آنها سیمای شهامت و شهادت ایرانیان را در متن شعر، نقاشی، فیلم، عکس، خوشنویسی، مجسمه‌سازی و... ثبت کردند تا تصویری زنده از آن روزهای بزرگ و تاریخی در ذهن و زبان مردم ایران، جاودانه شود. مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی به مناسبت چهل و یکمین سالگرد آغاز دفاع‌مقدس نمایشگاهی با عنوان «جانِ جانان» متشکل از آثار برجسته‌ترین هنرمندان هنرهای تجسمی کشور در رشته‌های مختلف برگزار کرده است. به منظور رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی، این نمایشگاه نه به صورت حضوری بلکه به صورت مجازی و در صفحات اینستاگرامی مؤسسه هنرهای‌تجسمی tajasomi@ و پایگاه اینترنتی civa.ir برپا شده است. این نمایشگاه شامل ۳۰ اثر از هنرمندان هنرهای تجسمی در رشته‌های عکس، نقاشی، نگارگری، گرافیک، مجسمه، سرامیک و خوشنویسی است و با وجود مجازی بودن تا به امروز بازخورد نسبتاخوبی داشته است.
اگرچه نمایشگاه‌های مجازی جای نمایشگاه‌های حضوری را نمی‌گیرند اما با وجود گستردگی بیماری کرونا ظاهرا چاره‌ای جز فضای مجازی و اینستاگرام به عنوان بستری برای ارائه آثار هنری نیست.
وقتی برای اطلاع از چند و چون نمایشگاه جان جانان سراغ منیژه آرمین، یکی از هنرمندان هنرهای تجسمی رفتیم به برخی سؤالات در ارتباط با فواید و مضرات نمایشگاه‌های برخط (آنلاین) هم پرداختیم؛ از برخی فعالیت‌های هنری که ناگزیر به سمت بسترهای برخط رفته تا آسیب‌های فضای مجازی بر مقوله هنر.
هنر آنلاین زنده نیست
منیژه آرمین، نویسنده و هنرمند مجسمه‌ساز که برخی آثارش در این نمایشگاه به صورت مجازی به نمایش درآمده در گفت و گو با جام‌جم، درباره چگونگی برپایی این نمایشگاه می‌گوید: چندی پیش از طرف مؤسسه هنرهای تجسمی با من تماس گرفتند و با توجه به گرامیداشت هفته دفاع‌مقدس خواستند چند اثرم را برایشان ارسال کنم اما نگفتند نام این نمایشگاه را جان جانان انتخاب کرده‌اند!
نویسنده کتاب‌هایی چون شب و قلندر، شباویز و ای کاش گل سرخ نبود به ناکارآمدی نمایشگاه‌های آنلاین در هنرهای حجمی اشاره می‌کند و می‌افزاید: شاید در ایران برگزاری نمایشگاه‌های برخط تازه باب شده باشد اما در خارج از ایران به عنوان راهکاری مکمل و جایگزین نمایشگاه‌های حضوری سال‌هاست این کار انجام می‌شود. من هم پیش از این بارها سابقه ارائه آثارم را در نمایشگاه‌های مجازی داشته‌ام و با تمام جوانب آن آشنا هستم. در شرایط کنونی که شیوع بیماری کرونا باعث تعطیلی اماکن فرهنگی شده، آنها چاره‌ای جز رفتن به سوی بستر آنلاین ندارند. گالری‌ها، کلاس‌ها و آموزش‌های آنلاین همگی باب شده‌اند تا فرصتی شوند برای زنده‌ماندن هنر اما باید بگویم هر چند برگزاری نمایشگاه‌های آنلاین بازخورد خوبی در مورد برخی هنرها دارد اما درباره بعضی از رشته‌های هنری مانند هنرهای حجمی (پیکره‌سازی، سفالگری و...) جوابگو نیست و مردم ارتباط لازم را با آن برقرار نمی‌کنند.
آرمین با اشاره به مزایای برگزاری آنلاین نمایشگاه‌ها ادامه می‌دهد: اگرچه در ارائه آثار مجازی با حذف هزینه‌های رفت و آمد مخاطب به گالری‌ها مواجه هستیم و همچنین فضایی گسترده‌تر برای تبادل‌نظر میان مخاطبان آثار برقرار می‌شود، ولی اینها دلایل محکمی برای اجرای همیشگی این رویدادها به صورت مجازی نمی‌شود. برگزاری نمایشگاه‌های آنلاین برای مدتی کوتاه و موقت مشکلی ایجاد نمی‌کند اما هنر زنده است و آثار هنری باید به شکلی ملموس پیش روی مخاطب قرار بگیرند. چرا که محیط گالری‌ها و نمایشگاه‌ها به خودی خود به درک بیشتر مخاطب از آثار کمکی فراوان می‌کند. بدیهی است حس و حال را نمی‌توان از طریق دنیای مجازی دریافت کرد. برای مثال از طریق نرم‌افزار می‌توان از سایر موزه‌های دنیا دیدن کرد اما این دیدن کجا و آن دیدنی که شما در موزه قدم بزنید و از آثار هنری بازدید کنید کجا!
معناگرایی خاصی در سفال «شهید» به کار برده شده است
آرمین بارها در فعالیت‌های هنری‌اش از مفاهیم مذهبی الهام پذیرفته و حتی به دلیل ساخت تندیس حدیث کسا (پنج تن آل عبا) مورد تجلیل قرار گرفته‌است. او درباره چرایی فعالیت‌های هنری ـ مذهبی‌اش توضیح می‌دهد: در سال‌های خیلی دور کارکردن در مورد مضامین مذهبی نوعی حالت ممنوعه برایم داشت، چرا که فکر می‌کردم نمی‌توانم حق مطلب را به درستی بیان کنم. در سال‌های اخیر اما به ذهنم رسید مفاهیم مذهبی می‌توانند اندیشه خوبی برای مطرح شدن در سفال باشند؛ زیرا سفال از خاک است و ارتباط خاصی با انسان دارد. به همین دلیل در ابتدا از کارهایی با مضامین عاشورایی شروع کردم و بعد سراغ کارهای دیگری در این زمینه رفتم و خوشبختانه از آنجا که مذهب از عمیق‌ترین باورهای انسان بوده و در نوع بشر، یک پدیده همه‌گیر است؛ کارهایم در این زمینه ارتباط خوبی با مردم برقرار کرد.
این هنرمند انتقال مفاهیم مذهبی ـ معنوی به زبان هنر را ارزشمند تلقی می‌کند و می‌افزاید: اثری به نام «شهید» (سفال دست‌ساز به همراه لعاب‌های رنگی و طلا) در نمایشگاه جان جانان دارم که چند سال پیش کار ساخت آن را به پایان رساندم. این کار برداشتی تازه از شهید و شهادت است که به باور خودم از دیگر آثار در این زمینه متفاوت است و معناگرایی خاصی در آن دیده می‌شود. ماندگارترین تفکر نوع بشری ادبیات و هنر است و اگر هر سیاستمدار و پادشاهی بیاید و برود، هنر و ادبیات به عنوان میراثی ارزشمند برای آیندگان به یادگار باقی می‌ماند.
ساناز قنبری - ادبیات و هنر / روزنامه جام جم
