رادیوتراپی با بیماران مهربان‌تر است

رادیوتراپی در حال حاضر فقط برای درمان مبتلایان به سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد و با توجه به امکانات و دستگاه‌های جدید رادیوتراپی بویژه در مراکز پیشرفته دنیا، نتایج بسیار خوبی به دست می‌آوریم و بسیاری از سرطان‌ها را چه، حین و بعد از جراحی، رادیوتراپی می‌کنند؛ این در حالی است که رادیوتراپی، درمان حدود 45 درصد انواع سرطان را شامل می‌شود و 55 درصد آن هم جراحی‌ها هستند و 10 درصد باقیمانده هم با شیمی‌درمانی درمان می‌شوند.

وقتی درمان رادیوتراپی به کمک می‌آید

رادیوتراپی معمولا بسته به شرایط بیمار، هم قبل و هم بعد از عمل جراحی انجام می‌شود. در مراحل خاصی مانند سرطان روده بزرگ در ناحیه انتهایی، رکتوم، قبل از جراحی و به طور همزمان از رادیوتراپی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی برای درمان استفاده می‌کنیم. استفاده از رادیوتراپی حین عمل جراحی هم طی 10 تا 15سال اخیر از ژاپن شروع شد و توسعه پیدا کرد. در این درمان، جراح در اتاق عمل برخی سرطان‌ها را با پرتوهای یونیزه‌کننده یا همان رادیوتراپی همزمان با عمل جراحی درمان می‌کند. اثربخشی هر کدام از این روش‌ها به نوع سرطان بستگی دارد. به عنوان مثال اگر قسمت‌های خاصی از پوست بدن درگیر باشد فقط از رادیوتراپی استفاده می‌کنیم. یا اگر ضایعات سرطانی در ناحیه لگن یا شکم بویژه مثانه و پروستات باشد، حتما با رادیوتراپی درمان می‌کنیم که نتایج بسیار خوبی هم در پی داشته است. سرطان‌های زنان نیز با رادیوتراپی درمان می‌شوند.

کم‌‌عارضه‌تر از شیمی‌درمانی

از آنجا که رادیوتراپی طیف گسترده‌تری از درمان سرطان را تشکیل می‌دهد، بسیار کم‌عارضه‌تر از شیمی‌درمانی است. اگر بخواهیم سرطان‌های خون را هم حساب کنیم، شیمی‌درمانی حدود 15 درصد موارد درمانی را شامل می‌شود. شیمی‌درمانی در 90 تا 95 درصد موارد از طریق خون وارد سیستم‌های بدن شده و به سلول‌های سرطانی می‌رسد، در نتیجه تمام سلول‌های بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما در رادیوتراپی، قسمت خاصی از بدن را درمان می‌کنیم و معمولا زاویه تابش اشعه را به شکلی تنظیم می‌کنیم که با کناره محدودی به اندازه یک تا 5/1 سانتی‌متری در محدوده تومور، بافتی آسیب نبیند یا در صورت آسیب، بسیار کم باشد.

در این روش، ریزش مو، حالت تهوع و استفراغ شدید و مشکلات عصبی بیمار و ضایعات اختصاصی مانند اثر روی عضله قلب و اعصاب به صورت شدید دیده نمی‌شود. بنابراین، عوارض رادیوتراپی، به ناحیه تحت درمان، مقدار اشعه‌ای که استفاده می‌کنیم و دستگاهی که تولید اشعه می‌کند، بستگی دارد. بیمار طی 4 تا 6 هفته درمان با اشعه ممکن است با عوارضی مواجه شود. اگر بیمار در سلول‌های خون‌ساز تحت درمان باشد، ممکن است دچار کم‌خونی شود. آزردگی‌های روحی و عصبی در بیمارانی که تحت درمان‌های کلی سرطان قرار می‌گیرند و نیز کم‌اشتهایی از دیگر عوارض درمان است. رادیوتراپی در سیستم گوارشی مانند معده و روده باریک یا مثانه، عوارضی ایجاد می‌کند که بعد از درمان و طی 6 تا 8 هفته از بین می‌روند.

سبک زندگی طی رادیوتراپی

بیمارانی که تحت رادیوتراپی قرار می‌گیرند در دوره درمان حتما باید مایعات بیشتری بویژه آبمیوه مصرف کنند. قسمت‌هایی از بدن که تحت تأثیر تابش اشعه قرار می‌گیرند، به دلیل تحریک‌پذیر شدن ناحیه، هنگام استحمام و شست‌وشو تا حد امکان بهتر است آن ناحیه با آب تماس نداشته باشد، اما برای شست‌وشو، از صابون‌های بچه استفاده کنند. در حد امکان لباس‌های کتان و گشادتر بپوشند تا تماس زیاد با بدن نداشته باشند. بسته به اشعه، اگر مقدار آن زیاد می‌شود، پزشک درمانگر هم پمادهایی را تجویز می‌کند. استفاده از ویتامین‌های A، E و میوه‌های تازه نیز مؤثر است. بهتر است بیماران در طول درمان از غذاهای حاوی ادویه که محرک هستند مانند فلفل کمتر استفاده کنند. اگر سیستم گوارش بیمار مانند مری، معده یا روده رادیوتراپی می‌شود، از غذاهای ملین تا حد امکان اجتناب کرده و غذاهای آبکی را به صورت ولرم مصرف کنند. حجم غذا کم و دفعات آن بیشتر باشد. بیمار در حالت استراحت فکری باشد و وقت خود را با خانواده یا گردش بگذراند. بعد از پایان شش هفته درمان، عوارض هم کاهش می‌یابد، بنابراین بیماران تا زمان کاهش عوارض، به رژیم خود ادامه دهند.

رادیوتراپی کم‌عارضه تر

در دستگاه‌های جدید IMRT از دستگاه‌های رادیوتراپی شتاب‌دهنده خطی استفاده می‌شود. در آن از میدان‌های تابش‌ اشعه بیشتری استفاده شده و با فیزیک پرتوی خاص و در نهایت نسبت به دستگاه‌های قبلی، مقدار اشعه را در قسمتی از بدن که مبتلا به سرطان است، بیشتر می‌کنند تا عوارض بافت‌های سالم و بویژه حساس در مجاورت تومور را به مقدار چشمگیری کاهش دهند. به عبارتی، اگر با دستگاه‌های قدیمی، بافت‌های سالم اطراف تومور 30 درصد اشعه را دریافت می‌کردند، با دستگاه‌های IMRT این آسیب به 5 درصد کاهش یافته است.

هزینه درمان رادیوتراپی با دستگاه‌های IMRT چنانچه در بسته سلامت و تحت پوشش بیمه انجام شود، برای بیماران کاملا رایگان و سهم بیمار بسیار اندک است. این درمان نوین در حال حاضر در بیمارستان امام خمینی تهران برای بیماران به صورت رایگان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ندا اظهری

جام جم