راویان قصه‌های کربلایی

نتیجه‌اش هم ساخت سریال‌هایی ماندگار شد که برخی از آن‌ها در بازپخش‌ها هم بیننده دارند. سریال‌هایی مثل مختارنامه، دو طفل مسلم، فرستاده و... که به صورت مستقیم وارد فضای محرم و آن دوره تاریخی شدند و برخی دیگر مثل شب دهم، بانو، در کنار پروانه‌ها، پناه آخر، نجلا، یه تیکه زمین و... هم در دل قصه‌های خود به این فضا وارد شدند، از میان فهرست بلندبالای این آثار، دلایل موفقیت برخی را مرور کردیم.

جان بازی در راه عشق

«شب دهم» از سریال‌های به یادماندنی و خوش‌کیفیت محرمی است که سال ۸۱ زمانی که محرم و نوروز با یکدیگر منطبق شده‌بودند، روی آنتن شبکه یک سیما رفت. این سریال داستانی عاشقانه از دل تاریخ را با ماجرا‌های سیاسی و ممنوعیت تعزیه در زمان رضاشاه پیوند می‌زند و این عشق را به حب حسین (ع) پیوند می‌زند. شب دهم به قلم و کارگردانی حسن فتحی که همیشه در جذب مخاطب موفق عمل کرده، خلق شد و بار‌ها از تلویزیون بازپخش شده و امسال نیز از شبکه یک در حال پخش است. قصه سریال درباره جوانی نااهل به نام حیدرخوش‌مرام است که بر حسب اتفاق، دل در گرو دختری از نوادگان قاجار و جزو طبقه متمول جامعه می‌بندد. دختر و عمه‌اش برای او شرط اجرای تعزیه برای رسیدن به مراد دل را تعیین می‌کنند که در آن زمان جرم به حساب می‌آمده‌است. دیالوگ‌های پرمغز، بازی‌های روان و حضور چهره‌های حرفه‌ای این سریال را به یکی از بهترین آثار با مضمون محرم بدل کرده که هنوز دیدنی است.

«پریدخت» را سامان مقدم برای محرم ۱۳۸۶ کارگردانی کرد و در آن لیلا حاتمی و علی مصفا که کمتر آن‌ها را در تلویزیون دیده‌ایم، نقش‌های اصلی را به عهده داشتند. این سریال با ریتمی ملایم و کم دیالوگ، قصه‌ای عاشقانه را به تصویر کشید که با دسیسه رقیب، به سوءتفاهم و جدایی ختم شد. این ماجرا‌ها از سال ۱۳۱۴ و همزمان با واقعه مسجد گوهرشاد آغاز می‌شود و تا سال ۱۳۳۴ ادامه می‌یابد. به این ترتیب، مقطعی از سلطنت رضاشاه و سپس محمدرضا پهلوی را به تصویر می‌کشد و در این میان گریزی هم به فضای محرم می‌زند. دیگر بازیگران این سریال کامبیز دیرباز، داریوش ارجمند، زنده‌یاد عباس امیری، شاهرخ استخری و... بودند.

داوود میرباقری را می‌توان موفق‌ترین کارگردان در خلق سریال‌هایی با مضامین تاریخی - مذهبی دانست. سریال‌هایی که در شخصیت‌پردازی، دیالوگ‌نویسی، ایجاد هیجان، انتقال مفاهیم عمیق و درنهایت جذب مخاطبان غالبا موفق عمل کردند. سریال کوتاه «معصومیت ازدست رفته» یکی از این آثار است که نخستین‌بار در ۱۵قسمت، بهار ۱۳۸۲ از شبکه سه پخش شد و قصه و برخی شخصیت‌های آن گرچه برآمده از تخیل نویسنده بودند، ولی این قصه در بستر وقایع تاریخی، چون ورود ابن‌زیاد به کوفه، شهادت مسلم بن‌عقیل و... رقم می‌خورد و حب‌علویان به خاندان حضرت علی (ع) را در قصه اسلام‌آوردن یک دختر نصرانی و عشق او به خزانه‌دار کوفه آغاز می‌کند و با رستگاری این بانو و گمراهی خزانه‌دار ادامه می‌دهد. بازی سارا خوئینی‌ها در نقش حمیرا او را بیش از پیش به مخاطبان تلویزیون معرفی کرد و سبب شهرتش شد.

نوروز ۱۳۸۵ هم همزمان با ایام محرم بود و به همین مناسبت سریال «وفا»، ویژه همین روز‌ها از شبکه سه پخش و به یکی از خاطره‌انگیزترین سریال‌های محرمی بدل شد. فضای عزاداری‌های حسینی و همچنین شخصیت مثبت و موثری به اسم حسین که در سکانس‌های پایانی با بازی رضا ایرانمنش مقابل دوربین حاضر می‌شود، از جمله ارجاعات این قصه به قیام امام‌حسین (ع) و عاشورا بود. وفا را محمدحسین لطیفی با بازی پوریا پورسرخ، هانیه توسلی، فرهاد قائمیان، الیزابت امینی، سیروس کهوری‌نژاد و... کارگردانی کرده‌بود و نویسنده آن هم علیرضا افخمی و سیدسعید رحمانی بودند.

این سریال هم جزو آثار نسبتا موفق سیماست که ویژه این ایام تولید شد و هنوز هم در بازپخش‌ها بیننده دارد. تیتراژ پایانی آن هم با موسیقی آمیخته از فضای ایرانی و عربی و با صدای محمد اصفهانی هنوز در خاطر بسیاری از مخاطبان آن مانده‌است. تیتراژ این سریال هم با صدای محمد اصفهانی از قطعات خاطره‌انگیزی است که از سیما پخش شده‌است.

درباره پیک امام‌حسین (ع) به کوفه آثاری مثل دو طفل مسلم و... ساخته و پخش شده، اما کمتر درباره پیک ایشان به بصره اثر نمایشی تولید شده‌بود. سال ۱۳۸۱ سریال فرستاده به کارگردانی جواد شمقدری از شبکه دو پخش شد. حسین یاری، نقش سلیمان، فرستاده امام را بازی می‌کند که پس از حوادثی تلخ، به شهادت می‌رسد. نورا هاشمی، زیبا بروفه، زهرا سعیدی، زنده‌یاد انوشیروان ارجمند و... بازیگران این سریال بودند که قصه خود از یک واقعه کمتر شنیده شده را تاثیرگذار به تصویر کشید. این سریال به صورت فیلم هم در ایام محرم روی آنتن رفته‌است.

«مختارنامه» مهم‌ترین سریالی است که با محوریت واقعه عاشورا تا اکنون ساخته و پخش شده‌است. اگر چه خط اصلی این سریال، قیام مختار ثقفی برای خونخواهی امام‌حسین (ع) و یارانش است، اما در سکانس‌هایی روز تاسوعا و عاشورا را بازسازی کرد و معدود قاب‌های سیما از این واقعه را به نام خود ثبت کرد. این سریال به کارگردانی داوود میرباقری برای نخستین بار سال ۸۹ در ۴۰ قسمت ۶۰ دقیقه‌ای هفته‌ای یک بار از شبکه یک سیما پخش می‌شد و بعد از آن نیز بار‌ها به صورت فیلم و سریال راهی آنتن شده‌است. در محرم امسال هم از شبکه آی‌فیلم بازپخش می‌شود و همچنان می‌تواند مخاطبانی را با خود همراه کند.

سال ۱۳۸۱ سریالی ۱۵قسمتی از شبکه سه سیما پخش شد که اگرچه خط اصلی آن ارتباطی با محرم نداشت، اما فضای این ماه، مجالس عزاداری و سمبل‌های عاشورایی در جای جای قصه حضور پررنگی داشتند. سریال ماجرای یک جوان ایرانی‌الاصل را به تصویر می‌کشید که در آلمان قد کشیده‌است و برای یافتن حقیقت درباره گذشته و خانواده‌اش راهی ایران می‌شود. پارسا پیروزفر، ایفاگر نقش دنیل، همین جوان ایرانی است که با حضور در ایران با حقایق تلخی از گذشته روبه‌رو می‌شود، اما به حقیقتی تازه در خود می‌رسد.

«آخرین دعوت» را حسین سهیلی‌زاده با بازی چهره‌هایی، چون فرامرز قریبیان، حامد بهداد، الهام حمیدی، پرویز فلاحی‌پور، مرجان شیرمحمدی، شهرام عبدلی و... کارگردانی کرد که محرم سال ۱۳۸۷ به قلم علیرضا کاظمی‌پور راهی آنتن شبکه دو سیما شد. این سریال مناسبتی سعی داشت ماجرای نامزدی در انتخابات و مسائل روز سیاسی را به گذشته و حضور در عاشورا پیوند دهد و از این طریق تلنگری بزند. قصه به دو بخش زمان حال و گذشته تقسیم می‌شد و از این طریق به زمانه وقوع عاشورا هم نقبی می‌زد. حضور چهره‌ها باعث شد بسیاری برای تماشای این سریال ترغیب شوند و آن را دنبال کنند، اما شاید بتوان آن را در قیاس با دیگر آثار محرمی جزو سریال‌هایی دانست که نتوانست چندان موفق عمل کند.

«در کنار پروانه‌ها» از سریال‌های اخیر تلویزیون است که نگاهی هم به فضای محرم داشت. این سریال شهریور۱۴۰۰ از شبکه دوی سیما پخش شد و ماجرای قهر جوانی به اسم رهی با خود و خدا را روایت می‌کرد که از پس رخداد‌های عجیب و غریب به آشتی می‌رسد. در دل قصه از نماد‌های محرم و عاشورا، پرچم‌های برافراشته برای عزای امام‌حسین (ع) بهره برده شده‌است. این سریال را داریوش یاری کارگردانی کرد که سابقه ساخت آثاری با عناوین هاتف، کربلا جغرافیای یک تاریخ و... را دارد. او در سریال با روایت بخش اعظمی از قصه در مناظر چشم‌نواز شمال ایران و همچنین ماجرای آشنای درگیری‌های درونی و شخصی آدم‌ها درباره حضور خدا مخاطبان را با خود همراه کرد.

«شب آفتابی» همزمان با پخش سریال شب دهم از شبکه یک سیما، سریال محرمی شبکه سه سیما بود. این درام اجتماعی با مایه‌های مذهبی را قاسم جعفری که سابقه ساخت سریال‌های موفقی را برای سیما دارد، کارگردانی کرده‌است. درونمایه این سریال معضلات اجتماعی، چون فقر، دزدی، اعتیاد و... بود، اما در جایی از قصه شخصیت اصلی که گرفتار زندان و باندی خلافکار است، به رستگاری می‌رسد. او در زندان و در ایام محرم خواب حضرت‌زهرا (س) را می‌بیند و به مرور مسیر زندگی‌اش را تغییر می‌دهد. «شب آفتابی» هم با بهره‌گیری از جذابیت‌هایی، چون عشق، تعقیب و گریز و... مخاطبان را با خود همراه کرد.

منبع: روزنامه جام جم