دیگر از آیینهای محلی و پرشور محرمی هم خبری نیست... اما این ظاهر امر است، چنان که طبق یک روال قدیمی و جاافتاده، عزاداری سیدالشهدا و یارانش را تا حدی محدود به دهه اول محرم و چند روز پس از آن کرده. با این همه هنوز بسیاری دلشان نیامده لباس سیاه از تن کنده و با کاروان داغدیده و دلسوخته و سیاهپوش اسرای کربلا همراهی نکنند، هنوز هم حزن و اندوه این مصیبت بزرگ از کنج دلهای محب اهل بیت(ع) بیرون نرفته و هنوز هم در گوشه و کنار این سرزمینِ دوستدار فرزند پیامبر (ص)، در کنار مراسم شبانه هیاتهای عزادار، آیین و رسوم محرمی برپا میشود؛ نمونهاش آیین چهل منبر لاهیجانیها در استان گیلان.
زنان خانهدار لاهیجانی در خانهها نشسته و سخت مشغولند؛ آنها باید سفارشها را برای عزاداران اباعبدا... (ع) آماده کنند. هم شوق خدمت به خاندان داغدیده اهلبیت (ع) دارند و هم دست و دلشان به کار نمیرود؛ اشک از گوشه چشمانشان سرازیر میشود و سفارشات چهل منبر را آماده میکنند. سفارشدهنده، کاسبان قدیمی شهر هستند، کاسبانی که هر سال عزاداران حسینی به آنها مراجعه میکنند و خواهان تهیه وسایل چهل منبر هستند.
این حرفه سنتی زنان لاهیجان است که باید طبق سنن گذشته رشتههای پنبهای را به موم آغشته کنند و بعد هر 40 رشته را در یک بسته قرار دهند. دستان زنان فقط به موم و رشتههای پنبهای مشغول نیست، آنها باید 40عدد خرما بشمارند و در کیسه مجزا از شمعها قرار دهند.
زنان بعد از آماده کردن شمع و خرما، آن را به دست کاسبان محل میسپارند تا مردم شهر آیین چهل منبر را بجا بیاورند. کاسبان بدقت شمعها و خرماها را میچینند و به زائرانی که میخواهند در مراسم چهل منبر شرکت کنند، میفروشند. شهر شور و حال معنوی گرفته و عطر عشق در آسمان آن پیچیده. سرخی خورشید در بافت قدیمی شهر فضای عجیبی ایجاد کرده؛ زیبا و در عین حال غریب. حال و هوایی که این روزها در لاهیجان برقرار است، متفاوت با دیگر شهرهای ایران است و این جا آیین عزاداری را به شکل دیگری بجا میآورند، آیینی که رنگ آن سرخ است و نامش چهل منبر است، آیینی که به احتمال زیاد مردم شهرهای دیگر با آن آشنایی ندارند و شاید برایشان غریب باشد، اما برای مردم این شهر آشنایی دیرینه است و علقه خاصی به آن دارند.
برکت برنج در آیین چهل منبر
مراسم چهل منبر بعد از اقامه اذان مغرب در کوچههای قدیمی و پیچ در پیچ شهر با حضور مردان و زنان که اغلب آنها جوانان هستند و از قبل وسایل برگزاری مراسم را تهیه کردهاند، آغاز میشود. مردم گروه گروه به سمت بافت قدیمی شهر، مسجد اکبریه، مسجد یمنی، مسجد چهار پادشاه و محله شهید کریمی در حرکت هستند و هر چه به بافت قدیمی نزدیکتر میشوند، گویی حال و هوای دل مردم هم عرفانیتر میشود و هم روشنتر.
مردم از کوچههای باریک و مارپیچ قدیمی و خانههای خشتی و گلین سرخ رنگ با سرپوش سفال عبور میکنند و به در خانههایی میرسند که جلوی آنها میزی با روکش پارچهای علم شده و و روی آن مجمری از آتش و دو ظرف خالی و یک ظرف برنج خام قرار دارد. البته خانههایی میزبان هستند که طی سالهای گذشته مراسم روضه را برپا کردهاند و از عاشقان سینهچاک امام حسین(ع) هستند.
مردم با گفتن نذرشان در دل و ذکر صلوات، یک رشته شمع را در سینی آتش انداخته و بعد یک عدد خرما داخل یکی از ظرفها میاندازند و در عوض چند دانه برنج بر میدارند و داخل کیسه همراهشان میریزند. عزاداران حسینی همین طور باید کوچههای تاریک روشن و تودرتو را پشت سر بگذارند. البته در میانه راه برخی از خانههای میزبان نذریهایی آماده میکنند که از نذریهای رایج میتوان به آب نخود، شلهزرد و آش شلهقلمکار اشاره کرد. در واقع صاحبان خانهها، از عزاداران حسینی این طور میزبانی میکنند تا آنها بتوانند تا 40خانه بروند و آیین سنتی چهل منبر را بجا بیاورند. عزاداران تا افروختن چهلمین شمع در چهلمین منبر، کارشان را ادامه میدهند و در پایان راهی خانههایشان میشوند و برنجهای جمع شده را در کیسههای برنج خانه میریزند تا خیر و برکت و فراوانی، برایشان فراهم شود و تا سال آینده این برکت همراهشان باشد و تنور خانههایشان گرم.
اینجا خشتها هم عزادارند
مردم علاوهبر بجا آوردن این آیین، لای خشتهای قدیمی کوچه پسکوچهها شمعهایی را روشن میکنند و زیر لب زمزمه میکنند. این شمعها روایتگر دل سوخته آنهاست و هر اشکی از شمعی سرازیر میشود در دلش رازی است که صاحب راز با امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) در میان گذاشته است.
مردم لاهیجان و دیگر کسانی که از شهرهای اطراف در آیین چهل منبر شرکت میکنند، وقتی حاجتشان را از اباعبدا... (ع) میگیرند و گره مشکلاتشان به یاری امام حسین (ع) باز میشود، نذر میکنند و سال آینده هم در این مراسم حضور دارند. این مراسم در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است و عزاداران حسینی میتوانند هر سال و در شب تاسوعا به این شهر کوهپایهای مراجعه کنند و این آیین را بجا بیاورند.
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
بهتاش فریبا در گفتوگو با جامجم:
رضا کوچک زاده تهمتن، مدیر رادیو مقاومت در گفت گو با "جام جم"
اسماعیل حلالی در گفتوگو با جامجم: