تکریم واقعی زن

ابتدا بفرمایید مساله خانواده و زن در نهج‌البلاغه چطور عنوان شده؟ یعنی این مساله برای امیرالمومنین اهمیتی داشته که در خطبه‌ها و حکمت‌ها به آن اشاره کنند؟
باید بگویم امام علی(ع) شاگرد قرآن و دانش آموخته مکتب پیامبر است و لذا همان‌گونه که قرآن بر مقوله خانواده، اهمیت آن، تربیت فرزند و ارتباطات داخلی اعضای آن تاکید دارد امام علی(ع) نیز برای این مقوله ارزش فراوانی قائل است. به عنوان مثال ایشان یک نامه مفصل به عنوان یک پدر برای فرزند خودش امام حسن مجتبی(ع) نگاشته است که از آن می‌توان به عنوان منشور تربیت فرزند یاد کرد.(نامه 31). حضرت در این نامه در خصوص رابطه با همسر و امورات تربیتی فرزندان تذکرات فراوانی دارد. علاوه بر این در خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های دیگر نیز موارد متعددی از توصیه‌های تربیتی و مسائل مربوط به حقوق و تالیف زوجین و امور خانوادگی را می‌توان مشاهده کرد.
مساله دیگری که گاهی در ارتباط با صحبت‌های حضرت علی(ع) یا نهج‌البلاغه مطرح می‌شود، برخی جملاتی است که از آن تعبیرهای مختلف شده است؛ مثل مسائلی که در ارتباط با نقص عقلی زنان می‌گویند. این صحبت‌ها با توجه به تاکیدی که اسلام درخصوص تکریم زنان دارد، چطور قابل تفسیر است؟
بله در نهج‌البلاغه مطالبی است که برداشت ظاهری از آنها می‌تواند به نتایجی ختم بشود که با اصول کلی حاکم بر کتاب و سنت سازگار نباشد. ما با علم به این‌که امیرالمومنین(ع) به مقوله زن، همسر و دختر نگاه مثبتی دارد و ایشان بعد از پیامبر اکرم(ص) به نظر ما شیعیان برترین انسان هستی است، به همین خاطر دیدگاه ایشان نمی‌تواند مخالف قرآن باشد. خود ائمه هم گفته‌اند اگر روایاتی از ما نقل شد و دیدید خلاف نص‌صریح قرآن است، بدانید گفته ما نیست و آن را به کلی کنار بگذارید. در‌خصوص حدیثی که شما به آن اشاره کردید، گروهی از اندیشمندان می‌گویند سخنان مذکور بعد از جنگ جمل بوده است که برخی زنان مسبب آن بودند، امام در آن زمان و در آن شرایط خاص جنگ جمل و کسانی که درگیر آن بودند ناخشنودی خود از مردم بصره و رهبران مخالفان را در کلمات خود بیان کردند و حتی اینجا هم به‌جای تصریح به نامی خاص با عبارت کلی مطلب را بیان فرمود و مردم بصره را از تبعیت بی‌چون و چرا از یبرخی زنان سرزنش کردند‌. به عقیده این متفکران در واقع امام توصیف نقص عقل یا نقص ایمان را برای شخص خاص به کار برد، اما به دلیل مصالح زمانه به جای نام بردن از او، الفاظ را به صورت عام و مبهم به کار برد.
تفسیر دیگر چیست ؟
یک تفسیر دیگر این است که این جملات ناظر به حالات کلی و اوصاف عمومی زنان است و اگر منصفانه به آن نگاه کنیم و درست معنی کنیم، هیچ توهینی در آن وجود ندارد. مثلا اگر گفته شود: زن از مرد جسماً ضعیف‌تر است. یا زن‌ها از مردها جثه کوچک‌تری دارند آیا به زنان توهین شده است؟ قطعا نه!
به همین ترتیب اگر کسی بگوید زن‌ها از مردها احساسی‌تر و عاطفی‌تر هستند نیز توهینی نشده، بلکه صرفا توصیفی از آنها بیان شده است. درواقع ما به توصیف زن پرداختیم آن هم بدون هیچ توهین یا تمجیدی. حالا اگر گفته شود در زنان کفه احساسات و عواطف سنگین‌تر از کفه تعقل وصلابت است و در مردها برعکس، اینجا هم هیچ توهینی نکردیم، بلکه صرفا یک تبیین روان‌شناسانه انجام داده‌ایم؛ بنابراین عبارت ناقص‌العقل به صورت مطلق یا در برابر مردان نیست، بلکه در مقابل احساسات و عواطف است. زنان در رفتار خود از غلبه احساسات (نسبت به تعقل) برخوردارند و این نکته بدی نیست، بلکه ویژگی این جنس انسانی است و اتفاقا با فلسفه خلقت و نقشی که خلقت برای زنان در نظر گرفته، سازگار است.

سپیده اشرفی