سینمای آفلاین

منتها چون شیوع پاندمی كرونا و تعطیلی هرازگاهی سینماها و بعد هم ترافیك ایجادشده فیلم‌ها برای اكران سینما، چاره‌ای برای اعتماد به اكران آنلاین باقی نگذاشته بود، این مسیر ادامه پیدا كرد و به‌ویژه، نتیجه‌های نامطلوب شروع این شكل از نمایش فیلم را به حساب آزمون و خطای اولیه دانستند اما حتی حالا كه وارد سومین سال اكران آنلاین می‌شویم، این شیوه نمایش آثار سینمایی همچنان به‌صورت كج‌دار و مریز به حیات نباتی خود ادامه می‌دهد و اتفاق چشمگیری در این عرصه نیفتاده است. دلیل ناكامی اكران آنلاین چیست؟
شیوع كرونا، سازوكار زندگی و همه حرفه‌های جهان از جمله هنر- صنعت سینما را تغییر داد و باعث شد در ركود و تعطیلی‌ها و غیبت‌های مكرر سینما، شبكه نمایش خانگی و پلتفرم‌ها خودی نشان دهند. اكران آنلاین در سینمای ایران تحت‌تاثیر این جریان جهانی در دستور كار قرار گرفت و برخی سینماگران وطنی به این گزینه برای عرضه آثارشان روی آوردند. هرچند به نظر می‌رسد آنقدر كه در سینمای جهان، گرایش به نمایش آنلاین فیلم‌ها فارغ از بحث كرونا، كمی آگاهانه و هدفمند بوده، در ایران این ماجرا بیشتر به دلیل تبعات منفی كروناست و اگر به فرض خبری از این بیماری همه‌گیر نبود، كمتر سینماگر ایرانی اصلا به گزینه اكران آنلاین فكر می‌كرد.
با این حال، این شیوه اكران به دلایل مختلف هنوز در سینمای ایران جا نیفتاده است و نمی‌توان به شكل یك شیوه نمایش فیلم مطلوب و مطمئن به آن نگاه‌ كرد.
در جست‌ و جوی شفافیت
زمانی یكی از انتقادها به سینمای ایران، شفاف نبودن آمار و ارقام تعداد تماشاگران و فروش فیلم‌ها در گیشه بود اما در این چند سال اخیر و با مكانیزه شدن فروش بلیت، این نقیصه تا حد زیادی رفع شده و حالا در سایتی چون سمفا (سامانه مدیریت فروش و اكران سینما) می‌توان بلافاصله به داده‌های یك فیلم همچون تعداد بلیت فروخته‌شده، تعداد سالن، تعداد سئانس‌های نمایش و میزان فروش فیلم دست یافت و به برآیندی از وضعیت اثر در گیشه و در مقایسه با فیلم‌های دیگر اكران رسید. اما اطلاع از وضعیت آمار مخاطب و فروش اكران آنلاین حتی مبهم‌تر از وضعیت اكران سینما در زمان فروش سنتی بلیت‌هاست و حتی وضعیت به‌ مراتب مرموزتری دارد، به‌قدری كه هنوز و باوجود ورود به سومین سال اكران آنلاین سینمای ایران، هیچ جدولی درخصوص تعداد مخاطبان، دفعات مشاهده و آمار فروش فیلم‌ها ارائه نشده است. این شفاف نبودن آمار، امتناع و پنهانكاری پلتفرم‌ها برای ارائه داده‌ها و اطلاعات در این زمینه، دو جنبه دارد؛ اعلام آمار فروش فیلم‌های اكران آنلاین مساوی با پرداخت مالیات بیشتر است و به همین دلیل پلتفرم‌ها ترجیح می‌دهند این عدد و رقم‌ها را علنی نكنند. برای آنها همان میزان رضایتمندی و درصد اقبال مخاطبان كفایت می‌كند، همان كاری كه به لحاظ تبلیغاتی برای محصولات تولیدی، سریال‌ها و برنامه‌های خودشان انجام می‌دهند، حتی اگر چندان منطبق بر نظر واقعی مخاطبان نباشد. جنبه و شكل دیگر ماجرا درباره اعلام نكردن تعداد مخاطبان و میزان فروش فیلم‌های آنلاین، اتفاقا ناظر بر همین مساله اخیر است و درصورت ارائه آمار واقعی فیلم‌های اكران آنلاین، هم خود پلتفرم‌ها برای ناكامی‌های همیشگی در این زمینه و نمایش آثار ناموفق زیر سوال می‌روند، هم شكست اكران آنلاین پررنگ‌تر و علنی‌تر می‌شود.
این درحالی است كه ارائه آمار همیشگی، درست و دقیق فیلم‌ها در اكران آنلاین، می‌تواند ضمن یك شفاف‌سازی و ایجاد اعتماد در مخاطبان به عنوان یك نقشه راه عمل كند و تركیب مخاطب‌شناسی و آسیب‌شناسی به تولید آثاری استاندارد و جذاب‌تر در سینمای ایران منجر شود.
امنیتی که نیست
یكی دیگر از مهم‌ترین جلوه‌های ناكامی اكران آنلاین سینمای ایران، بحث حفظ و امنیت فیلم‌هاست. همان نمونه خروج به عنوان اولین فیلم اكران آنلاین، درباره خطرات بالقوه این شیوه نمایشی در سینمای ایران هشدار داده بود. این‌كه سوداگران عرصه فرهنگ و هنر و قاچاقچیان فیلم، در چشم برهم‌زدنی فیلم‌ها و سریال‌های شبكه نمایش خانگی و پلتفرم‌ها را كپی و به شكل سریع و وسیعی منتشر می‌كنند. این قاچاقچیان كه پیشتر و در اكران سینما هم سابقه و ید طولایی داشتند، حالا با انتشار فیلم‌ها در فضای اینترنت، قدرت بیشتری گرفته‌اند و با انواع و اقسام ترفندهای دیجیتالی، از خجالت هر فیلم و سریالی درمی‌آیند و به محض ارائه در شبكه نمایش خانگی، آن را هك، كپی و منتشر می‌كنند. این ناامنی كه حقوق مادی مؤلفان و تولیدكنندگان آثار نمایشی را بیش از پیش تهدید می‌كند، یكی از موانع اصلی برای ترس و ملاحظه صاحبان فیلم‌هاست و به همین دلیل، كمتر تهیه‌كننده و پخش‌كننده‌ای است كه حاضر به اكران آنلاین فیلم‌های خود در بستر پلتفرم باشد چون می‌داند سرمایه‌اش با خطری جدی مواجه می‌شود و در كمترین زمان ممكن، فیلمش سر از سایت‌ها و صفحات تلگرامی نمایش فیلم درمی‌آورد. همین تماشای رایگان فیلم‌ها و سریال‌های اكران آنلاین و پلتفرم‌ها، عادت بدی را در برخی مخاطبان ایجاد كرده و باعث شده آنها اصلا برای هزینه فرهنگی و هنری، خرید بلیت اكران آنلاین و خرید بلیت سینما اقدام نكنند و هیچ میل و رغبتی نداشته باشند، زیرا دل‌شان قرص است كه فلان فیلم یا سریال خیلی زود و رایگان برای‌شان مهیا می‌شود و می‌توانند با دانلودی بدون هزینه به تماشای آنها بنشیند.
با گسترش فضای مجازی و نت، دیگر شكل مقابله و مبارزه با پدیده مذموم قاچاق فیلم هم باید تغییر كند و دیگر نمی‌توان با كشف، جمع‌آوری، امحا و سوزاندن مقادیری سی‌دی و دی‌وی‌دی، خیال صاحبان آثار را در این زمینه راحت كرد؛ بلكه وزارت ارشاد، سازمان سینمایی و به‌ویژه ستاد صیانت و مبارزه با تكثیر و عرضه غیرمجاز آثار سینمایی و سمعی و بصری (چه عنوان عریض و طویلی!) باید به راهكارهای سریع، فنی، عملی‌تر و جدی‌تری برای پیشگیری در این‌خصوص بیندیشند و با برخوردها و مجازات‌های قاطعانه با متخلفان و مجرمان، فضا را برای امنیت بیشتر اكران آنلاین هموار كنند.
کیفیت هم مهم است
گرچه ظاهرا قیمت ۴۰ هزار تومانی فیلم‌ها در اكران آنلاین، به نسبت قیمت بلیت ۴۵‌ هزار تومانی اكران سینما و هزینه‌های رفت و برگشت به سالن سینما، مزیت نسبی دارد و مطلوب به نظر می‌رسد كه فرصت تماشای هشت‌ ساعته با هر تعداد از اعضای خانواده (با خرید همان یك عدد بلیت) تقویت هم می‌شود اما در بیشتر مواقع به‌ قدری كیفیت فیلم‌های اكران آنلاین نازل و سطحی است كه مخاطبان حتی از این میزان هزینه‌كرد هم ناراضی هستند و اعتقاد دارند بیشتر فیلم‌های اكران آنلاین، شایسته این رقم بلیت نیستند. نكته دیگر این‌كه بسیاری از مخاطبان عقیده دارند وقتی رقم بالایی برای خرید اشتراك ماهانه پلتفرم‌ها می‌پردازند، دیگر نباید برای تماشای یك فیلم، گرچه تحت عنوان اكران آنلاین، هزینه جداگانه‌ای پرداخت كنند. مجموع این عوامل تا اینجا باعث ناكامی اكران آنلاین در سینمای ایران شده و باعث می‌شود به‌ ویژه صاحبان آثاری كه ظرفیت فروش بالا در سینما دارند، میلی برای عرضه فیلم‌های‌شان در این بستر نمایشی نداشته باشند. به همین دلیل عموما و غالبا شاهد اكران آنلاین فیلم‌هایی هستیم كه ظرفیت و جذابیتی برای برقراری ارتباط با طیف گسترده تماشاگران ندارند. یادآور می‌شود در حال حاضر فیلم‌های قدغن، دینامیت، تورنا ۲، دشت خاموش، شهر گربه‌ها، تومان و جنایت بی‌دقت از فیلم‌های اكران آنلاین این روزهای سینمای ایران هستند.