غیراداری و اولیه صبح صورت گرفت به ساکنان آن که کارمندان اداره میراث فرهنگی تفت هستند، آسیبی نرسید.»

درحال‌حاضر فعالان میراثی داوطلب تحت‌نظر اداره میراث فرهنگی همچنان در حال پایش خانه‌به‌خانه و کارکنان بنیاد مسکن نیز در حال برآورد میزان خسارات‌ها در بافت تاریخی هستند تا پس از برآورد خسارت‌ها، کار بازسازی در بافت تاریخی آغاز شود. با این حال مدیرکل میراث فرهنگی یزد نگرانی خود را بابت تخریب‌های بیشتر پنهان نمی‌کند و می‌گوید حتی اگر بارندگی دیگری در کار نباشد تا یک هفته آینده احتمال فروریزی دیوار‌ها و بنا‌های نم کشیده وجود دارد و باید جانب احتیاط حفظ شود و نیرو‌های رسمی و داوطلب میراث فرهنگی در حال کمک به مردم منطقه درخصوص استحکام بخشی دیوار‌ها هستند.