مالیات به نفع كم‌ درآمدها

با افزایش میزان تورم در سال‌های اخیر، این موضوع به مساله جدی‌تر و حائز اهمیت‌تری برای كارمندان و حقوق‌بگیران دولتی تبدیل شده است.

مردم نگران هستند آیا درصد افزایش حقوق آنها به قدری هست كه بتواند اثر تورم را خنثی كرده و قدرت خرید آنها را بازگرداند یا نه.

دولت هم نگران است آیا منابع بودجه دولت، كفاف این همه هزینه را می‌دهد یا ممكن است در تأمین این هزینه‌ها با كمبود جدی منابع مواجه شود.

كارشناسان اقتصادی معتقدند افزایش حقوق كارمندان، بدون افزایش درآمدهای دولت، صرفا هزینه‌های دولت را افزایش داده، دولت را با كسری بودجه مواجه خواهد كرد و ایجاد كسری بودجه در این شرایط، موجب افزایش خلق نقدینگی شده و افزایش تورم را درپیش خواهد داشت.

این در حالی است كه تنها بخشی از مردم، از دولت حقوق می‌گیرند و با افزایش حقوق آنها تا حدی اثر تورم ایجادشده بر آنها كم می‌شود. اما فشار تورمی وارد بر قشر ضعیف و آسیب‌پذیر كه حقوق‌بگیر دولت نیستند، مضاعف می‌شود.

۱۰ درصد میانگین افزایش حقوق

هر سال با فرارسیدن زمان بررسی بودجه در كمیسیون تلفیق مجلس، لابی برخی از اقشار مانند اعضای هیات‌های علمی دانشگاه‌ها، قضات، مدیران عملیاتی شركت‌های زیرمجموعه وزارت نفت و پزشكان برای معاف شدن از پرداخت مالیات و همچنین برداشت سقف دریافت حقوق شروع می‌شود كه نتیجه آن در بودجه منعكس می‌شود.

دولت هنگام تدوین لایحه بودجه ۱۴۰۱ تصمیم گرفت برای این‌كه هم فشار ناشی از تورم را بر قشر ضعیف كمتر كند و هم در راستای تحقق عدالت اجتماعی گام بردارد، درصد افزایش حقوق در پلكان‌های پایین بیشتر و در پلكان‌های با درآمد بالا را كمتر در نظر بگیرد.

به همین خاطر در بند ۱ تبصره ۱۲ لایحه بودجه ۱۴۰۱، درصد افزایش حقوق را به صورت پلكان معكوس از ۲۹ تا ۵ درصد درنظر گرفت. به طوری كه میانگین درصد افزایش حقوق در همه گروه‌ها ۱۰درصد شود.

همچنین در این لایحه، دولت حداقل دستمزد را چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تومان درنظر گرفت. در این میان كمیسیون تلفیق مجلس، این بند از لایحه بودجه را تغییر داد.

به این صورت كه روش پلكانی نزولی افزایش حقوق لایحه بودجه را به افزایش مقدار ثابت ۱۰ درصد برای تمامی گروه‌های حقوق‌بگیر تغییر داد.

همچنین مبلغ حداقل حقوق دریافتی كارمندان را پنج میلیون و ۶۰۰هزار تومان و بازنشستگان را پنج میلیون تومان اعلام كرد.

با این تغییر، میزان افزایش حقوق در پله‌های بالایی، خیلی بیشتر از افزایش حقوق پله‌های پایین خواهد بود. اگر این مصوبه تلفیق به تصویب صحن علنی مجلس هم برسد، در سال آینده كاركنانی كه حقوق بیشتری دریافت می‌كنند، شامل افزایش حقوق بیشتری هم می‌شوند. موضوعی كه برخلاف عدالت و نقطه مقابل منطق افزایش حقوق به صورت پلكانی معكوس است.

پلكان‌هایی به نفع پردرآمدها

نمایندگان مجلس در جریان رسیدگی به لایحه بودجه ۱۴۰۱، علاوه‌بر تغییر پلكان افزایش حقوق، پلكان‌های مالیاتی را نیز كه در بند ۵ تبصره ۱۲ بود، تغییر دادند.

بر این اساس، در حالی كه دولت در لایحه پیشنهادی تا پنج میلیون تومان در ماه را معاف از مالیات در نظر گرفته بود و به ازای افزایش از پنج تا ۱۰ میلیون تومان ۱۰درصد، از ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان ۱۵ درصد و برای دریافتی بالای ۲۰ میلیون تومان در ماه ۲۰ درصد مالیات درنظر گرفته بود، كمیسیون تلفیق در مصوبات خود، پلكان‌های مالیاتی را هم تغییر داد.

در پله اول تا مبلغ پنج میلیون و ۶۰۰هزار تومان در ماه را معاف از مالیات اعلام كرد.

سپس به ازای افزایش تا ۱۵ میلیون تومان ۱۰ درصد، از ۱۵ تا ۲۵ میلیون تومان ۱۵ درصد، از ۲۵ تا ۳۵ میلیون تومان ۲۰ درصد و به ازای مبالغ بالاتر از ۳۵ میلیون تومان ۳۰ درصد در نظر گرفت.

در نتیجه زیاد كردن فاصله پلكان‌ها، اگر فردی بین ۲۰ تا ۲۵ میلیون تومان در ماه حقوق بگیرد، طبق لایحه دولت باید به صورت پلكانی تا ۲۰درصد مالیات بپردازد. اما همین فرد طبق مصوبه كمیسیون تلفیق تنها ۱۵ درصد مالیات پرداخت می‌كند.

محاسبات حقوق و مالیات

تغییر پلكان مالیاتی و ثابت شدن درصد افزایش حقوق به میزان میزان ۱۰ درصد برای همه پلكان‌های درآمدی، موجب می‌شود تا میزان نرخ رشد حقوق دریافتی، پس از كسر مالیات در سال ۱۴۰۱، برای پلكان‌های بالا بیش از پلكان‌های پایین دریافت‌كننده حقوق باشد.

موضوعی كه ناشی از تغییر پلكان‌های مالیاتی و میزان ثابت افزایش ۱۰ درصد برای همه است. علاوه‌بر موارد قبل، كمیسیون تلفیق در جزء الحاقی یک به بند ۵، پزشكان عمومی، متخصص و فوق‌تخصص و فرهنگیان شاغل در مناطق محروم و كمتر توسعه‌یافته را از پرداخت مالیات تا سقف درآمد ماهانه ۲۰ میلیون تومان معاف کرد، موضوعی كه ضمن كاهش درآمدهای دولت، موجب خواهد شد تا انتظار معافیت مالیاتی در سایر اقشار و اصناف هم شكل بگیرد.

در همین راستا كمیسیون تلفیق بند جدیدی به تبصره ۱۲ لایحه بودجه هم اضافه كرده است كه در آن آمده است حقوق اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات وابسته به وزارت علوم و سایر دستگاه‌ها با حقوق اعضای هیات علمی دانشگاه‌های وابسته به وزارت بهداشت همسان‌سازی شود. موضوعی كه اگر محقق شود، تقویت‌كننده دومینوی افزایش حقوق‌ها و تشدیدكننده اوضاع تورمی خواهد بود.

وضعیت مطلوب چیست؟

پلكان پرداخت حقوق و دستمزد و پلكان پرداخت مالیات باید به گونه‌ای باشد كه خالص دریافتی پلكان‌های پایین بیشتر از پلكان‌های بالا باشد، در حالی كه لایحه بودجه فعلی هیچ‌كدام از شرایط را ندارد.

علاوه‌بر این، معافیت‌های اقشار و اصناف خاص باید حذف شود. همچنین همسان‌سازی‌های حقوق و دستمزد باید به صورت كامل حذف شود، در غیر این صورت موجب افزایش انتظارت سایر گروه‌ها هم می‌شود.

در این‌باره ضرورت دارد مواردی در دستور كار باشد كه شامل مقایسه افزایش حقوق پلكان‌های پایین و بالای كاركنان دولت، مقایسه میزان افزایش حقوق بالاترین پلكان با كل حقوق پایین‌ ترین پلكان، برجسته كردن ضرورت تحقق عدالت در پرداخت حقوق و دستمزد در بخش دولتی با رویكرد نزدیك كردن سقف و كف پرداخت‌ها، پرهیز از دادن امتیازات خاص مثل برداشت سقف دریافتی به برخی از اقشار همچون پزشكان و حذف همسان‌سازی‌ها از لایحه بودجه ۱۴۰۱ است.

گروه اقتصاد روزنامه جام جم