نحوه پیشگیری از تورم دست بیمار پس از جراحی سرطان سینه

به گزارش جام جم آنلاین، دکتر معصومه بیات متخصص طب فیزیکی و توانبخشی بیمارستان مهدیه و عضو هیأت علمی دانشگاه، لنف ادم یا تورم انگشتان و دست را یکی از عوارض شایع پس از جراحی‌های سرطان سینه عنوان کرد.

وی لنف را مایعی شفاف و غنی از پروتیین ذکر کرد که در عروق لنفاوی جریان دارد و افزود: غدد لنفاوی نیز در مسیر این عروق در نواحی مختلفی نظیر زیر بغل، کشاله‌های ران، شکم، سروگردن وجود دارند و محل تجمع مایع لنفی هستند.

دکتر بیات با بیان این نکته که غدد لنفاوی در سرطان‌ها به صورت زودرس مورد تهاجم سلول‌های سرطانی قرار می‌گیرند گفت: با توجه به شیوع بالای درگیری غدد لنفاوی در سرطان پستان و این که غدد لنفاوی ناحیه زیربغل مورد تهاجم سلول‌های سرطانی قرار می‌گیرند، هنگام جراحی علاوه بر بافت پستان، غدد لنفاوی زیر بغل سمت مبتلا نیز در بیمار برداشته و تخلیه می‌شود.

این متخصص طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه یادآور شد: هر گونه دستکاری و جراحی غدد لنفاوی باعث ایجاد اختلال در مسیر طبیعی جریان لنف و در نتیجه تجمع مایع لنف در اندام مذکور می‌شود که ادم لنفاوی و تورم در اندام مبتلا را درپی دارد.

نحوه پیشگیری از ایجاد ادم لنفاوی

این عضو هیأت علمی دانشگاه با تأکید بر ضرورت رعایت برخی نکات مهم توسط این بیماران گفت: اندامی که در معرض لنف ادم قرار دارد باید از هرگونه استرس به دور باشد؛ بنابراین باید بیمار مراقب باشد عفونت در آن اندام ایجاد نشود.

وی افزود: در صورت ایجاد زخم و خراش حتما باید سریعا محل زخم را با آب و صابون شستشه و از پانسمان مناسب و حتی پماد‌های آنتی بیوتیک استفاده کند تا دچار عفونت نشود.

خانم دکتر بیات به بیماران توصیه کرد برای کوتاه کردن موی اندام مبتلا از ژیلت و تیغ استفاده نکنند، زیرا ممکن است منجر به بریدگی و ایجاد زخم شود. ناخن‌ها هنگام کوتاه کردن بهتراست به صورت صاف چیده شوند تا لبه‌های ناخن در گوشت فرو نرود و ایجاد عفونت نکند.

پرهیز از هرگونه تغییرات دمای شدید برای عضو مبتلا از دیگر توصیه‌های وی بود که بیمار باید هنگام استحمام از مصرف آب بسیار گرم پرهیز کند یا هنگام رفتن به محیط‌های سرد باید از دستکش استفاده کند.

به گفته وی خونگیری، تزریق و کنترل فشارخون و استفاده از زیورآلات و ساعت تنگ در عضو سمت مبتلا ممنوع است. در سفر‌های هوایی نیز بهتر است از دستکش‌های مخصوص استفاده شود، زیرا به دلیل تغییرفشار هوا در طول پرواز ممکن است که آن اندام مستعد ایجاد لنف ادم باشد.

خانم دکتر بیات تأکید کرد: بیمار هنگام خواب نیز باید با گذاشتن یک بالش اندام مبتلا را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهد. تا از بروز تورم انگشتان و دست ناشی از لنف ادم جلوگیری شود.

روش‌های ماساژ برای تخلیه مایع لنف

این متخصص طب فیزیکی و توانبخشی بیمارستان مهدیه در ادامه سخنان خود به تبیین روش‌های ماساژ اندام‌ها برای تخلیه لنف در بیماران مبتلا به سرطان سینه پس از جراحی پرداخت.

وی خاطرنشان کرد: درصورتی که لنف ادم بسیار شدید باشد بیمار باید به متخصص مراجعه کند. اما در صورت ادم خفیف یا مواردی که هنوز ایجاد نشده باشد می‌توان با انجام ماساژ‌های روزانه مناسب در منزل آن را درمان و اصلاح کرد.

خانم دکتر بیات با اشاره به این که ماساژ‌ها در دو بخش؛ اندام مبتلا و غدد لنفاوی سایر نواحی انجام می‌شود گفت: در ماساژ ابتدا باید بخش‌های پذیرای لنف را آماده کنیم.

وی گفت: به منظور آماده سازی ماساژ از قسمت‌های دورتر از اندام مبتلا آغاز می‌شود و در انتها به ماساژ قسمت مبتلا و اندام فوقانی می‌پردازیم تا اصطلاحا بتوان فضا ایجاد کرده و لنف اندام مبتلا را تخلیه و به سایر قسمت‌ها فرستاد.

شیوه انجام ماساژ

خانم دکتر معصومه بیات درخصوص نحوه انجام ماساژ برای تخلیه لنف گفت: ماساژ باید با کف دست یا نرمی انگشتان به صورت دورانی و از پایین به سمت بالای اندام انجام شود تا بتوانیم لنف را از اندام تخلیه کنیم. مرحله اول ماساژ مرحله آماده سازی است که در آن اندام دورتر را برای پذیرش لنف اضافی آماده می‌کنیم.

وی افزود: در آغاز مرحله آماده سازی ابتدا نواحی دورتر را ماساژ می‌دهیم تا غدد لنفاوی آن تخلیه شوند که ترتیب ماساژ دادن در مرحله آماده سازی به این شرح است:

- گودی بالای استخوان ترقوه
- پشت گوش و پشت گردن
- زیر بغل سمت مخالف اندام جراحی شده
- جلوی قفسه سینه کنار استخوان جناغ
- شکم
- کشاله‌های ران
- زیر بغل سمت مبتلا
خانم دکتر بیات خاطرنشان کرد: در مرحله آماده سازی ابتدا نواحی بالای استخوان‌های ترقوه و سپس نواحی پشت گوش و پشت گردن و پس از آن زیر بغل سمت مخالف اندام جراحی شده را به صورت دورانی ماساژ می‌دهیم.

وی افزود: در مرحله بعد بخش جلوی قفسه سینه و کنار استخوان جناغ سینه بدون این که کاری به نواحی جراحی شده داشته باشیم به صورت دورانی ماساژ داده می‌شود. سپس ماساژ ناحیه شکم انجام می‌شود به نحوی که فرد نفس عمیق کشیده و دست را روی شکم گذاشته با کف دست به صورت دورانی ماساژ می‌دهد.

به گفته این عضو هیأت علمی دانشگاه در ادامه کشاله‌های ران دو طرف را با نرمی انگشتان ماساژ داده می‌شود و در آخرین مرحله ماساژ زیربغل سمت مبتلا به سمت کشاله ران همان سمت انجام می‌شود.

متخصص طب فیزیکی و توانبخشی بیمارستان مهدیه افزود: پس از مرحله آماده سازی وارد مرحله اصلی که ماساژ همان اندام فوقانی مبتلاست می‌شویم.

وی یادآور شد: ادم معمولا در بخش‌های پایینی اندام بیشتر است و بیشترین تورم در دست‌ها و انگشتان بیماران مشاهده می‌شود؛ بنابراین از بالای اندام، ماساژ و تخلیه لنف را شروع می‌کنیم. از قسمت جلوی شانه ماساژ را شروع می‌کنیم بعد به داخل بازو با کف دست و یا نرمی انگشتان ماساژ دورانی و به سمت بالا را انجام می‌دهیم (ابتدا جلو و بعد پشت بازو).

خانم دکتر بیات افزود: سپس قسمت جلو و پشت آرنج را ماساژ می‌دهیم و پس از آن نوبت ماساژ ساعد است که آن را به دو بخش بالایی و پایینی تقسیم می‌کنیم که ابتدا بخش بالایی ساعد (جلو و پشت) و سپس بخش پایینی ساعد (جلو و پشت) را ماساژ می‌دهیم.

این عضو هیأت علمی دانشگاه با اشاره به این که به طور معمول دست و انگشتان بیشتر دچار ادم می‌شود گفت: ابتدا جلو و پشت دست و بعد تک تک انگشتان را ماساژ می‌دهیم که برای این منظور از نوک انگشتان به سمت کف دست ماساژ می‌دهیم تا بتوانیم لنف جمع شده را به داخل دست هدایت کنیم و هر انگشت باید به مدت یک تا دو دقیقه تحت ماساژ قرار گیرد.

این متخصص طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه تأکید کرد درصورتی که می‌خواهیم پاسخ بهینه داشته باشیم باید ماساژ‌ها روزانه انجام شود.

وی با اشاره به این که ماساژ روزانه باید ۴۰ تا ۴۵ دقیقه به طول بیانجامد گفت: ۱۰ تا ۱۵ دقیقه این زمان باید به مرحله آماده سازی و ۳۰ دقیقه نیز به ماساژ کل دست مبتلا اختصاص داده شود. اگر این کار مرتب انجام شود احتمال ایجاد لنف ادم در بیمار کاهش می‌یابد و در صورت ایجاد نیز شدت آن بسیار کمتر می‌شود.

 

منبع: خبرگزاری صدا و سیما