روش‌های تشخیص، پیشگیری و درمان افسردگی در کودکان

افسردگی دوران کودکی چیست؟

افسردگی در دوران کودکی با غم و اندوه عادی متفاوت است. غمگین بودن کودک لزوماً به معنای افسردگی نیست بلکه اگر غم ادامه‌دار باشد و بر فعالیت‌های اجتماعی، پیشرفت تحصیلی و یا زندگی خانوادگی تأثیر بگذارد، می‌تواند نشانگر افسردگی باشد. به خاطر داشته باشید که افسردگی یک بیماری جدی اما قابل درمان است.

از کجا بفهمیم کودکمان افسرده است؟

علائم افسردگی در کودکان متفاوت است. تحقیقات نشان می‌دهد که معمولاً پسران در سنین زیر 10 سال و دختران سن 16 سالگی دچار افسردگی می‌شوند اما غالباً تشخیص داده نمی‌شود زیرا علائم افسردگی به عنوان یک تغییر عاطفی و روانی عادی از بین می‌روند.

علائم افسردگی در کودکان اغلب شامل موارد زیر است:

تحریک پذیری یا عصبانیت

احساس غم و ناامیدی مداوم

تغییر در اشتها(یا افزایش یافته یا کاهش یافته است)

تغییر در خواب(بی خوابی یا خواب بیش از حد)

خستگی و انرژی کم

عدم تعامل با دوستان و خانواده

احساس گناه یا بی‌فایده بودن

اختلال در تفکر یا تمرکز

افکار مرگ یا خودکشی
افسردگی و اضطراب در برخی از کودکان نیز دارای علائم جسمی مانند سردرد و درد معده است. همچنین مشکلات در مدرسه می‌تواند نشانه افسردگی در کودکان و نوجوانان باشد و از این رو می‌تواند باعث بروز مشکل در رفتار، به ویژه در پسران شود.

چرا کودکان افسرده می‌شوند؟

برای جلوگیری از افسردگی در کودک ابتدا لازم است بدانید که چه عواملی باعث افسرده شدن در آنها می‌شود؛ مواردی که خطر افسردگی در کودکان را افزایش می‌دهد عبارتند از:

سابقه افسردگی در یک یا هر دو والدین. دیوید فاسلر می‌گوید: «اگر یكی از والدین مبتلا به افسردگی است، 25 درصد خطر ابتلای کودک به افسردگی وجود دارد، اما اگر هر دو والدین مبتلا به افسردگی هستند، خطر ابتلا به 75 درصد می‌رسد.»

ضربه روحی مثل مرگ شخص نزدیک به کودک در اوایل زندگی و طلاق والدین خطر افسردگی دوران کودکی را افزایش می‌دهد.

سابقه سوءاستفاده عاطفی، جسمی یا جنسی

داشتن یک بیماری مزمن

زندگی در مناطق جنگی. فاسلر می‎گوید: «استقرارهای مربوط به عراق و افغانستان دو میلیون کودک را درگیر کرده است که بسیاری از آنها در معرض افسردگی در کودکی قرار دارند.»

سوء مصرف مواد یا الکل در خانواده. به گفته فاسلر هر چیزی که در تربیت و رفتار والدین با کودک تناقض ایجاد کند، احتمال افسردگی را افزایش می‌دهد. سوء مصرف مواد یا الکل باعث می‌شود که هنگام استفاده نسبت به زمانی که هوشیار هستید، کاملاً متفاوت عمل کنید و فرزندانتان تحت تأثیر این تغییرات قرار می‌گیرد.

زندانی بودن پدر و مادر. کودکانی که والدین آنها در زندان هستند، اندوه و احساس از دست دادن می‌کنند.

مهاجرت به شهر یا کشور دیگر، به خصوص مهاجرت ناگهانی و غیر‌منتظره می‌تواند کودک را در معرض ابتلا به افسردگی قرار دهد.

آیا می‌توان از افسردگی در کودکان جلوگیری کرد؟ ‍

در‌حالی‌که افسردگی در کودکان می‌تواند در اوایل 5 سالگی ظاهر شود، شما می‌توانید خیلی زودتر در زمینه پیشگیری از افسردگی کودک اقدام کنید. فاسلر می‌گوید: «کارهایی وجود دارد که ما نیز می‌توانیم برای تقویت انعطاف‌پذیری در کودکان انجام دهیم.» او توصیه می‌کند:

سعی کنید حدالامکان در دروان کودکی از جابه جایی منازل و مدرسه خودداری کنید.

کودک را به برقراری ارتباط با بزرگسالان تشویق کنید. علاوه بر والدین، دوستان، معلمان و دیگر اعضای جامعه می‌توانند پایه و اساس عشق، محبت و حمایت را در اختیار کودک قرار دهند.

به کودک اجازه دهید درباره هر آنچه در ذهنش می‌گذرد با شما صحبت کند و شما با دقت به صحبت‌های او گوش دهید.

در زمینه نظم و انضباط یک رویکرد متعادل ایجاد کنید. فاسلر توصیه می‌کند: «به جای آن که همیشه به بچه‌ها بگوییم که چه کاری انجام ندهند، باید به آنها بازخورد مثبت نشان دهیم چرا که بازخوردهای منفی و امر و نهی‌ها می‌توانند در روحیه کودک تأثیر مخربی بگذارند.»

اجازه دهید کودک زندگی را تجربه کند. به گفته فاسلر، کودکان هم مانند بزرگسالان شادی و غم‌هایی دارند و حتی ممکن است گاهی نا‌امید شوند اما ما باید به آنها بیاموزیم که چگونه با نا‌امیدی‌ها کنار بیایند و بدانند که این پایان زندگی نیست.

اعتمادبه‌نفس کودک را تقویت کنید. فاسلر می‌گوید: «به دنبال چیزهایی بگردید که کودک در انجام آنها مهارت دارد و بعد در توسعه این مهارت‌ها به کودک کمک کنید.»

پیشگیری‌ کنید. اگر فکر می‌کنید کودک شما به دلیل شرایط زندگی مثل طلاق والدین یا مرگ یکی از نزدیکان در معرض افسردگی قرار دارد، حتماً به روانپزشک کودک مراجعه کنید.

چگونه به کودک افسرده کمک کنیم؟

شما نمی‌توانید به طور کامل از افسردگی در کودکان جلوگیری کنید چرا‌که گاهی در زندگی شرایطی به وجود می‌آید که نمی توان جلوی آنها را گرفت؛ بنابراین با وجود رعایت توصیه‌های فوق ممکن است کودک شما افسرده شود؛ در این صورت لازم است برای درمان اقدامات زیر را انجام دهید:

به روانپزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.

از کودکتان حمایت عاطفی کنید.

برای او وقت بگذارید.

کودک را تشویق به ورزش کنید یا حتی با او به پیاده‌روی بروید چرا‌ که فعالیت بدنی می‌تواند شدت افسردگی را کاهش دهد.

به کودک غذاهای سالم و مفید بدهید زیرا غذا بر مغز ما تأثیر می‌گذارد و می‌تواند برای کاهش استرس و مقابله با افسردگی بسیار حیاتی باشد.

خواب ناکافی باعث احساس خستگی و بی انگیزگی شده و می‌تواند افسردگی را تشدید کند؛ پس اجازه دهید کودک به اندازه کافی بخوابد.

هرگز اجازه ندهید کودک افسرده حتی برای چند ساعت تنها بماند بلکه در مقابل سعی کنید با ترتیب دادن دورهمی‌های خانوادگی، ثبت نام در کلاس‌های ورزشی، بازی کردن با همسالان و... شرایط را برای برقراری ارتباط کودک با دیگران فراهم کنید.

سیر تا پیاز حواشی کشتی در گفت‌وگوی اختصاصی «جام‌جم» با عباس جدیدی مطرح شد